Με την ολοένα αυξανόμενη ζήτηση για εργαζόμενους στον τουριστικό τομέα, η Κάρπαθος παρουσιάζει σοβαρό κενό, αφού στο νησί δεν υπάρχει Σωματείο ή έστω Επιτροπή Εργαζομένων. Άμεσο αποτέλεσμα οι κανονισμοί εργασίας ουσιαστικά να καθορίζονται μονομερώς από τον εργοδότη με την σύμφωνη γνώμη του εργαζομένου.
Η ιδιαιτερότητα του νησιού και των εποχιακών επιχειρήσεων, δυσκολεύει σε τέτοιου είδους διεκδικήσεις, ωστόσο η ιστορία έχει δείξει ότι μόνο μέσα από συλλογικές δράσεις επιτυγχάνονται στόχοι που μοιάζουν με φευγάτα όνειρα όταν κουβεντιάζονται από έναν ή δυο εργαζόμενους.
Πρέπει να τονίσουμε ότι η συνδικαλιστική ελευθερία και δράση κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα, προστατεύεται από Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας (οι οποίες Δ.Σ.Ε. υπερισχύουν κάθε αντίθετης διάταξης νόμου, σύμφωνα με το άρθρο 28§1 του Συντάγματος) και ρυθμίζεται νομοθετικά με το Ν.1264/1982.
Κι όμως, οι Καρπάθιοι δεν είναι από εκείνους που απέφευγαν τα Σωματεία και τις οργανώσεις! Παράδειγμα η πρωτοπόρα προσπάθεια για την ίδρυση παραρτήματος ΙΚΑ στην Κάρπαθο ήθελε να βάλει τέλος στα ανασφάλιστα εποχιακά επαγγέλματα και στην μόνιμη απαξίωση των νησιών της άγονης γραμμής.
Ήταν 1η Ιούνη του 1965 όταν 28 καρπάθιοι τεχνίτες, αντιπρόσωποι πέντε μεγάλων επαγγελματικών κλάδων, κτίστες, λατόμοι, πλακάδες, ξενοδοχοϋπάλληλοι και συνταξιούχοι πήραν μια μεγάλη απόφαση.
Η λειτουργία του ΙΚΑ άρχισε από την 1.1.1937, αλλά η χορήγηση παροχών ρυθμίστηκε το 1951 με τον Αναγκαστικό Νόμο 1846/51, ο οποίος με τις διαδοχικές του τροποποιήσεις συνθέτει και το ισχύον θεσμικό πλαίσιο του φορέα.
Οι Καρπάθιοι έπαιξαν το δυνατό χαρτί τους, αφού πρόκειται για μια από τις πιο ισχυρές κοινότητες μαστόρων πέτρας. Από την εξόρυξη, μέχρι και το τελικό φινίρισμα ενός οικοδομικού έργου, οι Καρπάθιοι βρέθηκαν παντού και έπαιρναν ενεργά μέρος σε όλα τα μεγάλα έργα που χτίστηκαν στη χώρα από τα μέσα του 19ου αιώνα.
Η πρώτη επιστολή έφτασε στον δικηγόρο και υπουργό εργασίας Γ. Μπακατσέλο (1906-1992) το καλοκαίρι του 1965.
Ακολουθεί μια θερμή χρονιά για την επιτροπή του αγώνα. Η τριμελής επιτροπή, αποτελούμενη από τους Γιώργο Ι. Σακελλάκη, Μιχάλη Ι. Γιαννάκη και Κώστα Κατωγυρίτη, έκαναν γνωστό σε όλο τον κόσμο το χρόνιο αίτημα των ανασφάλιστων Καρπάθιων. Αρωγός στην προσπάθεια ο Ροδίτης βουλευτής της Ένωσης Κέντρου αλλά και πρόεδρος Εργατικού Κέντρου Ρόδου, Γιώργος Λαμπριανός (1916-1999).
Την όλη κίνηση ενστερνίστηκαν και στήριξαν ο πρόεδρος Απανταχού Καρπαθίων, Μανώλης Οικονομίδης, καθώς και οι εφημερίδες “Καρπαθιακή” του Γιώργου Γεωργίου και τα “Καρπαθιακά νέα” του ιατρού Λυτού.
Ένα χρόνο αργότερα, στις 29 Ιουνίου 1966, η διεύθυνση του ΙΚΑ αποδέχθηκε το αίτημα, και άνοιξε υποκατάστημα στην Κάρπαθο, ωστόσο θα εξυπηρετούσε μονάχα την πρωτεύουσα του νησιού, την Όλυμπο και το Απέρι. Τα υπόλοιπα χωριά δεν ήταν στον σχεδιασμό και περισσότερο από μια δεκαετία θα έμεναν απέξω!
Σημαντικότερος παράγοντας στην θετική γνωμοδότηση ήταν ο ιστορικός ρόλος των καρπαθίων πρωτομαστόρων και μαστόρων στην ανοικοδόμηση του συνόλου της χώρας.
Πρόκειται για σπουδαίους λαϊκούς τεχνίτες, που ξεκινούσαν από το νησί και όργωναν τον πλανήτη. Είναι γνωστές οι παροικίες τέτοιων εργατών σε ξένες πατρίδες, όπως στην Περσία, την Αβησσυνία, το Μαρόκο και το Σουδάν. Αλλά και μέσα στην Ελλάδα, από τα χέρια των καρπάθιων, έχουν περάσει και έχουν γεννηθεί μερικά από τα μεγαλύτερα έργα που έγιναν από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους.
Μικρές ομάδες από μαστόρους, βοηθούς και διάφορους άλλους τεχνίτες, τις πιο πολλές φορές λαθραίοι, αφού μέχρι το 1912 ήταν υπήκοοι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά και στη συνέχεια και για 32 χρόνια, κυκλοφορούσαν με Ιταλικές ταυτότητες.
Ξεκινούσαν από το νησί συνήθως την Άνοιξη και σε μπουλούκια, ενώ η φήμη τους ταξίδευε πιο γρήγορα και έφτανε πολύ πριν από αυτούς σε όλη τη χώρα. Γνώριζαν τη ψυχή της πέτρας, ήξεραν που θα τη κόψουν για να μην πονέσει και πως θα τις ενώσουν, για να χτίσουν και να αφήσουν πίσω αθάνατα έργα. Οι αυτοδίδακτοι Καρπάθιοι αρχιτέκτονες μετρούσαν με το μάτι, έκοβαν με το χέρι και μπόρεσαν να κατασκευάσουν σπίτια, γεφύρια, σχολειά, εκκλησιές, αλλά και οτιδήποτε είχε πρώτο συστατικό την πέτρα.
Από την ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά την καταστροφή από τη μεγάλη φωτιά του 1917, αλλά και το μνημείο του Άγνωστου στρατιώτη στην Αθήνα το 1930, μέχρι τα έργα στο φράγμα του Λάδωνα, αλλά και τους σεισμούς στο Βόλο το 1955.
Αναλάμβαναν το χτίσιμο από την εξόρυξη των υλικών, μέσα από τη γη, μέχρι την τελική ολοκλήρωση του. Όσο κοινότυπο κι αν ακουστεί: “Οι Καρπάθιοι έχτισαν ολάκερο το κόσμο” ωστόσο σήμερα δεν έχουν ένα Σωματείο ή μια Επιτροπή Εργαζομένων!
Μανώλης Δημελλάς
28.2.2023
Καρπαθιακά Νέα
