του Μανώλη Δημελλά
Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Λαογραφίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία και έκανε Μεταπτυχιακά και Διδακτορικό πάνω στην Κοινωνική Ανθρωπολογία. Εκτός από την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, στο παρελθόν έχει διδάξει και αγγλική γλώσσα σε φροντιστήρια ξένων γλωσσών, αλλά και ελληνικά στην Αυστραλία και αγγλικά για διερμηνείς.
Αν και της άρεσαν τα αρχαία, τα λατινικά και αγαπούσε την γλωσσολογία τελικά την κέρδισε η μελέτη του σύγχρονου λαϊκού ελληνικού πολιτισμού και η λαογραφία!
Είναι τρίτης γενιάς Βυτιναία, καθώς ο παππούς της είχε γεννηθεί στη Βυτίνα της Αρκαδίας, ωστόσο η Βασιλική Χρυσανθοπούλου έχει ιδιαίτερη σχέση με τα Δωδεκάνησα και ειδικότερα με την Κάρπαθο, αφού ο σύζυγος της, Νικόλαος Αναστασιάδης, έχει καταγωγή από την αγέρωχη Όλυμπο της Καρπάθου!
Μια από τις πρωτότυπες έρευνες της έχει να κάνει με το ταξίδι των απόδημων Δωδεκανησίων στην Αυστραλία. Χωρίς αμφιβολία μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τη μελέτη, που αποτυπώνεται στο βιβλίο της «Τόποι Μνήμης στην Καστελλοριζιακή Μετανάστευση και Διασπορά» ως κορυφαία για τις Δωδεκανησιακές έρευνες.
Η Βασιλική Χρυσανθοπούλου ξεκίνησε το καλοκαίρι 2004 από την πρωτεύουσα Καμπέρα και από τότε άρχισε ένα γοητευτικό ταξίδι στις ζωές των απόδημων Καρπάθιων.
Όπως σημειώνει η ίδια η λαογράφος:
“Η αγάπη για τον τόπο καταγωγής γίνεται αγάπη για την οικουμένη και η καρδιά του μετανάστη και του απογόνου του ανοίγουν σα βεντάλια, σαν πάπλωμα χρυσό, για να σκεπάσει ευεργετικά και τους άλλους τόπους όπου ζει. Χρειαζόμαστε την αγάπη της ιδιαίτερης πατρίδας για να αγαπήσουμε τον κόσμο! Αυτή είναι μια ιδιαίτερη συνεισφορά στο παγκόσμιο πολιτισμό του Ελληνικού πολιτισμού και της Ελληνικής αίσθησης του ανήκειν όπως πραγματώνεται όπου ζουν οι Έλληνες στην διασπορά”.
Σύμφωνα με τον μελετητή της Ελλην. Διασποράς Αναστάσιο Τάμη, το 2008 οι Καρπάθιοι της διασποράς ξεπερνούσαν τους 14.000 ανά τον κόσμο. Στον 20ο αιώνα οι μεγάλες πενταετίες εξόδου ήταν 1912-1917, με την εγκαθίδρυση της ιταλικής κυριαρχίας το 1/3 του νησιού τράβηξε το δρόμο της ξενιτιά.
Η δεύτερη έξοδος έγινε πενήντα χρόνια αργότερα, 1963-1968, και τότε σχεδόν ο μισός παραγωγικός πληθυσμός της Καρπάθου μετανάστευσε στις Αγγλόφωνες χώρες των ΗΠΑ και της Αυστραλίας προκαλώντας μια δημογραφική κρίση στο νησί.
Στην Αυστραλία η εγκατάσταση έγινε σε δυο στάδια, από το 1924 έως το 1939 και από το 1946 μέχρι το 1974.
Στην έρευνα της κα Χρυσανθοπούλου, εκτός από τις παραπάνω χρονολογικές καταγραφές, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στα ονόματα κάποιων πρωτοπόρων, όπως ο Μηνάς Μαρής το 1924, αλλά και οι Ηλίας Αθ. Βεργής και ο Γιώργος Λαγωνικός, στην Αδελαϊδα. Αναφέρει μάλιστα και το φαινόμενο της αλυσιδωτής μετανάστευσης και το παράδειγμα της Καμπέρα από τα χωριά Όθος και Πυλές. Ο πρώτος ταξιδευτής ήταν οι Τσιραγάκης και Σακελλαρίδης, ακολούθησαν οι Κωνσταντινίδης και Κωστέτσος.
Σήμερα στην Καμπέρα υπάρχει μια μικρή παροικία 300 Καρπάθιων, το 1959 έφτιαξαν εκεί τον δικό τους σύλλογο που είναι ζωντανός μέχρι σήμερα, πρόσφατα μάλιστα, μετά από εκλογές, το νέο προεδρείο
Σύμφωνα με την λαογράφο Βασιλική Χρυσανθοπούλου:
“Οι μετανάστες συγκεντρώνονται και συνευρίσκονται για να νιώθουν όλοι μαζί, έτσι γίνεται μια ενσυνείδητη προσπάθεια να μάθουν οι επόμενες γενιές, τα παιδιά τους. Ο μείζων χώρος που εκφράζεται η διασπορά είναι το καρπάθικο γλέντι, ενώ έχει μελετηθεί από πολλούς, το γλέντι είναι ένα κεντρικό σύμβολο της ταυτότητας του καρπάθιου και μεταδίδονται αυτόματα. Ο χορός, η μουσική, το φαγητό, ακόμη και το ποτό, όλα συμβάλουν στην μετάδοση των αξιών…
Ο Κωστής Σταυράκης και ο Μιχάλης Βασιλειώτης λύρα και λαούτο αντίστοιχα, είναι νέοι οργανοπαίκτες δεν έχουν την πείρα των παλιών, αλλά γίνονται γλέντια. Οι αξίες να βρουν άνθρωπο από τον τόπο τους, έγινε ο αρραβώνας στην Κάρπαθο, αλλά ο πατέρας του γαμπρού έκανε ένα μικρό γλέντι, τα παιδιά της δεύτερης γενιάς είχαν τις μαντινάδες από χαρτί ένα σχολείο ταυτότητας”.
Η Λαογράφος Βασιλική Χρυσανθοπούλου μιλά και για τις βιωματικές εμπειρίες των μεταναστών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι μαντινάδες του Πυλιάτη μετανάστη Μιχάλη Ξηράκη, που έχει ζήσει περισσότερο από μισό αιώνα στην Αυστραλία.
“Όσο περνάει ο καιρός ήρθε παιδιά η μπόρα
και κινδυνεύει να χαθεί η ένδοξη μας χώρα
δεν τα κρατούν τα έθιμα οι φούρνοι δεν καπνίζουν
και τα γλυκά τους και ψωμιά πηγαίνουν και ψωνίζουν
δεν πήνουν ούζο και κρασί χωρίς αμφιβολία
μόνο ουίσκι πίνουμε και από τη Σκωτία…
Έξι μήνες εις στις Πυλές καθόμουν νύχτα-μέρα
μα τα εγγόνια και παιδιά μακριά εις την Καμπέρα
νόμιζα θα ήτο εύκολο να αναχωρήσω
το όμορφο μου το χωριό πίσω να το αφήσω
σα μπήκα στο αερόπλανο βγήκα και γελασμένος
μα είχα πόνο στη καρδιά και μετανιωμένος
που το αφήνω το χωριό που τόσο αγαπάω
και ο Σταυρέ βοήθαμε εκεί που θε να πάω…
Την Κάρπαθο την αγαπούν εγγόνια και παιδιά μου
και όπου να ζω καθημερνός βρίσκεται στην καρδιά μου”.
Με στοιχεία από την ομιλία της κας Χρυσανθοπούλου από την ομιλία της κατά τον 71ο επίσημο εορτασμό της 5ης Οκτωβρίου 1944 στον Σύλλογο Απανταχού Μενετιατών Αττικής.
Και από την συνέντευξη της στην σελίδα: filologosepipantosepistitou.wordpress.com
