Ήτανε, κάποτε, λένε, ένα βασιλόπουλο από την Κρήτη και ερωτεύτηκε μία πριγκίπισσα από την Κάσο. Τόσο πολύ την ερωτεύτηκε που έστειλε αυλικούς και προξενητάδες στο παλάτι, να την ζητήσουν από τον πατέρα της, ένα «ντέρμα» (στάση) από το Θεμώνι. Ψηλά στο λόφο ήταν χτισμένο το παλάτι, να ατενίζει το πέλαγος, μία συκιά είχε στην αυλή του, πελώριοι ογκόλιθοι ήταν οι τοίχοι του… (1)
Τέτοιοι θρύλοι υπάρχουν πολλοί για την Ελληνοκαμάρα που εξάπτουν τη φαντασία και σε κάνουν να αναρωτιέσαι πώς ένα τέτοιο οικοδόμημα προϋπήρξε από την κρητομυκηναϊκή εποχή, γύρω στον 5ο π.χ αιώνα. Ελληνοκαμάρα ονόμασαν το σπήλαιο οι πρόγονοι στο νησί, γιατί, λένε, κατά την Τουρκοκρατία, οι Τούρκοι το απέδωσαν στους Έλληνες, επειδή τα τείχη του τα κατασκεύασαν πρόσωπα γιγαντόσωμα, μυθικά.
Ο δρόμος προς αυτό ξεκινάει από τις Καθίστρες και συνεχίζει με ένα λιθόστρωτο μονοπάτι που το διάβα του σού προσφέρει απλόχερα την ευκαιρία να αφήσεις το βλέμμα σου να χαθεί στο πέλαγος και στην απίστευτη θέα, με τα Αρμάθια να σε θέλγουν από απέναντι ακριβώς. Η πινακίδα της αρχαιολογικής υπηρεσίας στο τέλος του μονοπατιού σε ενημερώνει ότι έφτασες στο αρχαίο σπήλαιο. Η συκιά στην είσοδο μοιάζει σαν άγρυπνος φρουρός, που σε καλωσορίζει αμέσως σε μία άλλη, αρχαία εποχή.
Το σπήλαιο φαντάζει επιβλητικό και αγέρωχο, χτισμένο εξωτερικά με τεράστιους ογκόλιθους που μοιάζουν με τα κυκλώπεια τείχη. Απορείς πώς μετακίνησαν τόσο μεγάλους βράχους, τους λάξευσαν και τους έχτισαν χωρίς συνδετικό υλικό. Άραγε να ήταν τόπος λατρείας ή αρχαίο ανάκτορο, όπως λένε; Το άνοιγμα σε ένα μέρος του τοίχου είναι νεώτερης εποχής, κατάλοιπο ίσως της αμάθειας και της ανάγκης για επιβίωση του σύγχρονου ανθρώπου. Τέσσερα σκαλοπάτια σε οδηγούν στην κεντρική είσοδό του, πέτρινη, βαριά, επιβλητική. Η σιδερένια πόρτα σε εμποδίζει να μπεις αλλά η παράπλευρη είσοδος είναι ανοιχτή και σε καλεί σαν το αρχαίο σπήλαιο του Πλάτωνα. Το σκοτάδι είναι έντονο αλλά κάποιες ακτίνες του ήλιου από τις χαραμάδες στις πέτρες σχηματίζουν φωτεινά σύννεφα πάνω στα άγρια τοιχώματα. Μαρτυρούν την ύπαρξη δύο δωματίων, νεώτερης κατασκευής. Οι κόγχες στους τοίχους μοιάζουν να περιμένουν ακόμη τα λυχνάρια, τα σπασμένα κομμάτια αγγείων περιμένουν το κρασί, η πέτρινη γούρνα περιμένει ακόμη το νερό που στάζει. Όλα δείχνουν ότι έμενε μέσα ο βασιλιάς και μετά, μάλλον, οι πιστοί λατρεύαν το θεό τους.
Το αεράκι από το άνοιγμα σε επαναφέρει στη σύγχρονη εποχή. Βγαίνεις από το μυθικό σπήλαιο και ο βασιλιάς είναι σαν να σε ακολουθεί, να σε ξεπροβοδίζει και να σου μηνύει πως η ιστορία μας βρίσκεται παντού, ακόμη και σε ένα μικρό, απόμακρο αλλά ηρωικό και ιστορικό νησί, όπως η Κάσος. Αυτά τα αρχαία ταπεινά απομεινάρια της Ελληνοκαμάρας βρίσκονται εδώ, για να δηλώσουν ξεκάθαρα τις ρίζες μας, τις ιστορικές καταβολές μας, την περηφάνια μας… Οφείλουμε να τα διατηρήσουμε.
(1) Παλιό παραμύθι
(από τη σελίδα των Περιπατητών της Κάσου)
