Στα περασμένα 50 χρόνια (1970-2020), το 73% των ζώων που ζουν στο φυσικό τους περιβάλλον έχουν εκλείψει και μεταξύ αυτών χιλιάδες είδη ζώων έχουν χαθεί για πάντα. Αυτό είναι εμφανές και στην Κάρπαθο, που βρίσκεται μέσα στο Καρπάθιο πέλαγος και ζει στο δικό της φυσικό περιβάλλον. Η μεγαλύτερη αλλαγή παρατηρείται στα είδη των ψαριών που υπήρχαν στην θαλάσσια περιοχή της Καρπάθου.

γράφει ο Μανώλης Κασσώτης

Πριν από μερικές δεκαετίες, προτού αρχίσει η οικοδομική ανάπτυξη των Πηγαδίων, υπήρχε ένας σημαντικός βιότοπος από ξέρες, υφάλους και «στέμματα» (στέμμα: μέρος της ακτής στο οποίο στέκει ο άνθρωπος και ψαρεύει) που άρχιζε κάτω από την Βαγγελίστρα, πήγαινε στην Γλυφά, στην Καρέκλα, στου Παντελή το στέμμα, γύρω από τα Διοικητήρια, στα Βρουλίδια και έφθανε μέχρι τον Άμμο. Οι ξέρες εξείχαν από λίγα εκατοστά μέχρι ένα μέτρο πάνω από την θάλασσα και οι ύφαλοι άρχιζαν λίγα εκατοστά κάτω από την θάλασσα και πήγαινα μέχρι ένα μέτρο πιο κάτω. Σε περίοδο θαλασσοφυρασιάς οι ξέρες ψήλωναν μέχρι 30 πόντους και στην φουσκοθαλασσιά χαμήλωναν άλλους τόσους, και όταν φυσούσε Τραμουντάνα χάνονταν κάτω από τα αφρισμένα κύματα.

Στην Γλυφά υπήρχε μια μικρή πηγή, που άδειαζε σε μια μικροσκοπική λιμνούλα με υφάλμυρο νερό και λίγο πιο πέρα μια μικρή παραλία με χοχλάκια με ένα μεγάλο βόλακα στη μέση, και απ’ εκεί που τελείωνε, λίγο πιο έξω από την ακτή, άρχιζε μια ξέρη μήκους 20 μέτρων με τον βόλακα της καουρότρυπας στη μέση. Εξείχε λιγότερο από μισό μέτρο πάνω από την θάλασσα και σιγά-σιγά κατηφόριζε και χανόταν κάτω από την θάλασσα. Από την άλλη μεριά προς την ακτή, η ξέρη σχημάτιζε δυο συνεχόμενα λιμανάκια, δυο με τρία μέτρα πλάτος και τρία με έξη μέτρα μήκος. Το βάθος τους έφτανε τα 50 εκατοστά, αλλά απ’ εκεί που έμπαινε η θάλασσα μόλις 20 εκατοστά και στην θαλασσοφυρασιά έκλεινε το στόμιο και τα λιμανάκια μετατρέπονταν σε λιμνούλες.

Λίγο πιο πέρα βρισκόταν η «Καρέκλα», μια προεξοχή δέκα περίπου μέτρων. Άρχιζε αρκετά μέτρα πάνω από την θάλασσα και έφτανε στα δύο μέτρα. Από μακριά έμοιαζε με τον θρόνο του Ποσειδώνα, αλλά στα μάτια των παιδιών έμοιαζε με καρέκλα και έτσι ονομάστηκε.

Ανάμεσα στην Καρέκλα και στου Παντελή το στέμμα υπήρχαν διάσπαρτες ξέρες, από μερικούς πόντους μέχρι και ένα μέτρο πάνω από την θάλασσα και μεταξύ τους αρκετοί ύφαλοι. Η  έκτασή τους κυμαινόταν από ένα μέχρι πέντε τετραγωνικά μέτρα, βρίσκονταν σε μικρή απόσταση μεταξύ τους και μπορούσες να πηδήξεις από την μια ξέρη στην άλλη χωρίς να βρέξεις τα πόδια σου.

Δέκα μέτρα από του Παντελή το στέμμα υπήρχε μια μικρή σπηλιά μήκους 8 μέτρων με ημικυκλική είσοδο διαμέτρου 5 μέτρων. Στην είσοδο το βάθος της θάλασσας ήταν δυο μέτρα, που σιγά-σιγά λιγόστευε όσο προχωρούσε προς το εσωτερικό, μέχρι που κατάληγε σε μια μικρή παραλία από χοχλάκια λίγων τετραγωνικών μέτρων.

Στην άλλη μεριά της σπηλιάς υπήρχε μια ξέρη δέκα μέτρα πλάτους, άρχιζε από τα ριζά ενός απότομου γκρεμνού και κατηφόριζε μέσα στην θάλασσα μέχρι που έφτανε σ’ ένα μέτρο βάθος. Το μεγαλύτερο μέρος της ξέρης βρισκόταν κάτω από την θάλασσα και στην θαλασσοφυρασιά φαινόταν η μισή.

Πίσω από το Διοικητήριο, προς τη μεριά της θάλασσας, υπήρχε ένα ευρύχωρο λιμανάκι. Περνούσες πάνω από ένα ύφαλο για να φτάσεις σε μια βραχώδη διάβαση που σε ορισμένα σημεία το ύψος της έφτανε στα δυο μέτρα αποτελώντας τον δυτικό βραχίονα του λιμανιού. Μετά από 10 μέτρα έστρεφε δυτικά σχηματίζοντας τον βόρειο βραχίονα του λιμανιού 20 περίπου μέτρων. Στο βόρειο άκρο του δυτικού βραχίονα υπήρχε ένα στέμμα λίγα εκατοστά πάνω από την θάλασσα, ενώ ο βόρειος βραχίονας τελείωνε σε ένα στέμμα ενός μέτρου πάνω από την θάλασσα, και σε μικρή απόσταση από αυτό βρισκόταν το νησάκι που υπάρχει και σήμερα. Ένας στενός πορθμός, γύρω στα 20 μέτρα, χώριζε τον βόρειο βραχίονα από το Γα(δ)αρόνησο. Ένας μεγάλος ύφαλος, μόλις ένα μέτρο κάτω από την θάλασσα, κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος του μεταξύ τους πορθμού.

Πιο δυτικά, κάτω απ’ εκεί που βρισκόταν ο ανεμόμυλος του Ζαβόλα, υπήρχαν αρκετές μεγάλες ξέρες, ένα μέτρο πάνω από την θάλασσα, και στην συνέχεια, στα Βρουλίδια υπήρχε μια μικρή παραλία με λίγη άμμο, το «Τούρκικο» υδραγωγείο, οι αποθήκες του Μικροπαντρεμένου και το λιμανάκι της «Λεμονιάς». Δίπλα στο υδραγωγείο υπήρχε μια μικρή πηγή, που σχημάτιζε ένα μικρό ρυάκι, μέσα στο οποίο είχαν φυτρώσει μερικά βούρλα, από τα οποία προήλθε η ονομασία Βρουλίδια. Οι ξέρες ξανάρχιζαν από τα Βρουλίδια μέχρι πέρα στον Άμμο, που το πλάτος του έφθανε τα 20 μέτρα και πήγαινε μέχρι τον ποταμό της Άφωτης.

Μέσα σ’ αυτό τον βιότοπο ζούσαν σκάροι, σκορπιοί, γιαλίνες και σκαρογιαλίνες, κέφαλοι, πέρκες και χάνοι, δήλοι, κωβιοί, γόπες, σάρπες, σαργοί, χταπόδια, σουπιές, βατιά, σμύναιρες και άλλων ειδών ψάρια. Υπήρχαν και αρκετά είδε οστρακοειδών, χοχλιοί, πατελίδες, καουροχοχλιοί, αχινιοί, στρείδια και όλων των ειδών καβούρια.

Διαφορετική ήταν η ζωή μέσα στην κοίτη του ποταμού της Άφωτης, που είχε πλάτος από 20-30 μέτρα, όπου υπήρχαν σφάκες και βούρλα, κάτω από τα οποία καβούρια του γλυκού νερού έκτιζαν τις φωλιές τους. Πολλές φορές, όταν φυσούσε ο Γραίος, έκλεινε η εκβολή του ποταμού σχηματίζοντας μια μικρή λίμνη, που φιλοξενούσε κεφαλάκια και άλλα μικρά ψαράκια.

Καθημερινά, όταν επικρατούσε καλός καιρός, έβλεπες αρκετά παιδιά με ένα καλάμι πάνω από τα στέμματα να ψαρεύουν όλων των ειδών τα ψάρια. Άλλα παιδιά με ένα καμάκι περπατούσαν πάνω από τις ξέρες ψάχνοντας για σμύναιρες, σουπιές και χταπόδια. Κάποτε ένα παιδί καμάκωσε ένα χέλι.

Τα πιο μικρά παιδιά μάζευαν αχινούς, χοχλιούς και πατελίδες και με ένα ατσαλένιο σύρμα προσπαθούσαν να ξετρυπώσουν καβούρια μέσα από τις καβουρότρυπές τους. Στον βόλακα με την καβουρότρυπα είχε την φωλιά του ένας μαλλιαρός κάβουρας, και όταν κάποιο παιδί τον ξετρύπωνε και τον έπιανε, μετά από δυο – τρεις μέρες άλλος κάβουρας οικειοποιούταν την καβουρότρυπα με την ίδια τύχη.

Τις νύχτες, μετά από δυνατές βροχές που κατέβαζαν νερά με σκουλήκια, ορισμένοι ψάρευαν σαργούς με καλάμι πάνω από τις ξέρες στα Βρουλίδια χρησιμοποιώντας σκουλήκια για δόλωμα. Άλλοι, όταν φυσούσε τραμουντάνα ψάρευαν με φελλάρια πάνω από τις ίδιες ξέρες.

Μια μέρα σε μια απ’ αυτές τις ξέρες, σ’ ένα βαθούλωμα που μόλις σκεπαζόταν από την θάλασσα βρήκα ένα σφουγγαράκι. Το καθάρισα και το πήρα μαζί μου στην Αμερική, και όταν υπηρετούσα στον Αμερικανικό στρατό το χρησιμοποιούσα για να κάνω μπάνιο, όταν είχαμε γυμνάσια μέσα στην ζούγκλα. Μια άλλη μέρα ανάμεσα στις ίδιες ξέρες βρήκα ένα κλαδί δέντρου γεμάτο με δεκάδες μικρές φούσκες σαν ρόγες μαύρου σταφυλιού. Όταν άνοιξα μια απ’ αυτές, βρήκα μια μικροσκοπική σουπιά. Κι άφησα το κλαδί εκεί, όπως το βρήκα.

Άλλα παιδιά ψάρευαν κεφαλόπουλα με τσανάκα σκεπασμένη με ένα ραμμένο άσπρο πανί με μια τρύπα στη μέση και εσωτερικά αλειμμένο με ζύμη. Μόλις έμπαιναν τα κεφαλάκια για να την φάνε, το παιδί σκέπαζε την τρύπα με το χέρι του και έπιανε τα εγκλωβισμένα κεφαλάκια. Εκτός από τα αγόρια, με αυτό το ψάρεμα, ασχολούνταν και κορίτσια όπως η Mariuccia, κόρη του Maresciallo Attilio Moreni.

Μέσα στα λιμανάκια, που στην θαλασσοφυρασιά μετατρέπονταν λιμνοθαλασσάκαι, ζούσαν γαριδούλες που δεν ξεπερνούσαν τα 4 εκατοστά. Σ’ αυτών το ψάρεμα ειδικεύονταν παιδιά τεσσάρων πέντε χρονών, που προσπαθούσαν με τα δάκτυλα τους να τις πιάσουν από τα μουστάκια τους.

Στις ασεληνόφωτες νύχτες τα μεγαλύτερα παιδιά πήγαιναν στο πυροφάνι, είχαν μαζί τους ένα καμάκι για να πιάνουν τα ψάρια που δεν μπορούσαν να τα πιάσουν με τα χέρια τους και για να αποθηκεύουν το αλίευμα τους έπαιρναν ένα κουβά και ένα σακούλι. Για φωτισμό χρησιμοποιούσαν “τσιράες”, κομμάτια από ξύλο πεύκου ποτισμένου με ρητίνη, και “πετσοκόλια”, κομμάτια από παλιά λάστιχα αυτοκινήτου. Όσα δεν είχαν ούτε αυτά, πάνω σ’ ένα ατσαλένιο σύρμα στερέωναν ένα σφουγγάρι ή κουρελόπανο βουτηγμένο σε πετρέλαιο.

Μέσα σ’ αυτό τον βιότοπο ζούσαν και πιο μεγάλα ψάρια. Μια μέρα, έξω από του Παντελή το στέμμα, οι ψαράδες έπιασαν ένα βατί που ζύγιζε 35 κιλά και στην σπηλιά που βρισκόταν πιο πέρα γέννησε μια φώκια. Κάποτε που βρισκόμουν πάνω στο νησί της Άφωτης, μου φάνηκε ότι είδα, με την άκρη του ματιού μου, ένα παιδάκι να κολυμπά. Μου φάνηκε περίεργο και ψάχνοντας ένα γύρω είδα μια μεγάλη χελώνα που βουτούσε.

Ο θαλάσσιος βιότοπος κάλυπτε όλο τον κόλπο των Πηγαδίων. Από τον ποταμό της Άφωτης μέχρι πέρα το Κατάκολο στο Βρόντη, υπήρχαν αρκετοί ύφαλοι σε μικρή απόσταση από την ακτή, όπου υπήρχαν πολλών ειδών ψάρια. Ψαράδες, ακόμα και παιδιά, πήγαιναν με βάρκες έξω από το Δεσποτικό και ψάρευαν λυθρίνια με καθετή. Άλλοι πήγαινα στην Μάντρα μέχρι πίσω το Μαούνι και ψάρευαν χάνους και πέρκες. Πολλές φορές οι ψαράδες έπιαναν στα δίκτυα τους και αστακούς. Ένας Συμιακός, ονομαζόμενος Γαϊτάνος, έριξε ένα κύρτο διαμέτρου ενάμιση μέτρου έξω από το νησί της Άφωτης και έπιασε ένα ορφό. Ήταν τόσο μεγάλος, που για τον βγάλει άνοιξε τον πάτο του κύρτου.

Το μεγαλύτερο μέρος του θαλάσσιου βιότοπου που υπήρχε στην περιφέρεια των Πηγαδίων βρίσκεται θαμμένο κάτω από το παραθαλάσσιο δρόμο. Αλλά ο θαλάσσιος βιότοπος της Καρπάθου επεκτεινόταν ένα γύρω από το νησί. Στον Τρίστομο, το μόνο φυσικό λιμάνι της Καρπάθου, υπερτερούσαν οι πίνες.

Ο βιότοπος της Καρπάθου δεν περιορίζεται στην θαλάσσια περιοχή, αλλά επεκτεινόταν και πάνω στο νησί απ’ όπου μεγάλος μέρος των πτηνών και ζώων έχουν εκλείψει. Οι κοράκοι, που είχαν τις φωλιές στο κάστρο του Απερίου κοντά στο εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου, έχουν εξαφανιστεί. Τα «παλαρά», κίτρινα πουλιά, που τρώγαν τα μυγάκια πάνω από τα θαλασσόδεντρα και γινόντουσαν εύκολη λεία των πιτσιρίκων που τα κυνηγούσαν με τις λαστιχιές (σφενδόνες) τους, δεν υπάρχουν πια. Τα ορτύκια, που κάθε Σεπτέμβρη στο υπερπόντιο ταξίδι τους σταματούσαν στον Αφιάρτη για να ξεκουραστούν, όπου γινόντουσαν εύκολη λεία των κυνηγών, έπαψαν να έρχονται. Τα όπλια έπαψαν και αυτά στο υπερπόντιο ταξίδι τους να υπερίπτανται της Καρπάθου. Ακόμα εξαφανιστήκαν και τα δηλητηριώδη ερπετά όπως τα κούλεντρα, στα οποία αναφέρεται το ακόλουθο δίστιχο:

Αν σε δαγκάσει ’που το στόμα, θέλεις γιατρό και στρώμα,

κι αν σε δαγκάσει ’που την ουρά, θέλεις φτυάρι και παπά.

Υπάρχουν και άλλα ζώα και πτηνά, που αν δεν έχουν εκλείψει έχουν σημαντικά ελαττωθεί, όπως οι πέρδικες και οι λαγοί που πλεόναζαν. Οι γλάροι που τους έβλεπες να βουτούν στην θάλασσα έχουν ελαττωθεί και τα χελιδόνια σπάνια και για λίγο διάστημα επισκέπτονται την Κάρπαθο την άνοιξη. Τα ζουριά που το δέρμα τους χρησιμοποιούταν για γουναρικά, για πολλά χρόνια εθεωρείτο ότι είχαν εκλείψει, αλλά προ καιρού βρέθηκε ένα ζουρί σκοτωμένο σε αυτοκινητόδρομο.

---

The environment chang and problems follow

By Manolis Cassotis

In the 50 years (1970-2020), 73% of animals living in their natural environment have become extinct and among them thousands of animal species have been lost forever. This is also evident in Karpathos, which is in the Karpathian Sea and lives in its own natural environment. The greatest change is observed in the species of fish that existed in the marine area of ​​Karpathos.

A few decades ago, before the reconstruction of Pigadia began, there was an important habitat of skerries, reefs and promontories that started below Vagelistra, went to Glyfa, Karekla, Pantelis promontory, around the Administration building, Vroulidia and reached Ammos’ beach. The skerries protruded from a few centimeters to a meter above the sea and the reefs started a few centimeters below the sea and went up to a meter below. In low tide the skerries rose up to 30 centimeters and in high tide they dropped another 30 points, and when Tramontana blew, they disappeared under the foaming waves.

In Glyfa was a small spring that emptied into a tiny pond with brackish water and a little further on, there was a small beach with small pebbles with a large rock in the middle, and from where it ended, a little further out from the coast, a 20-meter-long skerry began with a rock called “kaurotrypa” (crab hiding place) in the middle. It protruded less than half a meter above the sea and slowly descended and disappeared under the sea. On the other side towards the coast, the skerry formed two continuous little harbors, two to three meters wide and three to six meters long. Their depth reached 50 centimeters, but from where the sea entered, it was only 20 centimeters and in low tide the mouth closed, and the little harbors turned into little ponds.

A little further on was “Karekla” (Chair), a promontory about ten meters long. It started several meters above the sea and reached two meters. From a distance it looked like the throne of Poseidon, but to the children’s eyes it looked like a chair and that’s how it was named.

Between “Karekla” and Pantelis’ promontory there were scattered skerries, from a few centimeters to a meter above the sea and several reefs between them. Their area ranged from one to five square meters, located at a short distance from each other and you could jump from one skerry to the other without getting your feet wet.

Ten meters from Pantelis’ promontory there was a small cave 8 meters long with a semicircular entrance 5 meters in diameter. At the entrance the depth of the sea was two meters, which gradually decreased as it progressed inland, until it ended at a small beach of small pebbles a few square meters.

On the other side of the cave there was a ten-meter-wide skerry, starting at the base of a steep cliff and descending into the sea until it reached a depth of one meter. Most of the skerry was under the sea, and half of it was visible in low tide.

Behind the Administration building, towards the sea, there was a spacious harbor. You crossed over a reef to reach a rocky passage that in some places reached two meters in height, forming the western arm of the harbor. After 10 meters it turned east, forming the northern arm of the harbor, about 20 meters long. At the northern end of the western arm there was a promontory a few centimeters above the sea, while the northern arm ended in a promontory one meter above the sea, and at a short distance from it was the islet that still exists today. A narrow strait, about 20 meters wide, separated the northern arm from “Gadaronissos” (donkey islet). A large reef, just one meter below the sea, covered most of the strait between them.

Further west, below where Zavola’s windmill was located, there were several large skerries, one meter above the sea, and then, at Vroulidia there was a small beach with some sand, the “Turkish” aqueduct, Mikropandremenos’ warehouses and “Lemonia’s” small port. Next to the aqueduct was a small spring that formed a small stream in which some “vurla” (rushes) had grown from which the name Vroulidia came from. The skerries started again from Vroulidia all the way to Ammos beach, which was 20 meters wide and went all the way to Afotis’ river.

Within this habitat lived scaroi (Sparisoma), scorpionfish, ‘gialines’ and ‘skarogialines’, mullets, perches and ‘hanoi’, ‘diloi’, ‘kovioi’, gópes, sarpas, bream, octopus, cuttlefish, skates, ‘smernas” (muraena Helena) and other types of fish. There were also many shellfish, snails, barnacles, sea urchins, oysters and all kinds of crabs.

Life was different in the bed of the Afotis’ river, which was 20-30 meters wide, where there were reeds and rushes under which freshwater crabs built their nests. Many times, when Graios wind blew, the river mouth would close, forming a small lake, which housed minnows and other small water fish.

Every day, when the weather was good, you would see several children with a rod above promontories fishing all kinds of fish. Other children with a harpoon walked over the skerries looking for Muraenas, cuttlefish and octopus. Once a child harpooned an eel.

The younger children collected sea urchins, snails and barnacles and with a steel wire they tried to dig out crabs from their crab holes. In the rock with the crab hole, a hairy crab had its nest, and when a child dug it out and caught it, after two or three days another crab would take over the crab hole with the same fate.

On the nights after heavy rain that brought down water with worms, some people would fish for bream with a rod over the skerries in Vroulidia, using worms as bait. Others, when the tramuntana was blowing, would fish with ‘fellaria’ (fishing line with a floating cork) over the same skerries.

One day in one of these skerries, in a hole just covered by the sea, I found a sponge. I cleaned it and took it with me to America, and when I was serving in the American army, I used it to bathe when we had training exercises in the jungle. Another day among the same skerries I found a tree branch filled with dozens of small bubbles like black grape berries. When I opened one of them, I found a tiny cuttlefish, I left the branch as I found it.

Other children would fish for baby fish with a bowl covered with a sewn white cloth with a hole in the middle and smeared with dough on the inside. As soon as the fish enters the bowl to eat it, the child will cover the hole with his hand and catch the trapped fish. In addition to boys, girls like Mariuccia, daughter of Maresciallo Attilio Moreni, were also involved in this fishing.

In the little harbors that turned into lagoons in low tide, there lived shrimps no larger than 4 centimeters. Four- or five-year-old children specialized in fishing for them, trying to catch them from their whiskers with their fingers.

On moonless nights, the older children would go to the bonfire, carrying a harpoon to catch the fish they couldn’t catch with their hands, and a bucket and a bag to store their catch. For lighting, they used “tsiraes”, pieces of pine wood soaked in resin, and “petsokolia”, pieces of old car tires. If they didn’t have those either, they would fasten a sponge or rag soaked in kerosene onto a steel wire.

In this habitat, larger fish also lived. One day, outside Pantelis’ promotor, fishermen caught a skate weighing 35 kilos and in the cave beyond Pantelis’ promotor gave birth a seal. Once, when I was on the islet of Afoti, I thought I saw, out of the corner of my eye, a little child swimming. It seemed strange to me and, looking around, I saw a large turtle diving.

The marine habitat covered the entire bay of Pigadia. From Aphotis’ river to Katakolo in Vronti, where there were several reefs a short distance from the coast with many species of fish. Fishermen, even children, went in rowboats outside Despotiko islet and fished with ‘katheti’ (vertical fishing line with several hooks) ‘lithrinia’ (small red snipers). Others went to Mandra and farther down to Maouni and fished ‘hanous’ and perch. Many times, the fishermen also caught lobsters in their nets. A Symian, named Gaitanos, dropped a ‘kyrtos’ (iron wire trap) one and a half meters in diameter outside Aphotis’ islet and caught a grouper. It was very big and to take it out, he opened the bottom of the iron wire trap.

Most of the marine habitat that existed in the Pigadia region is buried under the coastal road. But the marine habitat of Karpathos extended around the island. In Tristomo, the only natural harbor of Karpathos, the pines predominated.

The habitat of Karpathos is not limited to the sea area but also extended onto the island from where a large part of the birds and animals have disappeared. The crows that had their nests in the castle of Aperi near the chapel of Saint Antonius have disappeared. The ‘palalara’ (yellow birds), which ate the flies from the sea trees and became easy prey for the children who hunted them with their slingshots, no longer exist. The quails that stopped at Afiarti every September on their overseas journey to rest, where they became easy prey for hunters, have stopped coming. ‘Oplia’ (large migratory birds) have also stopped flying over Karpathos on their overseas journey. Also, poisonous reptiles such as the ‘coulendra’, referred to in the following couplet (in free translation), also disappeared:

If it bites you by its mouth, you need a doctor and a mattress,

and if it bites you by its tail, you need a shovel and a priest.

There are other animals and birds that, if not extinct, have significantly decreased, such as partridges and hares that were abundant. The gulls that you used to see diving into the sea have decreased and the swallows rarely and for a short time visit Karpathos in the spring. The ‘zouri’ (related of fox), whose skin was used for fur, were for many years considered extinct, but some time ago a zouri was found killed on a highway.