Την καθιέρωση της 4ης Ιουνίου ως ημέρας «Τιμής του πατριωτισμού των κατοίκων της δημοτικής κοινότητας Όθους του δήμου Καρπάθου» θα συζητήσει το δημοτικό συμβούλιο Δήμου Καρπάθου έπειτα από σχετικό αίτημα του Προέδρου της Κοινότητας Όθους.
Τι έχει συμβεί στις 4 Ιουνίου 1912;
Η 4η Ιουνίου είναι μια σημαντική ήταν η ημερομηνία έναρξης του ιστορικού Συνεδρίου της Πάτμου που πραγματοποιήθηκε, με τη στήριξη της τότε Ελληνικής Κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου, στο νησί της Αποκάλυψης και διατράνωσε την Ελληνικότητα των Δωδεκανήσων. Το Συνέδριο αυτό στο οποίο εκπροσώπησε την Κάρπαθο ο διακεκριμένος Οθείτης Νομομαθής Γεώργιος Ιωάν. Πρωτόπαπας αποτέλεσε την πρώτη αντιστασιακή πράξη των Δωδεκανησίων ενάντια στην Ιταλοκρατία.
Ποιος ήταν ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ (Όθος 1874 – Όθος 1928);
Νομικός, διδάκτορας της Νομικής Σχολής Αθηνών, δικηγόρος και δικαστής στην Κάρπαθο και σε άλλους τόπους. Καταγόταν από το Όθος της Καρπάθου. Το 1912 η Ιταλία κατέλαβε τα Δωδεκάνησα που τα θεωρεί απαραίτητα για τους οραματισμούς της για κυριαρχία του στόλου της στη Μεσόγειο. Οι κάτοικοι όμως των νησιών αντέδρασαν άμεσα. Στις 4 Ιουνίου 1912 αντιπρόσωποι από όλα τα Δωδεκάνησα, μεταξύ των οποίων ο Γεωρ. Πρωτόπαπας, οργανώνουν στη Πάτμο Δωδεκανησιακό Συνέδριο και κηρύσσουν τα νησιά αυτόνομη “Πολιτεία του Αιγαίου”. Οι Ιταλοί σκληραίνουν τη στάση τους. Όλοι οι πρωτεργάτες αυτής της πρωτοβουλίας συλλαμβάνονται και ο Γ. Πρωτόπαπας απελαύνεται. Διετέλεσε ανάμεσα στ’ άλλα Γενικός Γραμματέας της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας (1917 – 1921), Νομάρχης Λέσβου κ.α.
ΑΙΤΗΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΟΘΟΥΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΑΡΠΑΘΟΥ
Όθος Καρπάθου, 8 Μαΐου 2023
Αρ. Πρωτ. 8262/12-5-2023
ΠΡΑΚΤΙΚΟ ../2023
ΘΕΜΑ: Υποβολή αιτήματος προς το Δημοτικό Συμβούλιο Καρπάθου για την καθιέρωση της 4ης Ιουνίου εκάστου έτους —ημερομηνίας έναρξης του ιστορικού για τη Δωδεκάνησο Συνεδρίου της Πάτμου που πραγματοποιήθηκε το έτος 1912 — ως ημέρας τιμής του πατριωτισμού των Οθειτών.
Αξιότιμε κ. Δήμαρχε,
σεβαστοί κ.κ. Δημοτικοί Σύμβουλοι,
ως Πρόεδρος της Κοινότητας Όθους του Δήμου Καρπάθου αποφάσισα σήμερα Δευτέρα 8 Μαΐου 2023, μετά από διαβούλευση με ανθρώπους που κατέχουν άριστα την τοπική μας ιστορία και ύστερα από ώριμη σκέψη να προτείνω στο Δημοτικό Συμβούλιό μας την επίσημη καθιέρωση της 4ης Ιουνίου εκάστου έτους ως ημέρας τιμής του πατριωτισμού των Οθειτών.
Όπως ασφαλώς γνωρίζετε ήδη από το έτος 1969 έχει καθιερωθεί από την Ελληνική Πολιτεία ως τοπική εθνική εορτή της Καρπάθου η 5η Οκτωβρίου 1944, ημερομηνία που αναφέρεται στην έναρξη της Επανάστασης της Καρπάθου στις Μενετές και τιμάται έκτοτε κατ’ έτος με κάθε επισημότητα.
Αργότερα καθιερώθηκαν σταδιακά κατά τόπους στο νησί μας και άλλοι επιμέρους εορτασμοί οι οποίοι αναφέρονται σε ιστορικά ορόσημα του τόπου μας και τιμώνται στις διάφορες Κοινότητες του νησιού μας με τη συμμετοχή και του Δήμου Καρπάθου.
Έτσι έχουμε:
α) την απότιση την 25η Αυγούστου εκάστου έτους, εδώ και πολλά χρόνια, φόρου τιμής στη θυσία των δύο Ιερολοχιτών στο Πρωνί των Πυλών.
β) τον εορτασμό το πρωί της 8ης Οκτωβρίου της Πρώτης Ημέρας Ελευθερίας της Ολύμπου από το 2021.
γ) τον εορτασμό το απόγευμα της 8ης επίσης Οκτωβρίου της αναχώρησης της Αποστολής Σωτηρίας των Καρπαθίων από το Φοινίκι της Αρκάσας με καθιέρωση των σχετικών εκδηλώσεων από το έτος 1984 (της 8ης/10/1944 θεωρητικά και κατά προσέγγισιν υπολογιζόμενης ως ημέρας απόπλου του σκάφους “ΙΜΜΑΚΟΛΑΤΑ”).
δ) τον εορτασμό την 11η Οκτωβρίου στο Απέρι της υπογραφής της οριστικής παράδοσης των Ιταλικών αποικιοκρατικών δυνάμεων της Καρπάθου στους Επαναστατημένους Καρπαθίους, από το έτος 2005 και εντεύθεν.
ε) τον εορτασμό την 20η Οκτωβρίου στη Βωλάδα της άφιξης στην Κάρπαθο του δεύτερου συμμαχικού κατασκοπευτικού κλιμάκιου και την απότιση φόρου τιμής στη μνήμη του επικεφαλής Καρπάθιου Ήρωα Χριστόφορου Λυτού, από το έτος 2005 και εντεύθεν.
Συμπληρωματικά λοιπόν στις ήδη προαναφερθείσες επετείους ζητούμε την καθιέρωση και της 4ης Ιουνίου ως ημέρας τιμής του πατριωτισμού των Οθειτών.
Σημειώνω ότι η 4η Ιουνίου ήταν η ημερομηνία έναρξης του ιστορικού Συνεδρίου της Πάτμου που πραγματοποιήθηκε, με τη στήριξη της τότε Ελληνικής Κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου, στο νησί της Αποκάλυψης και διατράνωσε την Ελληνικότητα των Δωδεκανήσων. Το Συνέδριο αυτό στο οποίο εκπροσώπησε την Κάρπαθο ο διακεκριμένος Οθείτης Νομομαθής Γεώργιος Ιωάν. Πρωτόπαπας αποτέλεσε την πρώτη αντιστασιακή πράξη των Δωδεκανησίων ενάντια στην Ιταλοκρατία.
Οι εργασίες του Συνεδρίου ολοκληρώθηκαν ως γνωστόν στις 6 Ιουνίου 1912, οπότε οι πληρεξούσιοι των νησιών συνέταξαν και υπέγραψαν ψήφισμα, με το οποίο διακήρυσσαν την Αυτονομία των νησιών ονομάζοντας το Διοικητικό τους σχήμα «Πολιτεία του Αιγαίου».
Οφείλω επιπλέον να υπενθυμίσω ότι παρά το μικρό του πληθυσμιακό μέγεθος το Όθος κατατάσσεται στην τέταρτη θέση από πλευράς πατριωτικών θυσιών μεταξύ όλων των χωριών της Καρπάθου.
Κλείνοντας πιστεύουμε ότι η πρότασή μας αυτή, που απηχεί τα πατριωτικά αισθήματα όλων των Οθειτών, θα γίνει ομόφωνα αποδεκτή από τα Μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου Καρπάθου τα οποία και προσκαλούμε από τώρα στον πρώτο εορτασμό που θα πραγματοποιηθεί την 4η Ιουνίου 2023 στο Όθος, στο πλαίσιο του οποίου θα αποκαλυφθεί και το ήδη κατασκευασθέν Μνημείο των Υπέρ Πατρίδος Πεσόντων Οθειτών.
Μετά την σύνταξή του υπογράφεται το πρακτικό αυτό ως ακολούθως.
Ο Πρόεδρος
Μιχαήλ Ιωάν. Χαψής
Η ΟΘΕΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑ[1]
(Ομιλία που εκφωνήθηκε στην επετειακή εκδήλωση
της συμπλήρωσης 100 χρόνων από το Συνέδριο της Πάτμου –
Όθος Καρπάθου, 10 Αυγούστου 2012)
του Μανώλη π.-Γρ. Χατζηαντωνίου ε.τ. Λυκειάρχη
Ο Γεώργιος Πρωτόπαπας γεννήθηκε στο Όθος της Καρπάθου το 1874 και απεβίωσε το 1928. Οι ρίζες του Γ. Πρωτόπαπα φτάνουν μέχρι τον παπά-Μανώλη Σακελλάρη λειτουργό με σπάνια σωματικά και πνευματικά προσόντα, ο οποίος υπήρξε Ιδρυτής και πρώτος Διευθυντής της πρώτης Παγκαρπαθιακής Σχολής, που λειτουργούσε στην Ιερά Μονή του Αγ. Γεωργίου στις Βάσσες.
Πατέρας του Γεωργίου Πρωτόπαπα ήταν ο Ιωάννης και μητέρα του η Ερνιά. Είχε και δυο αδελφές, την Κυραννιά και τη Φραγκουλιά.Ο Ιωάννης Πρωτόπαπας είχε μείνει ορφανός από μικρός και τον ανέθρεψε η Φραγκουλιά, αδελφή της μητέρας του, η καλύτερη υφάντρια της εποχής, που είχε μεγάλη ακίνητη περιουσία και έχαιρε εκτίμησης στο χωριό. Ο Ιωάννης Πρωτόπαπας είχε εξαιρετική μόρφωση. Διετέλεσε Γραμματέας του Μικτού Μητροπολιτικού Δικαστηρίου, που εκδίκαζε υποθέσεις οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου. Με τη βοήθεια της θείας του Φραγκουλιάς εκλέγεται Δήμαρχος Όθους σε ηλικία 25 ετών. Όμως δύο χρόνια αργότερα, σε καφενείο του χωριού, πυροβολήθηκε στο χέρι από έναν ανισόρροπο, έπαθε μόλυνση και πέθανε πριν προλάβει ο γιατρός να επιστρέψει από τη γειτονική Κάσο, όπου είχε μεταβεί για άλλον ασθενή[3].
Η αδελφή του Γεωργίου Πρωτόπαπα, Φραγκουλιά, παντρεύτηκε σε ηλικία 12 ετών, τον Κωστή Σακέλλη πολύ μεγαλύτερό της, αλλά στο χρόνο πάνω, πνίγηκε ενώ ψάρευε στον Αφιάρτη.
Γνωστό το μοιρολόϊ της Φραγκουλιάς:
“Έρημα να ‘πομείνουσι, τα ψάρια, στον Αφιάρτη,
που ‘πήραν το πουλάκι μου και δε τ’ αφήνουν να ‘ρτει.“
Ξαναπαντρεύτηκε σε ηλικία 16 ετών τον Μηνά Κόκκινο και απέκτησε δύο παιδιά. Την Αντιγόνη (1896) και το Γιάννη (1901). Πέντε μήνες μετά τη γέννηση του γιου του έφυγε για να εργαστεί στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας και μετά στη διώρυγα του Σουέζ στην Αίγυπτο, όπου και πέθανε.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επιστολές του Γιάννη Κόκκινου, όπου εκφράζει την ευγνωμοσύνη του στο θείο του Γεώργιο Πρωτόπαπα, δικηγόρο τότε παρ’ Αρείω Πάγω στην Αθήνα, που τον βοήθησε να τελειώσει το σχολείο και την Εμπορική Σχολή Αθηνών. Το 1920 ο Γιάννης Κόκκινος πήγε στην Αμερική, σπούδασε Αρχιτέκτονας και διέπρεψε στο επάγγελμά του.Παντρεύτηκε στην Αμερική και αργότερα χορήγησε υποτροφίες σε Καρπάθιους φοιτητές για αρκετά χρόνια.
Η Αντιγόνη παντρεύτηκε το Σταύρο Αναγνωστόπουλο και απέκτησε 5 παιδιά. Το Μανωλάκη, γιατρό που σκοτώθηκε στον εμφύλιο, την Ηλέκτρα, που παντρεύτηκε το δάσκαλο Πρωτοψάλτη, τη Χρυσούλα, που παντρεύτηκε το Μηνά Λαγωνικό, τη Φανή που πήρε τον Παπουτσάκη και ζει στην Αμερική και το Μενέλαο που παντρεύτηκε τη Θεοδώρα Μακρή από τη Βωλάδα.
Ο Γεώργιος Πρωτόπαπας αγάπησε παράφορα τη Μαριγώ Χατζημανώλη – Καπετανάκη, κανακαρά του Απερίου, που ανταποκρίθηκε στον έρωτά του και τελικά την έκλεψε, αφού οι γονείς της ήθελαν να την παντρέψουν με άλλον, και πήγαν στην Κάλυμνο. Εκεί απόκτησαν τη πρώτη κόρη τους, την Καλλιόπη, που παντρεύτηκε τον Καρακατσάνη. Αυτή ήταν δραστήρια γυναίκα, η οποία διετέλεσε Πρόεδρος της Κοινότητας Απερίου (1976-78) και υπηρέτησε τα κοινά με επιτυχία.
Ο Γεώργιος Πρωτόπαπας με τη σύζυγό του Μαριγώ Καπετανάκη.
Αργότερα επέστρεψε στην Κάρπαθο και απέκτησε δεύτερη κόρη, την Αννίκα, που παντρεύτηκε το Μανώλη Βόζο και απέκτησαν 3 παιδιά. Τη Μαίρη, το Φρίξο και την Καλλιρόη. Το τελευταίο παιδί του Πρωτόπαπα ήταν ο Γιάννης, ένα πανέξυπνο αγοράκι, που πέθανε σε ηλικία πεντέμισυ ετών και βύθισε στο πένθος όλη την οικογένεια.
Για να κερδίσει όμως τη Μαριγώ ο Γεώργιος Πρωτόπαπας υπέφερε και κοπίασε πολύ. Τακτικά έπαιρνε μαζί του καλούς τραγουδιστές και δυνατά παλικάρια, όπως το ξάδελφό του Κώστα Σφακιανό, το Γεώργιο Θεοχαρίδη και άλλους και με λυριστή τον Πολυχρόνη Τραμπάκουλα κατέβαιναν το ποταμό από Βωλάδα προς Απέρι, για να πάνε να κάνουν καντάδα στο σπίτι της αγαπημένης του Μαριγώς. Μάλιστα κάποιο βράδυ ανεβαίνοντας τον ποταμό πήδηξε ένα φράχτη και έπεσε σε ένα λάκκο με ασβέστη, με αποτέλεσμα να πάθει μικρή αγκύλωση το πόδι του.
Δυό δίστιχα από την καντάδα:
“Και αν κοιμάσαι ξύπνησε, χρυσό μου περιστέρι,
κ’ έβγα στη πόρτα να γενεί, η νύχτα, μεσημέρι.“
“Ξύπνησε πετροπέρδικα, τίναξε τα φτερά σου,
και ρίξε φως, στη γειτονιά, με τη γλυκιά ματιά σου.“
Σε πανηγύρι της Ζωοδόχου Πηγής, έκρυψαν τη Μαριγώ σε στασίδι της εκκλησίας, αλλά ψάχνοντας με το βλέμμα την εντόπισε από μακριά και τραγούδησε:
“Μέσα σε δυο ξύλα ξερά εβάλα το πουλί μου
και θένν’ ανάψου να καεί, να κλαίει η ψυχή μου.”
“Δεν είναι μια, δεν είναι δυο, στις τρεις το παλικάρι,
στις τέσσαρες ο μέρμυγκας θα φάει το λιοντάρι.“
Σε γλέντι μετά την “απαγωγή” κι ενώ χόρευε η Μαριγώ στον κάβο, τραγούδησε:
“Το φεγγαράκι σκίστηκε κι έτοιμον είν’ να πέσει,
φως μου, γιατί αντίκρυσε τη λυγερή σου μέση.”
Όταν τέλος γύρισε από την εξορία τραγούδησε:
“Ήθελ’ ο Θιός και τα ‘φερε και γύρισα οπίσω,
το δέντρο που μαραίνετο, να το ξαναποτίσω.”
“Θυμούμαι περαζούμενα, ωσάν να είναι πέρσι,
που ‘ρκουμου ‘που το ποταμό κι ήπεσα στον ασβέστη.“
Η οικογένεια Πρωτόπαπα διακρινόταν ιδιαίτερα για το ποιητικό της ταλέντο. Στα Λαογραφικά Σύμμεικτα του ιστορικού και λαογράφου Μιχαήλ Γ. Μιχαηλίδη – Νουάρου υπάρχουν πλήθος τραγούδια, νανουρίσματα, μοιρολόγια και διηγήσεις της Κυραννιάς και της Φραγκουλιάς Ι. Πρωτόπαπα.
Το 1930 ο διάσημος μουσικός Samuel Baud-Bovy στο θέατρο “ΑΛΑΜΠΡΑ” ηχογραφεί τη Κυραννιά Πρωτόπαπα σε Καρπάθικους σκοπούς νανουρίσματα, καλημερίσματα, μοιρολόγια. Eιδικά αυτό που έγραψε για τον αδελφό της Γεώργιο είναι ένα αριστούργημα της λαϊκής μας παράδοσης, που σώθηκε και μια πηγή που κάθε ειδικός μπορεί να πάρει ανεξάντλητες πληροφορίες για τη μουσική της εποχής εκείνης.
Με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο Μιχαήλ Γ. Μιχαηλίδης-Νουάρος στέλνει τη γυναίκα του Δέσποινα με δυο παιδιά στην Κάρπαθο για περισσότερη προστασία. Η Δέσποινα συνδέεται φιλικά με την Αντιγόνη, τις μεγαλύτερές της Κυραννιά και Φραγκουλιά Πρωτόπαπα και με τις νεάνιδες της εποχής εκείνης Χατζηνούλα Νικολαΐδου, Σοφία Οικονομίδου και Αλεξάνδρα Βαρίκα και άλλες κα ιδρύουν τον Εκπαιδευτικό Σύλλογο Όθους που προσέφερε πολλά στην φιλανθρωπική και κοινωνική ζωή του Όθους.
Κλείνοντας θα αναφέρω τρεις μαντινάδες του Γεωργίου Πρωτόπαπα που έγραψε μετά το θάνατο του γιου του (Νοέμβριος του 1926).
“Και πως να παρηγορηθεί, τέτοια καρδιά κλεισμένη,
όταν την έχουν οι καημοί περίσσια ποτισμένη.”
“Στάλα τη στάλα καίγεται, το λάδι στο καντήλι,
κι η φλόγα σιγοσβήνεται και μένει το φυτίλι.”
“Έτσι κι εμένα καίγονται τα σωθικά μου μόνο,
και στάζουνε σιγά-σιγά σταλαγματιές τον πόνο.”
Ο Γεώργιος Πρωτόπαπας παρέστη ως εκλεγμένος εκπρόσωπος της Καρπάθου στο Συνέδριο της Πάτμου (1912). Το αποτέλεσμα ήταν να τον εξορίσουν οι Ιταλοί λόγω της πατριωτικής του δράσης.
Λόγω της ασθένειας από την οποία έπασχε οι Ιταλοί του επέτρεψαν να επιστρέψει στην Κάρπαθο το 1927.
Με την επιδείνωση της ασθένειάς του ζήτησε ο ίδιος να μετακινηθεί από το Απέρι στο πατρικό του σπίτι στο Όθος και να ταφεί εκεί στο χωριό του. Πράγματι το έτος 1928 απεβίωσε και ετάφη στο Όθος.
[1] Μεταγραφή της ομιλίας: Γιώργος Νικ. Τσαμπανάκης.
[2] Προφορικές και γραπτές σημειώσεις Κωστή Χατζημανώλη και Μιχαήλ Γ. Μιχαηλίδη Νουάρου.
[3] Από το βιβλίο του Γιάννη Κόκκινου “Αναμνήσεις ενός παιδιού”.
27.5.2023
Καρπαθιακά Νέα
