Του συγγραφέα Μάκη Εμμ. Ρήγα-Ρηγοπούλη
Αρκετοί συγχωριανοί μου με τσιγκλίζουν που γράφω για άλλα κι άλλα, γενικότητες περί δημοτικά, παγκαρπαθιακά, γιατί υποτίθεται ότι κολυμπάμε όλοι μαζί στο ίδιο φουρτουνιασμένο Καρπαθιακό Πέλαγος.. για τα Πάνω Παραδοσιακά, για τα Πέρα Χωριά και πιο συχνά για τα κατακαϋμένα τα κατ΄ ευφημισμό Πηγάδια, αφού λένε το νερό νεράκι, με τα μπουκάλια από τις εξωτερικές βρύσες.. ΠΟΥ να προλάβουν να ξεδιψάσουν τα αυξανόμενα μιλιούνια;
Δυστυχώς, λυπάμαι, που βρίσκομαι σε δύσκολη θέση, πάνω σε τεντωμένο σχοινί, να καταθέτω ότι, δεκαετίες τώρα, οι Μενετές χειροτερεύουν σε υποδομές που προϋπάρχουν και απλά χρειάζονται ανανέωση.. άρα, δεν μπορεί να είναι ασήκωτο γομάρι και γι΄ αυτό τι να λέμε, δεν γίνεται να συμβαίνουν άξια λόγου πράγματα για μνημόνευση, εφόσον διαιωνίζονται παρά πολλοί αδικαιολόγητοι μετεωρισμοί, ταράζοντας, έτσι, κάμε κι αλλιώς, κατά τα άλλα τα “ήρεμα νερά”.
Αν εξαιρέσουμε τρεις πολύ αξιόλογες πρωτοβουλίες:
α) Οι Μενετές έχει απλωθεί στις 12 απαράμιλλες, υπήνεμες παραλίες της από το Αρδάνι μέχρι το Αγριλαοπόταμο.. από μόνες τους δημιούργησαν τον σύγχρονο ήρεμο παλμό του παράλιου βίου και τις ευνοϊκές σειρήνες πολυανάπτυξής τους.. με στυλοβάτη τον ουρανοκατέβατο τουρισμό που τις ζωντάνεψε, και επίσης thanks to: τις μέχρι 70% επιχορηγήσεις από τα Πακέτα Ντελόρ ΜΟΠ (1262), ακόμα και σήμερα.. τους δραστήριους συμπατριώτες μας επενδυτές που μέχρι πάνω από 90% εδημιούργησαν γενικά το τουριστικό υπόβαθρο και αξίζουν την ομόθυμη εκτίμησή μας και πιο ολοκληρωμένης μνείας στα επόμενα..
β) Οι τρεις παράπλευροι δρόμοι, ο ένας ανατολικά και οι δύο δυτικά έδωσαν το φιλί ζωής στις μεσαίες και πάνω γειτονιές, με τις σωτήριες πρωτοβουλίες για τους δύο του τότε κοινοτάρχη Γ. Ν. Ιωαννίδη και για τον τελευταίο πίσω-κάτω του τότε κοινοτάρχη Ι. Γ. Σακελλάκη με δήμαρχο τον συντοπίτη μας Μ. Γ. Ιωαννίδη και των ουκ ολίγων ιδιοκτητών που άφησαν ανιδιοτελώς να περάσουν. γ) Την γερασμένη δημογραφική δομή, ευτυχώς, την ανανεώνουν αρκετές αναλαμπές και με “ξένους (έλληνες μη καρπάθιους) γαμπρούς- νύμφες” νέων πολιτογραφημένων οικογενειών και με τις οικοδομές τους.. οι ευρωπαίοι συγκάτοικοι.. και οι αλλοεθνείς εργατοϋπαλλήλοι και μαστοράντζα.
Μέσα το χωριό, δυστυχώς, έχει ορφανέψει από άλλες σοβαρές πρωτοβουλίες κάποιας αναβάθμισης.. και είναι γνωστόν σε όλους ότι αρκετές γενιές είμαστε όλοι υπόλογοι, καθόσον οι ανέξοδες “ρητορείες” στα καφενεία είναι για να περνάμε την ώρα μας δύσκολα μετουσιώνονται σε πράξεις.
Τέτοιο, πρωτοφανίστικων διαστάσεων, πολυσήμαντο, ανθρώπινο δυναμικό να απέχει όλους διόλου και ηγετικά και υποστηριχτικά από τα τοπικά δρώμενα, φαίνεται να είναι ο κυρίαρχος παράγοντας καθίζησης, που χρειάζεται άλλη μεγάλη ανάλυση. Εμείς, απλά, θα επισημάνουμε, με την δική σας κατανόηση, αρκετά κατ΄αρχάς, γνωστά σε όλους αξιοποιήσιμα παραδείγματα, που θα μπορούσαν, κατά την γνώμη μας, να γίνουν απαρχή να ξαναφέρουν το χωριό στις παλιές του δόξες:
Εδώ στις Μενετές η μεγαλύτερη Εκκλησία της Καρπάθου της Μεγαλόχαρης Παναγίας, ρυθμού τρίκλητου βασιλικής, με διόροφο γυναικονίτη, που από παλιά χρησιμοποιήθηκαν και για σχολικές αίθουσες.. Το παλαιότερο Καμπαναριό με την πελώρια, εντυπωσιακή Καμπάνα, αληθινό στολίδι, αντικαταστάθηκε με το ψηλότερο με δωρεά από τον συμπατριώτη μας μετανάστη Γ. Παζαρτζή από την Αυστραλία..
Το μεγαλοπρεπές τριόροφο “Ρήγειον Σχολείο”, επτά αιθουσών, όλα μαζί με το “παλαιό στενόμακρο σμηνάρι” Εκκλησιαστικό Μέγαρο (Υπόστεγο) των Εκδηλώσεων, συνδιαμορφώνουν με άριστη αρχιτεκτονική το ιστορικό σύμβολο του “Ιερού Βράχου της Επανάστασης της 5ης Οκτωβρίου 1944”, που δεσπόζει επιβλητικά στην Νότια Κάρπαθο. Από τότε, καμία μα καμία παρέμβαση-λίφτινγκ στην γερασμένη μορφή Του..
Απορούμε και συνάμα ευγνωμονούμε για τα θαυμαστά έργα των προγόνων μας, ΠΏΣ τα κατάφεραν με ίδιους κόπους και θυσίες να ισοπεδώσουν ολόκληρη την ανώμαλη βραχώδη περιοχή με τα τότε πενιχρά μέσα εκβραχισμού, έκτασης ολόκληρου γηπέδου (!) και να στήσουν τέτοιες μεγαλειώδεις δημιουργίες πάνω στον Ιερό Βράχο.. κουβαλώντας τεράστιους αρχαίους κίωνες, ογκώδεις πέτρες, αμέτρητους τόνους υλικά, πανέμορφα αγιογραφήματα, κ.τ.λ. με τα τότε υποζύγια μεταφορικά μέσα και ΧΩΡΙΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟ.
Κατ΄ αρχάς, στο Σχολείο, λοιπόν, με τόσες άλλες μικρότερες αίθουσες, “κατακρεούργησαν” με πάνελ την μία μεγάλη, τάχα μου για την μεταφορά σχολείου από τα Πηγάδια.. τάχα μου για τις εκλογές την μοναδική μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων με λαμπρή σκηνή, που με περισσή δεξιοτεχνία έστησαν οι τότε δάσκαλοι Ν. Ανδρέου και Χ. Σπανομανωλής και αφήνουν το μεγαλύτερο χωριό ορφανό από οποιαδήποτε τοπική, δημοτική ή πολιτιστική εκδήλωση, κ.τ.λ.
Μα, δεν υπάρχει ανάλογη υπηρεσία στον δήμο να ενδιαφερθεί και να πάρει, κατ΄ αρχάς, αυτά τα μερικά διαχωριστικά πάνελ; Μεγάλο κρίμα, να αφήνονται, ελαφρά τη καρδία, να ερειπώνονται έτοιμα σχ. κτίρια που πριν μερικά χρόνια, ακόμα, έσφυζαν από ζωή και αποτελούσαν για γενεές γενεών παιδιών, (όλων μας), το δεύτερο σπίτι τους(μας), το πνευματικό. Από την μία, με μία μονοκοντυλιά η Κεντρική Διοίκηση (Κ.Δ.) στοιβάζει όλους τους μαθητές όλων των σχολείων του νησιού σε δύο κεντρικά, χωρίς πρώτα να δημιουργηθούν νέες αίθουσες και νέες υλικοτεχνικές υποδομές για τις παραπανίσιες φουρνιές παιδιών από όλα τα χωριά.. μέχρι και τα νήπια περοφέρνουν ή τα κλείνουν (Όθος, Μεσοχώρι, Μενετές).
Όπως π.χ. στα Πηγάδια οι αίθουσες δεν χωράνε τα παιδιά.. και τώρα περιμένουν..και περιμένουν.. Κύριος οίδε, ίσως καταλήξουν σε προκάτ-κοντέϊνερς!
Χωρίς κανένα πρόγραμμα, καμία μελέτη, χωρίς κανένα σταθερό πόρο, άλλη μία “αμαρτία”, από τις μύριες όσες, η (Κ.Δ.) φορτώνει και αυτόν “τον Σταυρό του Μαρτυρίου”, στον δήμο.. Όμορφα και ωραία “ιδιοποίησε” τα σχολεία τότε που τα είχε ανάγκη για να φέρει εις πέρας τις τότε εκπαιδευτικές της ανάγκες.. τώρα, όταν έκανε την δουλιά της, τα αφήνει στο έλεος του Θεού.. τουλάχιστον, κάποια επιμέλεια συντήρησής τους για τις χίλιες δυό άλλες τοπικές ανάγκες, όπως, π.χ., στέγαση συλλόγων, πολιτιστικές, αθλητικές εκδηλώσεις (δωρεάν γυμναστήρια σε όλα τα χωριά), κ.τ.λ., μαθήματα παραδοσιακών τεχνών, ιατρεία, σεμινάρια, μουσεία, αίθουσα του Πολιτιστικού Ινστιτούτου Καρπάθου, κ.τ.λ., κ.τ.λ.., ποίος να ενδιαφερθεί άραγε για όλες αυτές τις ανάγκες του κάθε χωριού;
Αλλά τα γεγονότα μας ξεπερνούν, ευχάριστα αυτήν την φορά, καθόσον, κατά την συνεδρίαση της οικονομικής επιτροπής του Δήμου, γίνεται, λένε, αποδοχή χρηματοδότησης των σχολικών κτιρίων από το Υπουργείο Εσωτερικών, ελπίζεται να αφορά και όλα τα σχολάζοντα, που τα περισσότερα είναι ετοιμόρροπα. Ασφαλώς, τέτοιο μεγαθήριο τετράγωνο σχολικό κτίριο, αξίζουν τουλάχιστον τα παράθυρα του κάποιας ομοιόμορφης αρχιτεκτονικής συνδιαμόρφωσης-καλλωπισμού με τις άλλες (ημι)κυκλικές δομές της κεντρικής Εκκλησίας και του Υποστέγου..
Οι ισόγειες αίθουσες (μία μεγάλη και δύο μικρές) της Αυλή θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν αποκλειστικά για τουριστικές υποδομές για ένα (κανονικό) Μουσείο, Μουσείο της “5ης Οκτωβρίου” και ένα Παραδοσιακό Μεγάλο Καρπάθικο Σπίτι, κ.τ.λ.
Τα πλούσια, μα πολύ βαριά ευρήματα που βρίσκονται στην μία πάνω-πάνω αίθουσα.. πάνω από 10 χρόνια κόπων και θυσιών από τα πολυμελή αρχαιολογικά συνεργεία σπουδαστών, υπό την εποπτεία και την καθοδήγηση του πανεπιστημιακού καθηγητή μας Εμμ. Αντ. Μελά, τώρα χρειάζονται ειδικούς επιστήμονες από το ΥΠΠΟ, που θα πρέπει να τα συναρμολογήσουν στα από τα “εξ ων συνετέθησαν”, που θα πάρουν πολλά χρόνια για να τακτοποιηθούν.
Έτσι, ολοκληρωμένα με καιρό, θα μπορούν να αποτελέσουν ιδιαίτερης ιστορικής αξίας παγκαρπαθιακά εκθέματα κάτω στο Νέο Μουσείο. Αρκετές από τις αναφορές μου αφορούν όλα τα χωριά, όπως π.χ. με πρωτοβουλία του Δήμου θα πρέπει να δημιουργηθούν παντού περισσότερες αρχαιολογικές, τουριστικές εστίες-μαγνήτες, καθόσον, η Κάρπαθος παραμένει, δυστυχώς, “ο φτωχός συγγενής”, από ανθρώπινες δημιουργίες μεγάλων αρχαίων κάστρων, κτιρίων, κ.τ.λ. Μα θα μου πείτε, εδώ η ελλην. Πολιτεία καταχρεώθηκε για να φτιάξει τα έργα των Ολυμπιακών Αγώνων, πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ, και τα άφησε διαχρονικά και ρημάξανε και θα ενδιαφερότανε για τα 5.000 σχολεία της ύπαιθρου χώρας; δυστυχώς, “όνειρα απατηλά”..
Το δε Υπόστεγο Εκδηλώσεων για τους απανταχού μενεδιάτες είναι μια “πονεμένη ιστορία”, ένα “παλαιό μακρόστενο σμηνάρι” που δεν μπόρεσε ποτέ να εξυπηρετεί τις οποιεσδήποτε ανάγκες, μόνο περί τα 250 άτομα και αναγκάζονται να πηγαίνουν στο Απέρι ή στα Πηγάδια.. Βλέπετε, τω καιρώ εκείνω, η παρακείμενη στο μέσα μέρος μεγάλη “Λατσία” από θεϊκά νερά βροχής ήταν απαραίτητη αλλά έκοψε στα δύο την ήδη “μισερή” αίθουσα του Υποστέγου.. και από τω καιρώ εκείνω καμία πρωτοβουλία να ρίξει τον μεσότοιχο με την Λατσία και να ανοίξει διάπλατα το “κωλοβό” Υπόστεγο.
Η νεώτερη δεύτερη “λάθος εγχείρηση” υπήρξε η μεταφορά της κουζίνας από την Δύση στην Ανατολή.. ενώ με ένα ασανσέρ-αναβατώριο δυτικά από το πάρκινγκ του Χριστού θα μπορούσαν πολύ εύκολα να μεταφέρονται στο διηνεκές οι προμήθειες των αλεπάλληλων εκδηλώσεων.. και με την μέσα δυτική αίθουσα η κουζίνα θα αποκτούσε όλες τις απαιτούμενες υπεραρκετές διαστάσεις.
Η δε ανατολική πλευρά της σημερινής κουζίνας συμπεριλαμβανομένων του γραφείου, της υπόγειας αποθήκης, της Λατσίας και ίσως μερικώς υπογείως ανατολικά του Ιερού όχι μόνον θα τετραγώνιζε αλλά θα μεγάλωνε κατά πολύ το “σμηνάρι”, εξυπηρετώντας πλήρως τις σημερινές ανάγκες του χωριού. Με τα υπάρχοντα σύγχρονα μέσα όλα αυτά γίνονται ευκολότερα και με τα παράθυρα της αν. αίθουσας να κυτάνε προς τα Πηγάδια, Πλατύολο, κ.τ.λ. θα δημιουργούσαν μία ανεπανάληπτη θέα, “το τερπνό μετά του ωφελίμου”. Θα ήταν σοβαρή παράλειψη, μισοολοκληρώνοντας, να αφήναμε το μοναδικό καμάρι του χωριού τον Ιερό Βράχο και ανατολικά και δυτικά.. την Εκκλησία, τα τρία μοναστήρια του Χριστού, την Αγία Τριάδα και τον Άγιο Σπυρίδωνα ( φαντασμαγορικός), που δεσπόζουν στο χωριό, χωρίς προβολείς, μέσα στο σκοτάδι καθημερινά.
Στα Πηγάδια η Ευαγγελίστρια, η Ακρόπολη, το Επαρχείο λάμπουν, μέχρι και Βρύσες-Συντριβάνια σε αρκετά χωριά και παντού φωταγωγούνται προσφέροντας σε ντόπιους και επισκέπτες αίσθηση ομορφιάς, καλλωπισμού, ζωντάνιας και αξίζουν πολλά συγχαρητήρια σε όλους τους αξιοθαύμαστους υπεύθυνους.. και κανονικά καθολικό αίτημα προς τον Δήμο, θα πρέπει να είναι η ανελλιπής φωταγώγηση μερικών των πιο αξιοθέατων σε όλα τα χωριά και οικισμούς για να προβάλλονται και όλα τα καλά του κάθε τόπου μας.. και βοηθούντων προπάντων όσων ηγούνται τους συλλόγους, που έχουν περισσότερες δυνατότητες και μπορούν να κινητοποιούν μαζικά.. αλλά και οι ατομικές ευθύνες όλων μας δεν φαίνονται να είναι αντάξιες των μεγάλων παρακαταθηκών-έργων που έχουμε κληρονομήσει..
Θέλω να πιστεύω ότι κανένας από τους συγχωριανούς δεν θίγεται, μακριά από εμάς.. είναι γνωστό σε όλους ότι για μας και πιστεύω και για όλους τους συγχωριανούς και καρπάθιους προέχει η κοινή πατριωτική αναγέννηση και ο μοναδικός σκοπός μας είναι να φέρουμε στο φως κάποιες ελλείψεις- παραλείψεις, ιδιαίτερα όλες σε έτοιμα έργα που τη θεία και προγονική πρόνοια μάς έχουν κληροδοτηθεί και ακόμα βρίσκονται σε χειμερία νάρκη.. και ειδικά τώρα σε εποχές έντονου ανταγωνισμού να αφήνονται “αβρόχοις ποσί”, χωρίς την απαιτούμενη σημασία για έστω την ανανέωσή τους.. οπότε πραγματοποιούμενα, με τόσα ζωντανά ενδιαφέροντα στο χωριό για τον κάθε επισκέπτη, που τώρα ακόμα είναι θαμμένα, ποιόν θα πείραζε να ανοιχτούν όχι ένας περιφερειακός, όσους θέλουν, επιμένουν όσοι πιστεύουν ότι με τον περιφερειακό προς Αρκάσα τώρα θα νεκρώσει. Εμείς απλά καταγράφουμε απόψεις συγχωριανών και δικές μας εμπειρίες και ιδέες ζωής..
Τέτοιας μορφής και τεράστιας έκτασης ζητημάτων, όμως, μόνον με καθολική σύμπνοια οι τοπικοί μας σύλλογοι, οι δημοτικοί μας συμβούλοι, οι εκκλησιαστικές-μοναστηριακές επιτροπές, οι επιχειρηματικές, επαγγελματικές, κοινωνικές, κ.τ.λ. οργανώσεις, και με την συμπαράσταση του δήμου θα μπορούσαν από κοινού να πρωτοστατήσουν σε τέτοιες κι άλλων ειδών ανασυγκροτήσεις των περιοχών μας.
Όμως, τόσο εξειδικευμένης σημασίας παρεμβάσεις απαιτούν οπωσδήποτε άλλες πρότυπες ολιστικές μελέτες ανάσχεσης από ειδήμονες.
Γι΄ αυτό οι Μενετές (προσ)καλεί τα πανάξια τέκνα της, ευγνομωνώντας τους αιώνια με χρυσά γράμματα στην ιστορία του χωριού.. και ειδικότερα τους αρχιτέκτονες-μηχανικούς, που τέτοια έργα συνάδουν περισσότερο με το είδος του επαγγέλματος τους, να αναλάβουν τέτοιες πρωτοβουλίες σύνθεσης ενός πρωτοποριακού σχεδίου ανασυγκρότησης πρώτα του Ιερού Βράχου, όπως και των υπολοίπων “μυρίων” που έπονται.. Εάν όχι η Εκκλησία, οι επιστήμονες, οι ταγοί, ο καθένας μας, τότε ποίος;
