Η Δωδεκάνησος / El Dodecaneso (Εξαιρετικά Σπάνιο Ντοκουμέντο) από το αρχείο του συμπατριώτη μας Ιωάννη Βασιλάκη
Δελτίον της Δωδεκανησιακής Ενώσεως Νοτίου Αμερικής, Μπουένος Άιρες, Μάιος 1944 – 1946
Στο Φύλλο 17 περιλαμβάνονται επίσημα και πρωτογενή έγγραφα που καταγράφουν με ακρίβεια τα γεγονότα της απελευθέρωσης της Κάρπαθος και της Κάσος κατά τον Οκτώβριο του 1944. Φάκελοι Μνήμης της Δωδεκανήσου – Δωδεκανησιακός Τύπος Διασποράς Νοτίου Αμερικής.
Συλλογή Ιωάννη Β. Βασιλάκη [Αθήνα ,27.12.2025]
Η Δωδεκάνησος πρωτοκυκλοφόρησε στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής το Μάιο του 1944 ως επίσημο όργανο της Δωδεκανησιακής Ενώσεως Νοτίου Αμερικής (ΔΕΝΑ), ενός σωματείου που σκοπό είχε να συσπειρώσει όλους τους Δωδεκανήσιους της Νοτίου Αμερικής, να ανυψώσει και να ανυψώσει το εθνικό τους φρόνημα, να βοηθήσει τους Δωδεκανήσιους στη διευθέτηση των προσωπικών τους ζητημάτων, να υποστηρίξει την παιδεία στα νησιά και να προωθήσει την εθνική δωδεκανησιακή υπόθεση ώσπου τελικά να πραγματοποιηθεί η ένωση της Δωδεκανήσου με τη Μητέρα Ελλάδα.
Ο σκοπός αυτός περιγραφόταν στο καταστατικό της ΔΕΝΑ που ιδρύθηκε τους πρώτους μήνες του 1944 με πρωτοβουλία μιας ομάδας Δωδεκανησίων του Μπουένος Άιρες, την οποία αποτελούσαν ο Γεώργιος Γεωργιάδης, ο Γεώργιος Χατζηλίας, ο αρχιμ. Φώτιος Πάντος, ο Ανδρέας Ξυνίδης, ο Λουκάς Παπακωνσταντίνου, ο Σπύρος Μηνάς, ο Δημήτριος Λογοθέτης, ο Εμμ. Μελετίου, ο Αντώνιος Βασιλάκης, ο Κων. Κωνσταντινίδης και ο Χριστόφορος Κοντογεωργιάδης, πρόεδρος του Αλληλοβοηθητικού Συλλόγου Ροδίων «Ο Κλεόβουλος», ενός συλλόγου που ιδρύθηκε το 1925 με ενεργά τότε μέλη πάνω από 300.
Το σχήμα του δελτίου ήταν 28×37 εκ., τυπωνόταν στην ελληνική και ισπανική σε 8 σελίδες με διευθυντή και υπεύθυνο σύνταξης τον δάσκαλο Δημήτριο Γ. Λογοθέτη (Σύμη), ο οποίος εξέδιδε και την εφημερίδα Ελλάς (1938–1953).
Τα γραφεία του δελτίου ήταν στην οδό Reconquista 730 στο Μπουένος Άιρες, όπου βρισκόταν και το τυπογραφείο του Δημήτριου Λογοθέτη. Το δελτίο Η Δωδεκάνησος εκδόθηκε στις αρχές της απελευθέρωσης για να υποστηρίξει την Ενσωμάτωση των νησιών μας στη Μητέρα Ελλάδα σε μια λεπτή στιγμή που το Δωδεκανησιακό Ζήτημα θα κρινόταν σε διπλωματικό επίπεδο από τους Συμμάχους.
Όταν η Δωδεκάνησος μιλούσε στον κόσμο από το Μπουένος Άιρες
Το Φύλλο 17 (Σεπτέμβριος 1945) του δελτίου «Η Δωδεκάνησος / El Dodecaneso» Τον Σεπτέμβριο του 1945, λίγες μόλις εβδομάδες μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, από το Μπουένος Άιρες έφευγε ένα έντυπο που δεν ήταν απλώς εφημερίδα. Ήταν πολιτική πράξη, ιστορική μαρτυρία και εθνική δήλωση. Το Φύλλο 17 του δελτίου «Η Δωδεκάνησος / El Dodecaneso», οργάνου των Δωδεκανησίων της Νοτίου Αμερικής, εξέφραζε με καθαρό και διεθνώς τεκμηριωμένο λόγο ένα αίτημα αιώνων: τη δικαίωση και την ένωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα.
Το δελτίο εκδιδόταν στο Μπουένος Άιρες από τη Δωδεκανησιακή Ένωση Νοτίου Αμερικής, υπό τη διεύθυνση και ευθύνη σύνταξης του Δημητρίου Γ. Λογοθέτη, και απευθυνόταν όχι μόνο στους απόδημους Δωδεκανήσιους, αλλά και στη διεθνή κοινή γνώμη. Το ίδιο το μότο του –«Εἷς οἰωνὸς ἄριστος ἀμύνεσθαι περὶ Πάτρης»– αποτύπωνε τον χαρακτήρα του: αγωνιστικό, πατριωτικό, καθολικό.
Ένα διεθνές κατηγορητήριο υπέρ της Δωδεκανήσου Το κεντρικό άρθρο του Φύλλου 17, με τίτλο «El Dodecaneso Griego», αποτελεί μοναδικό τεκμήριο. Δεν πρόκειται για συναισθηματικό κάλεσμα, αλλά για συλλογή επίσημων τοποθετήσεων κορυφαίων αμερικανικών πανεπιστημίων – Haverford College, Yale University, Johns Hopkins University, Hofstra College. Καθηγητές κλασικών σπουδών, ιστορίας και αρχαιολογίας δηλώνουν ρητά ότι: • η εθνική βούληση των κατοίκων των νησιών είναι ελληνική,
• η ιταλική κυριαρχία δεν διαθέτει πλέον νομικό ή ηθικό έρεισμα, • οι διεθνείς συνθήκες του 1920 δικαιώνουν πλήρως την ελληνική κυριαρχία,
• η Δωδεκάνησος αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού ιστορικού και πολιτισμικού χώρου. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η αναφορά στην απόφαση του αμερικανικού Κογκρέσου (17 Μαΐου 1920), που είχε ταχθεί υπέρ της παραχώρησης της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα – στοιχείο που το δελτίο υπενθυμίζει με έμφαση σε μια στιγμή κρίσιμη για τη μεταπολεμική αναδιάταξη της Μεσογείου.
Η φωνή της Διασποράς ως εθνική
ευθύνη Το Φύλλο 17 δεν εκφράζει μόνο πολιτική επιχειρηματολογία. Αποτυπώνει κάτι βαθύτερο: τη συνείδηση ευθύνης της δωδεκανησιακής διασποράς. Από το Μπουένος Άιρες, οι Δωδεκανήσιοι της Αργεντινής δεν παρακολουθούν παθητικά τις εξελίξεις. Παρεμβαίνουν. Τεκμηριώνουν. Απευθύνονται στον κόσμο με τη γλώσσα της επιστήμης, του δικαίου και της ιστορίας. Δεν είναι τυχαίο ότι το δελτίο εκδίδεται δίγλωσσο (ελληνικά–ισπανικά) και ότι φιλοξενεί κείμενα διεθνών πανεπιστημιακών. Η Δωδεκάνησος παρουσιάζεται όχι ως περιφερειακό ζήτημα, αλλά ως ευρωπαϊκό και διεθνές θέμα δικαιοσύνης.
Ένα έντυπο – μνημείο Σήμερα, το Φύλλο 17 της «Η Δωδεκάνησος» αποτελεί πολύτιμο ιστορικό τεκμήριο.
Μαρτυρεί ότι η ένωση των νησιών με την Ελλάδα δεν ήταν απλώς αποτέλεσμα διπλωματικών διαπραγματεύσεων, αλλά και καρπός συστηματικού, επίμονου και συνειδητού αγώνα της ομογένειας. Από το Μπουένος Άιρες του 1945, η Δωδεκάνησος μιλούσε στον κόσμο – και ζητούσε το αυτονόητο. Τα επίσημα ντοκουμέντα της απελευθέρωσης Καρπάθου και Κάσου Η ιστορική μαρτυρία του Φύλλου 17 της «Δωδεκανήσου» (Σεπτέμβριος 1945) Τον Σεπτέμβριο του 1945, από το Μπουένος Άιρες, η εφημερίδα Η Δωδεκάνησος (El Dodecaneso) δημοσίευσε μια από τις σημαντικότερες σελίδες της ιστορίας της δωδεκανησιακής διασποράς.
Στο Φύλλο 17 περιλαμβάνονται επίσημα και πρωτογενή έγγραφα που καταγράφουν με ακρίβεια τα γεγονότα της απελευθέρωσης της Κάρπαθος και της Κάσος κατά τον Οκτώβριο του 1944.
Πρόκειται για ντοκουμέντα που εστάλησαν από το Δωδεκανησιακό Γραφείο Πληροφοριών Νέας Υόρκης και δημοσιεύθηκαν αυτούσια, ώστε να μη μείνει καμία αμφιβολία για τον τρόπο, τον χρόνο και τους πρωταγωνιστές της απελευθέρωσης των δύο νησιών.
Η Έκθεση της Επιτροπής Καρπάθου και Κάσου Κεντρική θέση κατέχει η Έκθεση της Επιτροπής Καρπάθου και Κάσου προς την Ελληνική Κυβέρνηση, συνταγμένη στην Κάρπαθο στις 7 Οκτωβρίου 1944. Στο κείμενο περιγράφεται η κατάσταση που επικρατούσε στα νησιά κατά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων, η ανάληψη της τοπικής διοίκησης από τις ελληνικές επιτροπές και η διασφάλιση της τάξης και της ζωής των κατοίκων. Ιδιαίτερη σημασία έχει η σαφής διατύπωση ότι η μετάβαση από την κατοχή στην ελευθερία πραγματοποιήθηκε χωρίς πράξεις αντεκδίκησης, με σεβασμό προς τον άμαχο πληθυσμό και με κύριο μέλημα την αποκατάσταση της ελληνικής διοίκησης.
Η Ελληνική Επαναστατική Παγκάρπαθια Επιτροπή Στο ίδιο φύλλο δημοσιεύεται το Ψήφισμα της Ελληνικής Επαναστατικής Παγκάρπαθιακης Επιτροπής, όπου καταγράφεται η ιστορική απόφαση της Ένωσης της Καρπάθου και της Κάσου με τη Μητέρα Ελλάδα.
Το ψήφισμα τονίζει ότι τα νησιά αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του Ελληνικού Κράτους, όχι μόνο ιστορικά και εθνικά, αλλά και διοικητικά, μετά την κατάρρευση της ιταλικής και γερμανικής κυριαρχίας.
Η ημερομηνία 12 Οκτωβρίου 1944 αναδεικνύεται ως ορόσημο: ημέρα απελευθέρωσης, αλλά και ημέρα επιστροφής των νησιών στην ιστορική τους πορεία. Διαταγές, πρακτικά και ευθύνη
Στις εσωτερικές σελίδες παρατίθενται διαταγές της Ελληνικής Διοίκησης Αιγαίου, πρακτικά επιτροπών, καθώς και καταστάσεις ονομάτων όσων ανέλαβαν κρίσιμες ευθύνες τις πρώτες ημέρες της ελευθερίας. Τα έγγραφα αυτά αποκαλύπτουν ότι η απελευθέρωση δεν υπήρξε τυχαία ή χαοτική, αλλά αποτέλεσμα συντονισμένης δράσης τοπικών δυνάμεων, με πολιτική ωριμότητα και εθνική συνείδηση.
Η σημασία για τη Διασπορά Για τους Δωδεκανήσιους της Αργεντινής, το Φύλλο 17 της «Δωδεκανήσου» είχε και έχει ιδιαίτερη αξία. Αποτελεί απόδειξη ότι η παροικία δεν περιορίστηκε σε συναισθηματική συμπαράσταση, αλλά παρακολουθούσε, τεκμηρίωνε και διέσωζε την ιστορική αλήθεια.
Σήμερα, ογδόντα σχεδόν χρόνια μετά, τα έγγραφα αυτά δεν είναι απλώς αρχειακό υλικό.
Είναι φωνή μνήμης και ευθύνης, που θυμίζει πως η ελευθερία της Καρπάθου και της Κάσου κατακτήθηκε με ψυχραιμία, ενότητα και πίστη στην Ελλάδα.
