Η εκτέλεση δύο Καρπαθίων στην Αθήνα, του Ηλία Βασιλαρά

Του
Ηλία Εμμ. Βασιλαρά Προέδρου του Ινστιτούτo Λαϊκού Πολιτισμού Καρπάθου

στην εφημερίδα ΡΟΔΙΑΚΗ, φωτογραφία ΚΕΠΕΜ

Πλησιάζουν δέκα χρόνια από τότε που για πρώτη φορά αλίευσα μια ενδιαφέρουσα πληροφορία από το Λεύκωμα KARPATHIAN SOCIETY OF APERITANS “OMONOIA” OCTOBER 20- 1945.

Στο λεύκωμα –βιβλίο αυτό και στις σελίδες 45-47 ο αείμνηστος Ανδρέας Καρακατσάνης σε επιστολή του προς τη  Γενική Συνέλευση των μελών της αδελφότητας των Καρπαθίων 24 Ιουνίου 1945, αναφέρεται μεταξύ άλλων, και στην εκτέλεση δύο ακόμα Καρπαθίων από τους Γερμανούς, ως εξής: «Δεν είναι λίγοι οι Δωδεκανήσιοι που πλήρωσαν με τη ζωή τους, την αγάπη τους για τη λευτεριά. Μα δεν έχουμε στοιχεία συμπληρωμένα. Έχω μόνο να αναφέρω τους Νικόλαο Τριπολίτη από το Σπόα και Βασίλειο Μπαλακάση από την Έλυμπο που εκτελέσθηκαν από τους Γερμανούς».

Στην επιστολή αυτή αναφέρεται επίσης  σε ορισμένους Καρπαθίους που έχασαν τη ζωή τους στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο και ως τέτοιους μνημονεύει: τον Παναγιώτη Ορφανίδη από το Απέρι, τον Μιχαήλ Μάλτα από το Μεσοχώρι, τον Βασιλαράκη από την Έλυμπο, τον Καραμηνά Καρπάθιο της Σάμου και τους Μανώλη Οικονομίδη από τις Πυλές, που έπεσε στο Ελ Αλαμέιν και τον Βασίλη Γεωργίου από τις Μενετές. Λέει επίσης ο αείμνηστος Ανδρέας Καρακατσάνης ότι από καμιά μάχη δεν μας λείπουν οι νεκροί, μας λείπουν μόνο τα στοιχεία.

Η επιστολή του Ανδρέα Καρακατσάνη είναι γεμάτη με ιστορικά στοιχεία πολύ ενδιαφέροντα και αναφέρεται στα μαύρα χρόνια της τριπλής κατοχής όπως την χαρακτηρίζει ο ίδιος, εννοώντας τους Ιταλούς, τους Γερμανούς και τους Βουλγάρους. Κλείνοντας την επιστολή του, που θα ήταν ευχής έργο να την διάβαζαν ακόμα και σήμερα όλοι οι συμπατριώτες μας Καρπάθιοι, ο Ανδρέας Καρακατσάνης τους προτρέπει να τιμήσουν τους νεκρούς που έπεσαν για την ελευθερία τη δική μας, με τα παρακάτω λόγια:

«Τους ηρωικούς αυτούς νεκρούς του Αλβανικού, του Εξωτερικού και της αντίστασης που έδωσαν τη ζωή τους για τη λευτεριά και την τιμή της πατρίδας, χρωστάμε να τους τιμήσουμε, να τους ανακηρύξουμε άξιους της πατρίδας». Ο Ανδρέας Καρακατσάνης υποδεικνύει πότε και πώς μπορούν να πραγματοποιήσουν αυτήν την εξαιρετική πράξη και καταλήγει «Να είναι ένα μικρό δείγμα της ευγνωμοσύνης μας για την ηρωική τους θυσία».

Η ιστορική λοιπόν αυτή επιστολή, μας πληροφορεί για την εκτέλεση από τους Γερμανούς ενός ακόμα Σποΐτη του Νικολάου Τριπολίτη, αλλά και για την εκτέλεση επίσης από τους Γερμανούς του Βασίλη Μπαλακάση από την Όλυμπο.
Ξαφνιάστηκα με την πρώτη πληροφορία γιατί, ποτέ δεν άκουσα από κανένα Σποΐτη να μιλά και για άλλη εκτέλεση εκτός από εκείνες των τριών παιδιών που εκτελέσθηκαν από τους Γερμανούς στις 2 Νοεμβρίου του 1943. Του Πάχου Β. Πιπέρη, του Εμμανουήλ Γ. Σισαμή και του Εμμανουήλ Κ. Πιπέρη (της Ζαχάρης). Πέρασαν από τότε 77 χρόνια μα κανείς Σποΐτης δεν ξεχνά εκείνα τα λεβεντόπαιδα που στήθηκαν στον τοίχο μετά από απόφαση του Γερμανικού Στρατοδικείου Καρπάθου που δεν βρέθηκε ποτέ…

Με τον Νικόλαο Τριπολίτη προβληματίστηκα πολύ γιατί μέχρι σήμερα που γράφω αυτές τις γραμμές κανείς δεν ξέρει τίποτα, ούτε οι περισσότεροι συγχωριανοί μου γνωρίζουν ότι υπήρχε τέτοιο επώνυμο στο Σπόα, αφού δεν υπάρχει ούτε στα δημοτολόγια του χωριού καταχωρημένο.

Ερεύνησα όμως πολύ για να είμαι σίγουρος ότι το όνομα αυτό υπήρχε, κι’ αν όντως υπήρχε που έμενε και δεν τον θυμούνται οι σημερινοί Σποΐτες και βέβαια ποιοι είναι οι απόγονοί του και οι συγγενείς του σήμερα; Χάρηκα όταν βρήκα το όνομα του εκτελεσθέντος Νικολάου Τριπολίτη, στον κατάλογο των συνδρομητών του βιβλίου του Εμμανουήλ Μανωλακάκη «Καρπαθιακά, Αθήνα 1896» και στο παράρτημα του βιβλίου Δωρικόν Ψήφισμα 1876  στους συνδρομητές των Αθηνών.

Δεν τον βρήκα όμως στους συνδρομητές κατοίκους των Σπόων. Δεν ήμουνα σίγουρος ότι επρόκειτο για το ίδιο πρόσωπο. Πιθανόν να ήταν συνωνυμία και δεν σταμάτησα να συγκεντρώνω πληροφορίες και να συμβουλεύομαι παλιά δικαιοπρακτικά έγγραφα.

Πριν από λίγο καιρό έπεσε στα χέρια μου ένας  μεγάλος όγκος παλαιών εγγράφων από το αρχείο της Πηνελόπης Μιχ. Λειβαδίτη το γένος Μηνά Πιπέρη. Με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον έσκυψα πάνω στα φθαρμένα από το χρόνο έγγραφα και δεν άργησα να διαπιστώσω ότι στα περισσότερα από αυτά συναντούσα τον Νικόλαο Τριπολίτη ως πωλητή, ως αγοραστή, ως οφειλέτη αλλά προπάντων ως κάτοικο του Δήμου Σπόων Καρπάθου, υπήκοον Οθωμανό. Τα έγγραφα αυτά χρονολογούνται από το 1898 που τότε η Κάρπαθος ευρίσκετο σε Τουρκική κατοχή.

Πρόσφατα διαβάζοντας την πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα του πρωτ/ρου Κωνσταντίνου Ι. Χαλκιά (†2019) για τους Σποΐτες λατόμους και λιθοξόους της Πεντέλης, διαπίστωσα ότι ο Νικόλαος Τριπολίτης από το Σπόα, διατηρούσε κατάστημα με εργαλεία εξόρυξης στην Πλατεία Βικτωρίας στην Αθήνα. Η έρευνα αυτή είναι δημοσιευμένη στα «ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΑ» του Κέντρου Καρπαθιακών Ερευνών τομ. Γ σελ. 418-419 Αθήνα 2009.

Στο ίδιο άρθρο διαβάζουμε και για τον Ιωάννη Μιχ. Τριπολίτη προφανώς αδελφό του, ο οποίος ήτανε από τους πρώτους Σποΐτες που άνοιξαν νταμάρια στη Πεντέλη, στο Διόνυσο κ.α. Οι πρόσφατες αυτές πληροφορίες επιβεβαιώνονται με τις επίσημες γραπτές μαρτυρίες του Μητροπολίτη Καρπάθου Αγαθαγγέλου και δύο συμβολαιογράφων Αθηνών του Δημητρίου Αγγελοπούλου και του Διονυσίου Γιράντες.

Πριν όμως καταλήξω στα συμπεράσματά μου για τον Νικόλαο Τριπολίτη, θα ήθελα να δώσω λίγες χρήσιμες πληροφορίες που με μεγάλη ευχαρίστηση μου παραχώρησε ο Γ. Κρητικός συγγενής του Β. Μπαλακάση τον οποίο γνώρισα μέσω της Καλλιόπης Ν. Σισαμή το γένος Κρητικού. Και τους δύο ευχαριστώ. Οι πληροφορίες αυτές απ’ όσο ξέρω, δεν είναι τόσο γνωστές σε πολλούς συγχωριανούς του, και νομίζω ότι θα τους ήταν ενδιαφέρουσες.

Στις 9 Αυγούστου 1944 οι Γερμανοί εκτέλεσαν άλλους 50 Έλληνες μεταξύ αυτών και τον συμπατριώτη μας από την Όλυμπο Καρπάθου Βασίλειο Μπαλασάκη. Το ονοματεπώνυμό του, ως Παλασάκης όμως Βασίλειος  είναι 35ο στη σειρά των εκτελεσθέντων 50, που προς τιμήν τους κατασκευάστηκε μνημείο στη Μάνδρα Αττικής. Στο μνημείο αυτό κάθε χρόνο γίνονται εκδηλώσεις στην Αγία Σωτήρα που τις διοργανώνει ο Δήμος και προσέρχονται πολύς κόσμος και οι αρχές  του τόπου.

Στο ίδιο μνημείο αναγράφεται – λανθασμένα- το όνομα του συμπατριώτη μας ως Παλασάκης αντί του σωστού Μπαλασάκης.   Αλλά λανθασμένα όμως αναφέρεται το όνομά του και στην επιστολή του Ανδρέα Καρακατσάνη. Εδώ αντί του σωστού Μπαλασάκης Βασίλειος, αναγράφεται ως Μπαλακάσης Βασίλειος.

Έχουν περάσει 76 χρόνια από τότε που ο Β. Μπαλασάκης εκτελέστηκε, ίσως επειδή διατηρούσε κάποιο πολύγραφο σπίτι του. Έστω και τώρα νομίζω ότι πρέπει να γίνει η αποκατάσταση του ονόματός του στο Μνημείο που στήθηκε προς τιμήν τους, στη Μάνδρα- Ειδυλία Αττικής.

Στο προσκλητήριο πεσόντων που γίνεται κάθε χρόνο ο Βασίλειος Μπαλασάκης δεν ακούει ποτέ το όνομά του και είναι πολύ άδικο γιατί δεν μπορεί να απαντήσει Παρών!!

Δεν είχαμε όμως την τύχη   να φθάσουμε στο μνημείο του Νικολάου Τριπολίτη. Δεν είχαμε καθόλου πληροφορίες όταν ξεκινήσαμε. Δεν ήταν καν γνωστό το όνομα και υπήρχε διάχυτη αμφιβολία για την καταγωγή του. Για τον λόγο αυτό και με γνώμονα το ηθικό χρέος που έχουμε απέναντι στους νεκρούς μας, θα παραθέσω λίγα στοιχεία που τεκμηριώνουν την πληροφορία που μας δίνει ο Ανδρέας Καρακατσάνης μέσα από την ιστορική εκείνη επιστολή του.

Οι πληροφορίες- γραπτές μαρτυρίες, αντλήθηκαν από το πλούσιο αρχείο δικαιοπρακτικών εγγράφων της κληρονόμου της περιουσίας του Ν.Τ. Πηνελόπης Λειβαδίτη, τις οποίες σφραγίζουν με την σφραγίδα της εγκυρότητάς τους ο Μητροπολίτης Καρπάθου Αγαθάγγελος και οι δύο συμβολαιογράφοι Αθηνών.

Παραθέτω μερικές:
α. Δωρητήριον έγγραφον αρ.995 ″ Ο Καρπάθου Αγαθάγγελος επιβεβαιοί «ο υποφαινόμενος Νικόλαος Τριπολίτης κάτοικος του Δήμου Σπόων, υπήκοος Οθωμανός της Νήσου Καρπάθου….
β. Δωρητήριον έγγραφον 29/7/1907 διαβάζουμε πάλι ότι και πιο πάνω.

γ. Έγγραφον αγοραπωλησίας αρ. 706/13.8.1906 του Αθηναίου συμβολαιογράφου Δημητρίου Αγγελοπούλου…
δ. Έτερον έγγραφο αρ.15052/23.10.1898 συμβολαιογράφου Αθηνών Διονυσίου Γιράντες.

ε. Επιστολή στις 30/8/1917 που αναφέρει το θάνατό του Νικολάου Τριπολίτη, και πολλά άλλα έγγραφα που περιέχουν πληροφορίες για την οικογενειακή του κατάσταση (σύζυγο, παιδιά, αδελφή και αδελφό).

Προσωπικά δεν αμφισβήτησα ποτέ τα στοιχεία της επιστολής του Ανδρέα Καρακατσάνη, άσχετα ότι δεν είχα ακούσει ποτέ ότι ο συγχωριανός μου Νικόλαος Τριπολίτης εκτελέστηκε κι’ αυτός από τους Γερμανούς. Δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης οι χρονολογίες των εκτελέσεων και της έκδοσης του λευκώματος. 1944 οι εκτελέσεις, Ιούνιο 1945 η έκδοση. Ούτε ένας χρόνος δεν είχε περάσει από τότε που ο Ανδρέας Καρακατσάνης έγραψε την επιστολή. Άρα ακόμη αν φώναζε κάποιος  στα παιδιά θα τον άκουγαν.

Το Σπόα λοιπόν μετράει άλλο ένα θύμα της Γερμανικής λαίλαπας. Ο Νικόλαος Τριπολίτης- εγγονός- είναι ο 4ος εκτελεσθείς Σποΐτης και ως τέσσερις πρέπει να λογαριάζονται πλέον οι εκτελεσθέντες.

Ας είναι λοιπόν αιώνια η μνήμη του και το όνομά του θα ήταν καλό να γραφτεί σε σημείο που πραγματικά του αξίζει, μαζί με τα ονόματα και άλλων συγχωριανών μας τα οποία δεν αναγράφηκαν στο μνημείο Ηρώων του χωριού μας. Κι’ είναι αλήθεια, κι’ άλλοι πολλοί, εκείνοι των οποίων οι πράξεις τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αξίζουν της ανάλογης τιμής, σε ένα νέο χώρο, αν δεν είναι δυνατόν να διορθωθεί το υπάρχον μνημείο. Είναι ένα χρέος που τους το οφείλουμε κι ας δείξουμε τη  μεγαλοψυχία μας. Μέχρι τότε ας τους μνημονεύουμε στις προσωπικές μας προσευχές. Το αξίζουν.

ΥΓ: Θα αισθανόμουνα πολύ χαρούμενος αν κάποιος πρόσθετε νέα στοιχεία για τον Νικόλαο Τριπολίτη, κυρίως, για τον τόπο εκτέλεσής του, αλλά και τον τόπο του μνημείου του.
Η πρόσφατη πληροφορία ότι είχε κατάστημα εργαλείων εξόρυξης στη Πλατεία Βικτωρίας, ίσως μας βοηθήσει.