Καθηγητής MΑΝΟΛΗΣ ΜΕΛΑΣ
ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ, ΕΞΕΛΙΞΗ & ΠΕΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Στόχος η απελευθέρωση και συνακόλουθη ένωση με την Ελλάδα.
Αυτό επετεύχθη με την επαναστατική και ηρωική ορμή των Μενετo-Αρκασίων και τις διπλωματικές και στρατιωτικές διαδικασίες που ακολούθησαν.
Ο στόχος πέτυχε με τη δυναμική δράση και με άλλες ενέργειες των επαναστατών, που περιλάμβαναν και διπλωματικές κινήσεις.
Τούτο σε συνάρτηση με πολιτικές, γεωστρατηγικές και πολιτικές συνθήκες, συμφέροντα και επιδιώξεις της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και των συμμάχων, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας.
Όλα αυτά πραγματοποιήθηκαν σε εφτά στάδια / φάσεις.
1. Ένοπλη κινητοποίηση του λαού – Η Επανάσταση
Εδώ συνέτρεχαν οι εξοπλιστικές προ**υποθέσεις. Η προμήθεια οπλισμού και πυρομαχικών προήλθε από τον αφοπλισμό των Ιταλών από τους Γερμανούς. Οι οποίοι συχνά υπέβαλλαν σε φρικτά βασανιστήρια παλικάρια από τις Μενετές, που ¨έκλεβαν¨ Ιταλικά όπλα, που τα χρησιμοποίησαν αργότερα στην Επανάσταση.
Με τους Γερμανούς να ετοιμάζονται για αποχώρηση, ήδη πολλές μέρες πριν τον ξεσηκωμό, οι ΜενετΑρκάσιοι βρίσκονταν σε επιφυλακή και προετοιμάζονταν για την Επανάσταση. Εντόπιζαν ιταλικά όπλα και πυρομαχικά, σε αποθήκες και κρυψώνες, αλλά και στη θάλασσα!
Σαν έτοιμοι από καιρό σαν θαρραλέοι, την παραμονή 4 Οχτώβρη, αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών εμφανίζονται πανέτοιμοι και αποφασισμένοι.
Στην Πλατεία των Μενετών, αλλά και σε κοντινούς οικισμούς, όπως το Λακκί, ομάδες ένοπλων πατριωτών συγκεντρωμένοι πανηγύριζαν ενθουσιασμένοι. Με έντονες συζητήσεις για τη νέα κατάσταση πραγμάτων. Μέσα σ΄ αυτό το κλίμα έπεσαν οι πρώτες ντουφεκιές της Επανάστασης από τον Μηνά Αντωνίου Μελά.
Αποφασίστηκε ομόφωνα η επίσημη κήρυξη της Επανάστασης τη επομένη 5 Οχτώβρη.
Το ξεκίνημα του ξεσηκωμού περιγράφεται επιγραμματικά από τον γηραιό Σακέλλη Σακελλιάδη στον Ύμνο της Επανάστασης:
Οι μαχητές στο πέργερο της Παναγιάς
Εις των Μενετών τον Δήμον και τον ιερό ναόν
Ανυψώθην η σημαία με τον τίμιον σταυρόν
Κι έτρεχεν ο κόσμος ούλος με ατρόμητη καρδιά
Να ορκιστούν εις τη σημαία πού ΄φερε τη λευτεριά
Και η Παναγιά τους βλέπει απ΄το τέμπλο το χρυσόν
Και περίσσιο δίνει θάρρος στις ψυχές των μαχητών
Ακολούθησε άφιξη Αρκασιωτών οπλοφόρων, και από μακρινά Μενεδιάτικα μετόχια, αφοπλισμός του αφιχθέντος διοικητή της αστυνομίας Ερρίκου Penna (από τον Εμμανουήλ Παπαμανώλη) και των καραμπινιέρων του τοπικού σταθμού, διορισμός Επαναστατικής Επιτροπής, ΕΕΜ (Ι. Οθείτης, Εμμ. Σπανίδης, Γ. Σακέλλης, Β. Οικονομίδης, Γ. Μαρής, Γ. Λο*ιζος, Β./Χατζής Γεραπετρίτης, Γ. Γιαννόπουλος), ενημέρωση των κοινοτήτων της νότιας Καρπάθου, και εκπαίδευση κυρίως σε βαρέα όπλα. ΄Οπου από αβλεψία σκοτώθηκε ο ήρωας Γιώργος Π. Βιττωρούλης.
2. 6 Οχτώβρη. Εξάπλωση της Επανάστασης – Η Παγκαρπαθιακή Επιτροπή
Αφορούσε τη συμμετοχή των υπόλοιπων Κοινοτήτων, με το διορισμό πενταμελούς Παγκαρπαθιακής Επιτροπής (ΠΕ) στις 6 Οχτώβρη.
Ήταν πρωτοβουλία της Ε.Ε. Μενετών. Συμμετείχαν τέσσερις Απεριτο-βωλαδιώτες (Χριστόφ. Σακελλαρίδης, Ι. Οικονομίδης, Φρ. Οικονομίδης, Δημ. Καπετανάσκης) και ένας Μενεδιάτης (Ι. Γιαννάκης).
Η ΕΕΜ διατήρησε την αυτονομία της και δικαίωμα αρνησικυρίας (veto} σε αποφάσεις της ΠΕ.
Σκοπός της ΠΕ ήταν η αποδοχή και συμπερίληψη σύσσωμου του Καρπαθιακού λαού, η πρόσφορη και, ει δυνατόν, αναίμακτη διαχείρηση του ξεσηκωμού, η δημόσια τάξη και ο σεβασμός του εχθρού, και τέλος η επίτευξη του στόχου δια της διπλωματικής οδού και διά της ενημερώσεως και κινητοποιήσεως των συμμαχικών αρχών, συμπεριλαμβανομένης της εξόριστης Ελληνικής κυβέρνησης.
Βασικό ζητούμενο ήταν η συνδιαλλαγή:
Με διαδικασίες διπλωματικής λύσης, προς αποφυγήν συγκρούσεων και αιματοχυσίας. Πράγμα που διευκόλυνε και τους Ιταλούς, οι οποίοι έβλεπαν το τέλος του πολέμου και λαχταρούσαν τον επαναπατρισμό τους.
3. 9η Οχτώβρη. Πρώτη διπλωματική συνάντηση με τους Ιταλούς και προβληματική συμφωνία που απορρίπτεται από την ΕΕΜ
Στη συνεδρίαση συμμετείχαν από Καρπαθιακής πλευράς τα μέλη της ΠΕ και εκπρόσωποι του λαού.
Προφανώς οι όροι της συμφωνίας υπαγορεύθηκαν από τις μαξιμαλιστικές επιδιώξεις των Ιταλών και με ολιγωρία των παρόντων Καρπαθίων.
Σύμφωνα με τη Συνθήκη παράδοσης, οι Ιταλοί θα κρατούσαν τον οπλισμό τους – τάχα για τη διατήρηση της τάξης!
Θα αφοπλίζονταν όμως, για λόγους δήθεν ασφαλείας, όσοι Επαναστάτες ήταν κάτω των 21 ετών. Μα τούτο βέβαια αφορούσε ένα πολύ μεγάλο μέρος των Επαναστατών!
Μέλη της ΠΕ μετέβησαν στις Μενετές το ίδιο βράδι, για την προβλεπόμενη έγκριση από την ΕΕΠ. Η οποία άσκησε αμέσως απερίφραστα veto, μέσα σε ηλεκτρισμένο κλίμα κραυγαλέας άρνησης και απόρριψης από αγανακτισμένο πλήθος ένοπλων Επαναστατών, που συνέρρευσαν στην αίθουσα του Καφενείου του Σπανίδη πυροβολώντας στον αέρα. Και ζητώντας επιτακτικά την ανάκληση της συμφωνίας. Πράγμα που έγινε τη μεθεπομένη 11η Οχτώβρη.
Κατόπιν τούτου οι εκπρόσωποι της ΠΔΕ αποχώρησαν άπρακτοι.
Ουχ ήττον όμως, τούτη η ελλειμματική, κολοβή, ζαβή, ατελέσφορη και αναποτελεσματική συνθηκολόγηση παρέμενε σε ισχύ, και αποτέλεσε τη βάση για το αίτημα παρέμβασης των συμμάχων. Κοινολογήθηκε σε αυτούς και την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση με την αποστολή της Ιmmacolata στην Αίγυπτο.
4. 10η Οχτώβρη. Η παράτολμη και ριψοκίνδυνη αποστολή στην Αίγυπτο
Με ένα μικρό ψαροκάικο, την Immacolata, διέσχισαν το Λυβικό πέλαγος οι 7 επιβαίνοντες ήρωες, που μετέφεραν το μήνυμα της λευτεριάς και την έκκληση για στρατιωτική συνδρομή. Συμμετείχαν 2 Μενεδιάτες Επαναστάτες ως αρχηγοί της αποστολής: Σοφ, Οικονομίδης και Λάζαρος Κοσμάς. Και πέντε καπετάνιοι από Αρκάσα και Πηγάδια: Πιττάς, Πατσουράκης, Λαμπρίδης, Χριστοδούλου, Σταματάκης.
Η αποστολή στέφθηκε με επιτυχία (βλ. πρηγούμενο δημοσίευμα στα Καρπαθιακά Νέα).
5. 11 Οχτώβρη: Καρπαθιο-Ιταλική Σύσκεψη στο Απέρι – Συνέργεια των 2 Επιτροπών – Διπλωματία και ένοπλη βία χέρι-χέρι
Τούτη η σύσκεψη είχε ως τελικό αποτέλεσμα τη συνθηκολόγηση (Concordato Definitivo) παράδοση και αφοπλισμό των Ιταλών.
Από τα ιστορικά συμφραζόμενα συμπεραίνεται ότι έγινε προσυνενόηση μεταξύ των δύο επιτροπών, και σίγουρα ανάμεσα στους Μενεδιάτες: Να υπάρξει διπλός (απειλητικός, βίαιος και εκβιαστικός) αντιπερισπασμός μέσα και έξω από τη συνεδρίαση:
Αφενός συγκέντρωση ένοπλων επαναστατών μπροστά στη συνεδριακή αίθουσα (Μητρόπολη), που με μαζικούς πυροβολισμούς και ζητωκραυγές θα τρομοκρατούσαν και θα εκβίαζαν τους Ιταλούς, συμβάλλοντας έτσι στη θετική για την ελληνική πλευρά έκβαση των διαπραγματεύσεων.
Και αφετέρου ταυτόχρονες αντίστοιχες, δυναμικές (ακόμη και βίαιες) κινήσεις εντός της συνεδριάσεως, προκειμένου να αναγκαστούν οι Ιταλοί να υποχωρήσουν και να συνδιαλλαγούν, αποδεχόμενοι την παράδοση της αστικής/διοικητικής και στρατιωτικής εξουσίας στους Επαναστάτες.
Τούτη η «συμπαιγνία» των δύο επαναστατικών πόλων ετελεσφόρησε στέφθηκε από επιτυχία.
Λεπτομέρειες γι αυτή τη σημαδιακή και άγνωστη σελίδα της Επανάστασης θα εκτεθούν σε προσεχές επίκαιρο δημοσίευμα στις 10 ή 11 Οχτώβρη.
6. 17 Οχτώβρη. Άφιξη Βρετανών και συνακόλουθη Αγγλοκρατία
Φτάνουν οι Βρετανοί με δύο αντιτορπιλικά. Το ημερολόγιο του ενός, της Τερψιχόρης, έφερε στο φως ο υπογράφων.
Αποβιβάζονται στρατεύματα, ο Ελληνας αξιωματικός Γιανναρόπουλος και οι 7 της Immacolata. Ξεφορτώνονται 2,5 τόνοι τρόφιμα για τον πληθυσμό. 212 Ιταλοί αιχμάλωτοι μεταφέρονται στα πλοία από επαναστάτες, οι οποίοι τους συνέλαβαν και τους συγκέντρωσαν με εντολή των Βρετανών.
Αυτό συνιστά το «κύκνειο άσμα» των Επαναστατών, την τελευταία δράση τους.
Ακολουθεί η διετής Αγγλοκρατία – British Military Administration (1944-46), και τέλος η Ενσωμάτωση με απόφαση του Συνεδρίου στο Παρίσι, με veto του Ρώσου Υπουργού Εξωτερικών Molotov.
Λεπτομέρειες για τα παραπάνω βλ. προηγούμενο δημοσίευμα στα Καρπαθιακα Νέα.
4.10.2025
Καρπαθιακα Νέα
