ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
ΔΗΜΟΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΣΠΟΩΝ
ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ
ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ 80 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ
ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΝΕΩΝ ΣΠΟΪΤΩΝ
ΑΠΟ ΤΙΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΝΑΖΙΣΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ
του Ηλία Βασ. Λιγνού,
πρ. Προέδρου της Ένωσης Σποϊτών Καρπάθου
Νέας Υόρκης Η.Π.Α. «Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ»
Σπόα Καρπάθου, 2/11/2023
Αιδεσιμολογιώτατε, κα Έπαρχε Καρπάθου – Ηρωικής Νήσου Κάσου, κ. Αντιδήμαρχε Καρπάθου, κ.κ. Δημοτικοί Σύμβουλοι, κ. Πρόεδρε της Κοινότητας Σπόων του Δήμου Καρπάθου, κ.κ. εκπρόσωποι των τοπικών στρατιωτικών αρχών και των σωμάτων ασφαλείας, σεβαστοί προσκεκλημένοι, αγαπητοί φίλοι και συμπατριώτες,
Κλείνουν σήμερα 80 χρόνια από τη μαύρη εκείνη μέρα, που οι Γερμανικές Ναζιστικές Στρατιωτικές Δυνάμεις κατοχής της Καρπάθου εκτέλεσαν αυθαίρετα και δίχως οίκτο στον Κάβο των Πηγαδιών τρεις Σποΐτες λεβέντες, τους Εμμανουήλ Κων. Πιπέρη, Πάχο Βασ. Πιπέρη και Εμμανουήλ Γεωρ. Σισαμή. Τρία παλικάρια της βιοπάλης, που οι φτωχικές οικογένειες τους τα μεγάλωναν με χίλια βάσανα και θυσίες περιμένοντας από χρόνο σε χρόνο να δώσουν τους ανθούς της νιότης.
Αφετηρία του τραγικού αυτού γεγονότος στάθηκε η αναγκαστική προσαιγιάλωση στην παραλία Αγνώντια της γειτονικής μας Ολύμπου χτυπημένου γερμανικού αεροσκάφους, που πήρε μέρος στην αεροναυμαχία η οποία διεξήχθη τις μοιραίες εκείνες μέρες μεταξύ Ρόδου και Καρπάθου ανάμεσα σε Συμμαχικές ναυτικές μονάδες και σε Γερμανικά στρατιωτικά αεροπλάνα και τα όσα αξιοθρήνητα ακολούθησαν.
Κι ενώ ο λαός μας συμμερίστηκε ευθύς εξ αρχής το ανυπόστατο και ατεκμηρίωτο της άθλιας απόφασης του Γερμανικού Εθνικοσοσιαλιστικού στρατοδικείου και το άδικο της αποτρόπαιας αυτής πράξης, τμήμα της τότε Καρπαθιακής ηγεσίας επηρεάστηκε δυστυχώς, όπως φάνηκε, από τις ατεκμηρίωτες διαδόσεις των θυτών και παρέσυρε εν συνεχεία και μέρος της Καρπαθιακής κοινής γνώμης, αφήνοντας για δεκαετίες τα θύματα της αδικοπραξίας των ανάλγητων δολοφόνων στην ιστορική αφάνεια.
Τα τελευταία μόλις χρόνια ξεκίνησαν με πρωτοβουλίες μεμονωμένων συμπατριωτών και τοπικών φορέων οι συστηματικές εκείνες προσπάθειες, που θα οδηγήσουν σύντομα και οριστικά στην πέρα από κάθε αμφιβολία ηθική αποκατάσταση της σεπτής μνήμης των εκτελεσθέντων.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΡΠΑΘΟ (9/10/1943)
Α. ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ ΤΟΥ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΥΣ
Στις 3 Σεπτεμβρίου 1943 υπογράφεται από πλευράς του εμπόλεμου με την πλευρά του Άξονα Ιταλικού Βασιλείου (Βασιλιάς Vittorio Emanuele III και Πρωθυπουργός Στρατηγός Badoglio) η άνευ όρων συνθηκολόγηση με τους συμμάχους (Armistizio di Cassibile).
Στις 6 Σεπτεμβρίου 1943 δυο μέρες πριν την επίσημη ανακοίνωση της ανακωχής φτάνει αιφνιδιαστικά διά θαλάσσης στην Κάρπαθο από την Κρήτη ένα γερμανικό τάγμα 800 ανδρών υπό τον λοχαγό Bethege και καταλαμβάνει την πρωτεύουσα του νησιού μας, τα Πηγάδια.
Στις 8 Σεπτεμβρίου 1943 ανακοινώνεται και επίσημα από τον Στρατηγό Badoglio στη Ρώμη η συνθηκολόγηση του Ιταλικού Βασιλείου.
Στις 11 Σεπτεμβρίου 1943 παραδίδονται αμαχητί στους Γερμανούς, μετά από συνεχείς διαβουλεύσεις με τον Ιταλό στρατιωτικό διοικητή της Καρπάθου συνταγματάρχη Francesco Imbriani, τα ιταλικά στρατεύματα της Καρπάθου.
Στις 23 Σεπτεμβρίου 1943 εγκαθιδρύεται στο Βορρά της Ιταλίας η στασιαστική Ιταλική Κοινωνική Δημοκρατία (Repubblica Sociale Italiana -RSI), γνωστή και ως Δημοκρατία του Σαλό, όργανο των Γερμανών, στην οποία προΐσταται ο Benito Mussolini. Σ’ αυτήν εντάσσεται de facto με τη βοήθεια των γερμανικών στρατευμάτων και το «Possedimento d’oltremare di Isole Italiane dell’Egeo», η «Υπεράκτια Κτήση των Ιταλικών Νήσων του Αιγαίου» δηλαδή τα κατεχόμενα Δωδεκάνησα. Στο μεταξύ αρκετά νησιά της Δωδεκανήσου (Καστελλόριζο, Σύμη, Κως, Κάλυμνος, Αστυπάλαια, Λέρος κ.λπ.) καταλαμβάνονται προσωρινά από τις συμμαχικές στρατιωτικές δυνάμεις με την υποστήριξη πλοίων του Βρετανικού και του Ελληνικού πολεμικού ναυτικού.
Στις 9 Οκτωβρίου 1943 (κατ’ άλλους στις 7 Οκτωβρίου 1943) σημειώνεται αεροναυμαχία στο στενό μεταξύ Ρόδου και Καρπάθου ανάμεσα σε μοίρα συμμαχικών πολεμικών σκαφών και σμήνος γερμανικών αεροπλάνων. Η μοίρα αυτή είχε, κατά πάσα πιθανότητα, αναχαιτίσει και καταστρέψει νωρίτερα τη γερμανική νηοπομπή που κατευθυνόταν στην ανακαταληφθείσα από τους Γερμανούς Κω με αποστολή να ενισχύσει τη σχεδιαζόμενη επιχείρηση με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Λεοπάρδαλη» (Unternehmen Leopard), η οποία στόχευε στην ανακατάληψη και της Λέρου από τα γερμανικά στρατεύματα.
Τα συμμαχικά πλοία δέχτηκαν επίθεση από ένα σμήνος γερμανικών αεροσκαφών καθέτου εφορμήσεως Junkers 87 (Stuka), τα οποία είχαν απογειωθεί από το αεροδρόμιο των Μεγάρων. Από την επίθεση υπέστη πολύ σοβαρές ζημιές το ελαφρύ καταδρομικό H.M.S. Carlisle, ενώ το αντιτορπιλικό H.M.S. Panther χτυπήθηκε στο ύψος του μηχανοστασίου και βυθίστηκε! Τα γερμανικά Stuka που απογειώθηκαν από τα Μέγαρα επέστρεψαν στην βάση τους σώα με την απώλεια ενός μόνο αεροσκάφους Junkers 87.
Το χτυπημένο γερμανικό αεροσκάφος μετά από πτήση 25 ναυτικών μιλίων πάνω από την θάλασσα επιχείρησε αναγκαστική προσαιγιάλωση στην παραλία Αγνώντια του χωριού Όλυμπος, που βρίσκεται στα ανατολικά της Καρπάθου, λίγο Βορειότερα από το χωριό Σπόα.
Tο αεροσκάφος, κατά την προσγείωσή του, ανετράπη με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο πιλότος, υπαξιωματικός (Unteroffizier) Siegfried Martens και να τραυματιστεί ο επιλοχίας (Oberfeldwebel), ασυρματιστής Ernst Kröger.
Σε σύντομο χρονικό διάστημα μια βάρκα, με πλήρωμα τους Μηνά Νικ. Φράγκο και Μηνά Γεωρ. Παπαμηνά, προσέγγισε την Αγνώντια κατόπιν εντολής του τότε επικεφαλής της Δημαρχίας Σπόων δασκάλου Κωνσταντίνου Ηλ. Διακολιού και μετέφερε τον τραυματία στον Άγιο Νικόλαο, επίνειο των Σπόων. Εκεί είχε ήδη φτάσει και ο κοινοτικός γιατρός Μηνάς Νικ. Σακέλλης, που επιμελήθηκε με περισσή φροντίδα τα τραύματά του σε πρώτη φάση, έχοντας τη συμπαράσταση πολλών συγχωριανών που προσέτρεξαν να προσφέρουν κάθε δυνατή βοήθεια στον πάσχοντα. Εν συνεχεία μάλιστα συντοπίτες μας ήταν εκείνοι, που τον μετέφεραν στην πρωτεύουσα του νησιού Πηγάδια για την παραπέρα θεραπεία του.
Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΝΕΩΝ ΣΠΟΪΤΩΝ
Όπως ήταν αναμενόμενο για τις συνθήκες της φτώχειας και της δυστυχίας των χρόνων της ξένης κατοχής, μετά την πτώση του αεροσκάφους, πολλά πρόσωπα από τα γειτονικά χωριά προσέγγισαν την περιοχή και οικειοποιήθηκαν αυτοβούλως και με υπερβολική αφέλεια διάφορα αντικείμενα και υλικά από τα υπολείμματα του γερμανικού στρατιωτικού πτητικού μέσου, που πίστευαν ότι θα τους ήταν χρήσιμα.
Σύντομα έφτασε στις γερμανικές υπηρεσίες η σχετική πληροφορία και μετά τη διενέργεια αυτοψίας από αποσταλέν επί τόπου στρατιωτικό απόσπασμα διαπιστώθηκε μεταξύ άλλων και η αφαίρεση προσωπικών αντικειμένων του σκοτωμένου πιλότου. Αφού κάλεσαν μακρά σειρά προσώπων, τα οποία, όπως είχε γίνει γνωστό, επισκέφτηκαν την περιοχή της πτώσης του αεροσκάφους, προχώρησαν σε ανακρίσεις, που κατέληξαν σε πρώτη φάση άκαρπες.
Αρκετές μέρες μετά γνωστός Βωλαδιώτης, συνεργάτης των κατακτητών, έδωσε στις κατοχικές αρχές την πληροφορία ότι ένας νέος Σποΐτης, που εργαζόταν στην περιοχή της Λάστου, φορούσε πουκάμισο κατασκευασμένο από υλικά του περί ου ο λόγος γερμανικού αεροσκάφους. Υλικά όμως, που όπως αποσαφηνίστηκε, είχαν δωρηθεί από τρίτο πρόσωπο στον κάτοχο του σε χρόνο κατά πολύ μεταγενέστερο της πτώσης του αεροπλάνου.
Το Ναζιστικό στρατιωτικό απόσπασμα, που έφτασε άμεσα για περαιτέρω έρευνα στην προαναφερθείσα περιοχή, δεν μπόρεσε να διακριβώσει την πληροφορία και πήρε το δρόμο της επιστροφής στην έδρα του. Ο συγκεκριμένος όμως δωσίλογος επέστρεψε και πάλι στο χώρο και με προσωπική επιμονή βρήκε κρυμμένο μέσα σε αχυρώνα το αναζητούμενο ένδυμα και κάλεσε πίσω τους Γερμανούς. Έτσι οι έρευνες των κατοχικών αρχών εντάθηκαν και μέσω πρωτοφανούς σκληρότητας ανακριτικών βασανιστηρίων των οργάνων της Ge.Sta.Po., κατέληξαν στην απόφαση να στείλουν στο στρατοδικείο τρεις νέους Σποΐτες, τους Εμμανουήλ Κων. Πιπέρη (τέκνο της Ζαχάρης Διακολιού – Παπαμηνά), Πάχο Βασ. Πιπέρη και Εμμανουήλ Γεωρ. Σισαμή με την βαρειά πλην αυθαίρετη και ατεκμηρίωτη κατηγορία της “σκύλευσης” νεκρού και της αφαίρεσης εξαρτημάτων του πολεμικού αεροσκάφους.
Οι κατηγορηθέντες “δικάστηκαν” στην Κάρπαθο από Γερμανικό στρατοδικείο, το οποίο τους καταδίκασε πρωτοδίκως σε θάνατο, με σκοπό κυρίως την κατατρομοκράτηση και τον παραδειγματισμό των σκλαβωμένων Καρπαθίων. Η επιβληθείσα ποινή επικυρώθηκε εφετειακά και από το Γερμανικό στρατοδικείο Ηρακλείου Κρήτης παρά την κατατεθείσα από τη χηρεύουσα Μητρόπολη Καρπάθου και Κάσου αίτηση χάριτος επ’ ονόματι των καταδικασθέντων.
Έτσι τα χαράματα της 2ας Νοεμβρίου 1943 τα τρία νέα αυτά παιδιά εκτελέστηκαν χωρίς ίχνος επιείκειας από τους υποτακτικούς του Αδόλφου Χίτλερ, μέσα στη μοναξιά της πρωινής σιγαλιάς, έξω από τον περίβολο του νεκροταφείου των Πηγαδιών της Καρπάθου, όπου και ετάφησαν.
Μετά ταύτα βρέθηκε στον τοίχο του κρατητηρίου τους χαραγμένη, δίκην παρακαταθήκης, η ακόλουθη μαντινάδα:
«Για ‘να παλιοποκάμισο στη φυλακή με ‘βάλα
και θα με φάει αύριο τω Γερμανών η μπάλα»!…,
κι όπως λέει ο νομπελίστας ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης:
«…τόσος πόνος, τόση ζωή πήγε στην άβυσσο
για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη.»
Γ. ΤΑ ΔΙΑΤΥΠΩΝΟΜΕΝΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Σεβαστοί προσκεκλημένοι, αγαπητοί φίλοι και συμπατριώτες,
κάθε νουνεχής και ευσυνείδητος άνθρωπος έχει —έστω και μετά από τόσα χρόνια— το αναφαίρετο δικαίωμα να διατυπώσει και δημόσια τα ακόλουθα βασανιστικά ερωτήματα, που κυριαρχούν έκτοτε στα ενδόμυχα των συνειδήσεων των συμπατριωτών μας:
- 1ον. Είχε οποιανδήποτε νομιμοποίηση το γερμανικό στράτευμα να βρίσκεται και να επιχειρεί στον γεωγραφικό χώρο των Δωδεκανήσων, όταν η νομίμως —κατά το διεθνές δίκαιο— κατέχουσα τα Δωδεκάνησα χώρα είχε ήδη συνθηκολογήσει άνευ όρων με το συμμαχικό στρατόπεδο;
- 2ον. Είχε το υφιστάμενο γερμανικό στρατοδικείο το δικαίωμα να εκδικάζει υποθέσεις υπηκόων ξένων χωρών στις οποίες το γερμανικό στράτευμα βρισκόταν εδραιωμένο de facto και μόνον;
- 3ον. Έχουν, κατά τα διεθνώς παραδεδεγμένα οιονδήποτε νομικό κύρος και οιανδήποτε νομική ισχύ τόσο το γερμανικό ναζιστικό δίκαιο όσο και οι αποφάσεις που στηρίζονται σ’ αυτό;
- 4ον. Ευσταθούν στη βάση του πολεμικού δικαίου αποφάσεις σαν κι αυτήν που έλαβε το γερμανικό στρατοδικείο της Καρπάθου;
- 5ον. Εάν, όπως φαίνεται, οι “δικασθέντες” νέοι δεν έτυχαν δίκαιης δίκης, πολλώ δε μάλλον αφού οι αποσπασθείσες ομολογίες στις οποίες στηρίχτηκαν οι καταδίκες υπήρξαν προϊόν ανήκουστων βασανιστηρίων, όπως περιγράφονται, διατηρούν το τεκμήριο της αθωότητας έστω και μετά θάνατον; Και τέλος
- 6ον. Μήπως αυτά τα βαθιά τραυματικά γεγονότα θα μπορούσαν να μην είχαν καν υπάρξει αν ντόπιοι δωσίλογοι δεν διευκόλυναν με προθυμία την κακουργηματική δράση των Γερμανικών Ναζιστικών στρατευμάτων κατοχής; Οι εκκρεμούσες απαντήσεις σε όλα αυτά τα ως σήμερα καίρια και αναπάντητα ερωτήματα είναι εκείνες, που πιστεύουμε πως —έστω και τώρα— θα βοηθήσουν να λάμψει η αλήθεια και να αποδοθούν τα τραγικά θύματα της Ναζιστικής βίας άσπιλα στη νεότερη Καρπαθιακή ιστορία, κλείνοντας 80 χρόνια μετά ένα εξαιρετικά πικρό κεφάλαιο της ιστορικής διαδρομής της προσφιλούς ιδιαίτερης πατρίδας μας.
Δ. ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΗΘΙΚΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΩΝ
Γι’ αυτό, αγαπητοί φίλοι και συμπατριώτες, έχουμε όλοι υποχρέωση στη μνήμη των εκτελεσθέντων να συνεχίσουμε και να ολοκληρώσουμε τις προσπάθειες που ξεκίνησαν το 2007 όταν: α. το Τοπικό Διαμερισματικό Συμβούλιο Σπόων του Δήμου Καρπάθου, μετά από εισήγηση του τότε Προέδρου του Ντίνου Γεωρ. Λιγνού σύστησε την 23η Φεβρουαρίου 2007, Εξαμελή Ειδική Επιτροπή Εξέτασης του θέματος των τριών εκτελεσθέντων και απόδοσης τιμών. Η συγκεκριμένη μάλιστα Επιτροπή απόφασισε ομόφωνα την 15η Ιουλίου 2007 την απόδοση της οφειλόμενης τιμής στα τρία θύματα της ναζιστικής βίας και επιπλέον την ανέγερση καλαίσθητου μνημείου, όπου θα αναγράφονταν τα ονόματά τους.
Την 26η Σεπτεμβρίου του 2010 προχώρησε ακόμη περισσότερο αποδεχόμενη τα τότε κατατεθέντα σχέδια του υπό κατασκευήν μνημείου από το συμπατριώτη μας Αρχιτέκτονα Μάκη Μαυρολέων, χωρίς εντέλει να φτάσει και στην υλοποίηση όσων προγραμματίστηκαν. Άσχετα πάντως από το ατελέσφορο της φιλότιμης αυτής προσπάθειας η συγκεκριμένη κίνηση ήταν η πρώτη χρονικά, που τάραξε τα νερά της τοπικής κοινωνίας αναφορικά με το αγνοημένο ως τότε αυτό ζήτημα.
β. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να υπομνησθεί, για λόγους ιστορικής δικαιοσύνης, ότι ένα χρόνο νωρίτερα είχε δημοσιοποιηθεί πρόταση για αναγραφή των ονομάτων των τριών εκτελεσθέντων στο υπό συζήτησιν ακόμη τότε μνημείο των Σπόων από τους συγγραφείς του βιβλίου «Σπόα – Ένα μικρό χωριό της Καρπάθου», που εκδόθηκε στην Αθήνα το 2006, Στέλιο Γ. Βαλέτα και Ηλία Εμμ. Βασιλαρά.
γ. Ακολούθησε η μικρή ομάδα πρωτοβουλίας συγγενών και φίλων των εκτελεσθέντων που αποτελέστηκε από τους Νικόλαο Κων. Πιπέρη, Σοφία Σισαμή—Δημάρχου και τον Ηλία Εμμ. Βασιλαρά η οποία και επανεκκίνησε το θέμα το έτος 2013 «θέτοντας τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων» εβδομήντα χρόνια μετά τα τραγικά γεγονότα και συνέχισε τις προσπάθειές της,
δ. με την επαναψιλάφηση του θέματος στο πλαίσιο των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ του συμπατριώτη μας κινηματογραφιστή Μανώλη Γεωρ. Δημελλά «Αμαρτωλά Κρανία» σε σενάριο Ηλία Εμμ. Βασιλαρά & Μανώλη Γεωρ. Δημελλά, τα οποία οδήγησαν στην εξέλιξή τους στην εκταφή των εκτελεσθέντων τη 10η Οκτωβρίου του 2013 και στην ανακομιδή των λειψάνων των τριών νεαρών τέκνων των Σπόων την επομένη 11η Οκτωβρίου του 2013, εβδομήντα χρόνια μετά την εκτέλεση τους, ενώ ακολούθησαν
ε. η κατασκευή στα μέσα του 2014 του Μνημείου των τριών (3) Εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς νέων Σποϊτών, που στήθηκε στην αυλή της Ενοριακής Εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου με πρωτοβουλία και οικονομική συμβολή κατά κύριο λόγο της Ενοριακής Εκκλησιαστικής Επιτροπής Σπόων Καρπάθου σε σχέδια του εκ Πυλών Αρχιτέκτονα Γιώργου Μηνά Χαλκιά, επί προεδρίας του αείμνηστου πρωτοπρεσβυτέρου Κων/νου Ιωάν. Χαλκιά και με μερική συμμετοχή του Συλλόγου Σποϊτών Καρπάθου Ohio Η.Π.Α. «Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» και
στ. η απονομή σε ειδική επετειακή εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στο επίνειο των Σπόων το θέρος του 2014 για τη συμπλήρωση 70 χρόνων από το ξέσπασμα του Καρπαθιακού Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος, Τιμητικών Διπλωμάτων στις οικογένειες των εκτελεσθέντων από τον Πολιτιστικό Εξωραϊστικό Σύλλογο Αγίου Νικολάου Σπόων Καρπάθου “Η ΕΦΤΑΜΠΑΤΟΥΣΑ”, επί Προεδρίας Ιωάννου Νικ. Κρητικού.
ζ. Οι οργανωμένες προσπάθειες αποκατάστασης της μνήμης των εκτελεσθέντων Σποϊτών συνεχίστηκαν με την επίσημη προβολή το θέρος του 2015 του ολοκληρωθέντος ήδη από τις αρχές του 2014 ντοκιμαντέρ «Αμαρτωλά Κρανία» στο Κοινοτικό Μέγαρο των Σπόων. Η εκδήλωση αυτή διοργανώθηκε από τους Συλλόγους της Σποΐτικης διασποράς με επικεφαλής τον Σύλλογο των Απανταχού Σποϊτών Καρπάθου Αμαρουσίου «Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» επί Προεδρίας Βασίλη Μιχ. Βεΐτη σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Λαϊκού Πολιτισμού Καρπάθου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με Πρόεδρο τον καθηγ. Μηνά Αλ. Αλεξιάδη και με συντονιστή τον γιατρό Γιάννη Μιχ. Διακομιχάλη, ενώ
η. τον Νοέμβριο του 2021 τοποθετήθηκε με πρωτοβουλία του Νίκου Κων. Πιπέρη αναθηματική πλάκα στον τόπο εκτέλεσης των τριών Σποϊτών στα Πηγάδια.
θ. Αναφέρουμε επιπρόσθετα την ανολοκλήρωτη ως τώρα πρωτοβουλία, που ανέλαβε πέρσι, και πιο συγκεκριμένα τον Οκτώβριο του 2022, ο τότε Σύμβουλος Πολιτισμού της Περιφερειακής Ενότητας Καρπάθου — Ηρωικής Νήσου Κάσου Γιώργος Νικ. Τσαμπανάκης, η οποία και βρίσκεται σε εξέλιξη, ώστε να απονεμηθεί —80 έστω χρόνια μετά— η δικαιοσύνη που ποτέ δεν αποδόθηκε στα τρία Σποϊτόπουλα, τα οποία βίωσαν την χειρότερη πλευρά του αιμοσταγούς κατακτητή της πατρίδας μας στη βάση ακλόνητων νομικών γνωματεύσεων κορυφαίων ειδικών επιστημόνων.
ι. Την 1η Δεκεμβρίου 2022 κατατέθηκε συμπληρωματικά επίσημη πρόταση στον Δήμο Καρπάθου από τον Γιώργο Νικ. Τσαμπανάκη ώστε να διασφαλιστεί η απαραίτητη έκταση στο σημείο της ταφής τους, με σκοπό τη μελλοντική κατασκευή μνημείου των εκτελεσθέντων και να ανακηρυχθεί επίσημα το συγκεκριμένο σημείο —σε συνεργασία και με τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού (Αρχαιολογική Υπηρεσία κ.α.)— σε περιοχή Τοπικής Ιστορικής Μνήμης.
ια. Στον κύκλο αυτό θα πρέπει να εντάξουμε τέλος και το σημερινό ογδοηκονταετές μνημόσυνο των τριών εκτελεσθέντων συμπατριωτών μας, που διοργανώνεται εδώ, στη γενέτειρά τους, από τους συγγενείς τους, μέλη των οικογενειών Νικολάου Γεωρ. Σισαμή, Νικολάου Κων. Πιπέρη και Μανώλη Γεωρ. Παπαμηνά, υπό την αιγίδα του Προέδρου της Κοινότητας Σπόων του Δήμου Καρπάθου Βασίλη Μιχ. Πιπέρη.
Αγαπητές συμπατριώτισσες, αγαπητοί συμπατριώτες, με τη βεβαιότητα της επικείμενης ηθικής και ιστορικής δικαίωσης των αδικοσκοτωμένων τριών νέων Σποϊτών συμπατριωτών μας, ας αναφωνήσουμε μια τέτοια μέρα ΑΙΩΝΙΑ ΤΟΥΣ Η ΜΝΗΜΗ!
ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ.
