Αρχοντούλα Διακογεωργίου: «Πλαίσιο επικοινωνίας και συνεργασίας σχολείου - γονέων και κηδεμόνων των μαθητών»

Διακογεωργίου Αρχοντούλα

Δρ. του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών

Σύμβουλος Εκπαίδευσης 5^ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Δωδεκανήσου

Η οικογένεια και το σχολείο είναι δύο θεσμοί άμεσα εμπλεκόμενοι με την ανάπτυξη του παιδιού στην σχολική- ακαδημαϊκή όσο και στην προσωπική, ηθική, κοινωνική του πορεία. Ως πρώτοι και σημαντικοί φορείς κοινωνικοποίησης αλλά και ως οι κύριοι θεσμοί που δίνουν στο παιδί τα εφόδια για να πορευτεί, οφείλουν να μην έρχονται σε σύγκρουση αλλά να βρίσκονται σε αρμονία. Φυσικά, οι θεσμοί δεν είναι πρωτόκολλα που ακολουθούνται κατά γράμμα, περιλαμβάνουν ανθρώπους με πολλά και αντικρουόμενα χαρακτηριστικά και απόψεις. Ωστόσο η μεταξύ τους αρμονία είναι αυτή που διασφαλίζει την ηρεμία και μειώνει τα προβλήματα.

Οι συγκρούσεις περιπλέκουν, δυσαρεστούν και προκαλούν ένα αίσθημα απαξίωσης είτε στον ένα είτε στον άλλο θεσμό. Αυτό συμβαίνει διότι τα παιδιά θεωρούν τους γονείς και τους παιδαγωγούς πρότυπα, μιμούνται συνεχώς κάθε τους πράξη, εξαρτώνται από εκείνους και είναι εκείνοι που τα καθοδηγούν και τα φροντίζουν. Κάθε σύγκρουση σημαίνει και μια διάσπαση στον εσωτερικό τους κόσμο. Από τη μία οι γονείς που έχουν άμεση επιρροή πάνω τους και από την άλλη οι παιδαγωγοί που είναι άμεσα υπεύθυνοι για εκείνα και προσπαθούν να διευρύνουν τον κόσμο τους.

Τα οφέλη της συνεργασίας των δύο αυτών πλευρών είναι πολλαπλά. Αρχικά τα παιδιά δεν μπερδεύονται ακούγοντας διαφορετικές απόψεις, δεν προκαλείται σύγχυση για το τι πρέπει να κάνουν σε μια δεδομένη κατάσταση, γνωρίζουν τα όρια που πρέπει να τηρούνται και, με αυτό τον τρόπο, ενισχύονται οι επιθυμητές συμπεριφορές. Υπάρχουν βιώματα από το χώρο της οικογένειας, τα οποία είναι εδραιωμένα στο παιδί, και έρχονται σε σύγκρουση με τα όσα πρεσβεύει το σχολείο. Πρόκειται δηλαδή για δύο διαφορετικές αρχές κοινωνικοποίησης οι οποίες σε συνάρτηση με το περιβάλλον, κοινωνικό, ταξικό από το οποίο προέρχεται το παιδί, δημιουργούν σημεία σύγκρουσης ή σημεία επαφής των δύο θεσμών.

Η διατήρηση συνέχειας μεταξύ των δύο θεσμών βοηθά στη καλύτερη προσαρμογή του παιδιού στο σχολείο διότι έχουν μια αίσθηση οικειότητας όταν τα βιώματά τους βρίσκουν ανταπόκριση στο χώρο του σχολείου κατά συνέπεια έχουν τη δυνατότητα να προσαρμοστούν πιο εύκολα στις απαιτήσεις του σχολείου και του προγράμματος. Δημιουργία υγιών σχέσεων μεταξύ παιδιού- παιδαγωγού και των συνομήλικων, η δημιουργία του αισθήματος του ανήκειν σε μια ομάδα, η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του και της ασφάλειας απορρέουν από το κλίμα συνεργασίας γονιών παιδαγωγών. Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να αισθανθούν οικεία μέσα στο χώρο του σχολείου που θα τα οδηγήσει στην ελεύθερη και χωρίς φόβο έκφρασης της ατομικότητάς του και της διαφορετικότητας του.

Η εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του παιδαγωγού εδραιώνεται και μέρα με τη μέρα χτίζεται μια σχέση εμπιστοσύνης και σεβασμού. Όταν τα παιδιά αισθάνονται ότι οι παιδαγωγοί τους είναι πρόσωπα που χαίρουν εκτίμησης από το οικείο τους περιβάλλον είναι πιο εύκολο να τους εμπιστευτούν. Σε αντίθετη περίπτωση τα προβλήματα που δημιουργούνται στο χώρο του σχολείου είναι πολλά. Αποδυναμώνεται όχι μόνο η εικόνα του παιδαγωγού αλλά και οι πράξεις του, οι δράσεις του. Το σχολείο παύει να έχει την εικόνα ενός χώρου μάθησης, δημιουργίας και ελεύθερης έκφρασης και μετατρέπεται σε καταναγκαστικό έργο. Η χάραξη κοινής πολιτικής είναι μια μακρά διαδικασία που προϋποθέτει διάθεση χρόνου, συνεργασίας και διευρυμένης οπτικής και των δύο πλευρών. Στόχος μας είναι η βελτίωση του παιδιού σε όλα τα επίπεδα και στο επίκεντρο πρέπει να είναι το παιδί και η δημιουργία των καλύτερων συνθηκών για να μπορέσει να εξελιχθεί. Η κάθε πλευρά προσθέτει ένα λιθαράκι στις γνώσεις που αφορούν το παιδί, μέσα σε ένα κλίμα σύμπνοιας όπου δίνεται η δυνατότητα να αποκτηθούν όλα τα οφέλη από τη συνεργασία. Η συνεργασία του σχολείου με τους γονείς και τους κηδεμόνες των μαθητών αποτελεί προτεραιότητα και καθοριστικής σημασίας παράγοντα για την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

Σας ενημερώσουμε συνοπτικά για το πλαίσιο επικοινωνίας μεταξύ της σχολικής μας μονάδας και των γονέων και κηδεμόνων, ώστε να υπάρχει μια άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση των ζητημάτων που προκύπτουν και να αποφεύγονται προβλήματα ή συγχύσεις.

Στην περίπτωση που οι γονείς/κηδεμόνες αντιμετωπίζουν ζητήματα παιδαγωγικής φύσης στην τάξη που φοιτά το παιδί τους, οφείλουν να ακολουθούν την εξής διαδικασία :

Να απευθύνονται στον/στην εκπαιδευτικό ο/η οποίος/α διδάσκει το μάθημα και να συνεργάζονται σε πνεύμα αμοιβαιότητας και κατανόησης για την επίλυσή τους.
Ο/Η εκπαιδευτικός, σύμφωνα και με τον εσωτερικό κανονισμό του κάθε σχολείου, οφείλει να δίνει τις αναγκαίες οδηγίες και να προβαίνει στις απαραίτητες παιδαγωγικές παρεμβάσεις, ενημερώνοντας, συγχρόνως, τους γονείς/κηδεμόνες για τα αποτελέσματα των παρεμβάσεών του.

Σε περίπτωση που, ακολουθώντας τη διαδικασία αυτή, οι στοχευμένες παιδαγωγικές παρεμβάσεις δεν οδηγήσουν στη ρύθμιση του θέματος (κατά την άποψη του γονέα/κηδεμόνα), τότε ο γονέας/κηδεμόνας μπορεί να απευθύνεται στον/στη Διευθυντή/Διευθύντρια / Προϊστάμενο/Προϊσταμένη του σχολείου, παρουσία ή μη και του/της εκπαιδευτικού.

Ο Διευθυντής ή η Διευθύντρια της σχολικής μονάδας εξαντλεί κάθε δυνατότητα επίλυσης του θέματος δίνοντας σχετικές οδηγίες και κατευθύνσεις σε πνεύμα συνεργασίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης, με απώτερο στόχο τη διευθέτηση του θέματος προς όφελος του/της μαθητή/τριας και τη διατήρηση της εύρυθμης λειτουργίας του σχολείου.

Σε περίπτωση κατά την οποία το όποιο παιδαγωγικό θέμα δεν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά κατά την άποψη του γονέα/κηδεμόνα, τότε ο Διευθυντής/Διευθύντρια του σχολείου μπορεί να υποδείξει την επικοινωνία/συνεργασία με τον/τη Σύμβουλο Εκπαίδευσης που έχει την επιστημονική/παιδαγωγική καθοδήγηση του σχολείου και/ή τον/τη Σύμβουλο Ειδικότητας.

Ο/Η Σύμβουλος Εκπαίδευσης ή ο/η Σύμβουλος Ειδικότητας, συνεργεί και συμβάλλει στην επίλυση του θέματος με κάθε παιδαγωγικό τρόπο.

Στη νέα σχολική χρονιά που ξεκίνησε, ας ενώσουμε όλοι και όλες τις δυνάμεις μας και ας συνεργαστούμε αρμονικά προς όφελος των μαθητών και μαθητριών μας. Οι Διευθυντές, οι Διευθύντριες και οι εκπαιδευτικοί των σχολείων μας θα είναι στη διάθεσή σας για όποια ενημέρωση αφορά το παιδί σας και για την αντιμετώπιση κάθε δυσκολίας που θα προκύψει.

Ακολουθούν κάποιες προτάσεις με στόχο την ενίσχυση των σχέσεων εκπαιδευτικών – γονέων/κηδεμόνων – μαθητών/τριών και, κατά συνέπεια, τη βελτίωση της ποιότητας στην εκπαίδευση.

Οι γονείς/κηδεμόνες των μαθητών, (καλό θα ήταν) :

Να μοιράζονται με τον/την εκπαιδευτικό της τάξης ορισμένες πληροφορίες για το παιδί τους που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τον/την εκπαιδευτικό, αλλά κυρίως το παιδί τους, στην αρχή της σχολικής χρονιάς και όχι μόνο (π.χ. θέματα υγείας, οικογενειακά θέματα, τυχόν δυσκολίες στον προφορικό λόγο, στην ανάγνωση ή στη γραφή, για το χαρακτήρα του παιδιού, τα δυνατά σημεία του, τον τρόπο μελέτης και το καθημερινό πρόγραμμα, τα ειδικά του ενδιαφέροντα κλπ).

Να έχουν συχνή επικοινωνία με τους/τις εκπαιδευτικούς που διδάσκουν στο τμήμα που φοιτά το παιδί τους και να συμμετέχουν στις ενημερωτικές συναντήσεις που πραγματοποιούνται, ακόμη και να προτείνουν θέματα προκειμένου να συζητηθούν σ’ αυτές τις συναντήσεις.

Να συμμετέχουν ενεργά στις δραστηριότητες του σχολείου όπου και όποτε γίνονται, στον Σύλλογο Γονέων & Κηδεμόνων του σχολείου και στις δραστηριότητες που πραγματοποιεί.

Η «γονεϊκή εμπλοκή» αποτελεί έναν όρο «ομπρέλα» που αναφέρεται στην συμμετοχή των γονέων στη σχολική διαδικασία. Αρκετοί μελετητές έχουν ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα, ωστόσο εννοούν ή ορίζουν διαφορετικά τη γονεϊκή εμπλοκή, όπως π.χ. μια απλή επίσκεψη στο σχολείο, τις γονεϊκές προσδοκίες ή την εποπτεία της καθημερινής σχολικής εργασίας. Ενώ σε άλλες έρευνες παρατηρείται θετική συσχέτιση της γονεϊκής εμπλοκής στην σχολική επίδοση του παιδιού (που είναι κυρίως το ζητούμενο στις δυτικές τουλάχιστον κοινωνίες), σε άλλες οι απόψεις για τη γονεϊκή εμπλοκή αμφισβητούν τη σημαντικότητα της επίδρασής της.

Δραστηριότητες οι οποίες βοηθούν το σχολείο και τη λειτουργία του σε σχέση με τη συνεργασία των γονέων και κηδεμόνων μπορεί να είναι:

Προγράμματα Εκπαίδευσης (Με θεματολογία η οποία να είναι για τους γονείς & κηδεμόνες. Ανάπτυξη πολιτιστικών και άλλων Προγραμμάτων για τους Γονείς/Κηδεμόνες και τους μαθητές/τριες (δημιουργία ανοιχτής βιβλιοθήκης σε συνδυασμό με κοινωνικές και άλλες δράσεις, κ. λ. π.)

Ανάπτυξη συνεργασιών με τις κοινωνικές υπηρεσίες του Δήμου και επισκέψεις ειδικών στο σχολείο σε συνεργασία με τη Διεύθυνση και το Σύλλογο Διδασκόντων του σχολείου.

Τέλος, αξίζει να θυμόμαστε την αξία των καλών προθέσεων όλων των μερών στην μεταξύ τους επικοινωνία, καθώς ο θετικός τρόπος προσέγγισης συνήθως καθορίζει και τις μελλοντικές συνεργασίες. Με εκτίμηση για τον ρόλο σας.

Λόγω των προκαθορισμένων αντιλήψεων που μερικοί δάσκαλοι έχουν, οι γονείς μπορεί να νομίσουν ότι κρίνονται πριν ακόμη έρθουν σε επαφή με το δάσκαλο. Άλλη μια φορά, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να επανεξετάσουν και να αναθεωρήσουν τις πεποιθήσεις τους. Είναι χρήσιμο να γίνουν γνώστες των προδικασμένων θεωριών τους που μπορεί να είναι καταστρεπτικές για τη γονεϊκή συμμετοχή αλλά και των γενικότερων σχέσεων δάσκαλου-οικογενειών. Είναι αλήθεια ότι μερικές γονεϊκές πρακτικές δεν είναι οι κατάλληλες, αλλά, ωστόσο, οι δάσκαλοι πρέπει να βάλουν κατά μέρος την κλίση τους για επίπληξη, προκειμένου να ικανοποιηθούν καλύτερα οι ανάγκες των μαθητών τους. Η συνεργασία μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών ανεξάρτητα από τη μορφή του κάθε εκπαιδευτικού συστήματος εξυπηρετεί πολύ σημαντικούς στόχους :

Οι γονείς πληροφορούνται εκτενώς για τους εκπαιδευτικούς στόχους του εκπαιδευτικού ιδρύματος και τις μεθόδους υλοποίησης αυτών.
Οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να γνωρίζουν τους εκπαιδευτικούς και να συζητούν για τα κοινά προβλήματα, όπως, για παράδειγμα, σχολικές εργασίες, σχολικό άγχος, κ.λπ..
Οι γονείς αποκτούν, μέσω της επαφής τους με τους εκπαιδευτικούς, νέες δυνατότητες παιδαγωγικής συμπεριφοράς, καθώς επίσης και νέους πιο ενδεδειγμένους τρόπους αντιμετώπισης των παιδιών τους.
Προτάσεις και σκέψεις των γονέων μπορούν να λαμβάνονται υπόψη και να αξιοποιούνται για τη διαμόρφωση της σχολικής ζωής αλλά και του μαθήματος ακόμη.
Οι γονείς μπορούν να αξιοποιούνται σε διάφορες σχολικές δραστηριότητες, π.χ. σχολική υγιεινή, χειρωνακτική εργασία, διαμόρφωση ελεύθερου χρόνου, κ.λπ..
Αναζήτηση λύσεων για διάφορα σχολικά και προσωπικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά.
Στήριξη των γονέων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν με τα παιδιά στο σπίτι.
Μείωση των προκαταλήψεων τόσο των γονέων για τους εκπαιδευτικούς όσο και των εκπαιδευτικών για τους γονείς, ώστε η προσέγγισή τους να καθίσταται ευκολότερη.
Μέσω της διαρκούς συνεργασίας μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών προσφέρεται η δυνατότητα στο σχολείο να εγκαταλείψει την πρακτική «εσωστρέφειας» και να ανοίξει τις πύλες του προς τα έξω. Ο βαθμός εξωστρέφειας ενός σχολείου είναι εντέλει το στοιχείο που φαίνεται να διαφοροποιείται ανάμεσα στα διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα σε επίπεδο εκπαιδευτικής πολιτικής. Τα διάφορα μοντέλα με βάση τα οποία μπορεί να περιγραφεί η σχέση σχολείου – οικογένειας σε θεσμικό επίπεδο παρουσιάζονται ακριβώς στη συνέχεια.

Το σχολείο πρέπει ανοίγει τις πόρτες του στους γονείς των μαθητών/τριων μας, διοργανώνοντας δραστηριότητες όπου γονείς και παιδιά συνεργάζονται, μαθαίνουν και ψυχαγωγούνται από κοινού, πάντοτε με την υποστήριξη και την κατεύθυνση των παιδαγωγών μας. Επιπλέον, στο σχολείο να διοργανώνονται επιμορφωτικές συναντήσεις και σεμινάρια γονέων με αντικείμενο θέματα εκπαίδευσης, ψυχολογίας, υγείας και υγιεινής. Η επικοινωνία με τους γονείς θα πρέπει να γίνεται με τον καλύτερο τρόπο προς όφελος των παιδιών.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Bernstein, B., (1971). «Κοινωνική τάξη και γλωσσική ανάπτυξη: Μια θεωρία της κοινωνικής μάθησης», στο Α. Φραγκουδάκη (επιμ.), Κοινωνιολογία τής Εκπαίδευσης. Θεωρίες για την κοινωνική ανισότητα στο σχολείο. Αθήνα: Παπαζήσης.
Bourdieu, P., (1994). Κείμενα Κοινωνιολογίας. Αθήνα: Δελφίνι.
Γεωργίου, Σ. (2000). Σχέση Σχολείου-Οικογένειας και Ανάπτυξη του Παιδιού. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Γεωργίου, Σ., (2000). Αιτιακή απόδοση της επίδοσης από τους γονείς, εμπλοκή των γονέων και επίδοση παιδιού, Ψυχολογία, 7, 191-206.
Γεωργίου, Σ.,(2011). Σχέση σχολείου – οικογένειας και ανάπτυξη του παιδιού, Αθήνα: Διάδραση.
Γκλιάου-Χριστοδούλου, Ν. (2005). Η ανάγκη επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στην κατεύθυνση ανάπτυξης αποτελεσματικής συνεργασίας σχολείου-οικογένειας. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 10, 74-83.
Δονδοτσάκης, Γ.,(2001). Κοινή πορεία στην εκπαίδευση. Μια άλλη στρατηγική: Συνεργασία Γονέων και Εκπαιδευτικών. Αθήνα: Δαρδανός.
Μπρούζος, Α (2001). Η συνεργασία σχολείου-οικογένειας: Προβλήματα και δυνατότητες ανάπτυξής της. Επιστημονική Επετηρίδα του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 15, 97-135.
Μπρούζος, Α., (1999). Ο εκπαιδευτικός ως λειτουργός συμβουλευτικής και προσανατολισμού. Αθήνα: Λύχνος.
Μυλωνάς, Θ., (2009). «Η κοινωνική γένεση της σχολικής αποτυχίας», στο Θ. Θάνος (επιμ.), Εκπαιδευτικές Ανισότητες: Μεθοδολογικά, θεωρητικά και εμπειρικά θέματα. Ρέθυμνο: Μοτίβο.
Παπαδιώτη-Αθανασίου, Β. (2000). Οικογένεια και όρια – συστημική προσέγγιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Πατερέκα, Χ.,(1986). Βασικές έννοιες των Pierre Bourdieu και Jean Claude Passeron σε θέματα Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευση. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Κυριακίδη.
Συμεού, Λ. (2003). Σχέσεις σχολείου – οικογένειας: έννοιες, μορφές και εκπαιδευτικές συνεπαγωγές. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 36,101 -113.
Φραγκουδάκη, Α., (1985). Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης. Θεωρίες για την κοινωνική ανισότητα στο σχολείο. Αθήνα: Παπαζήσης.