Τις περιοχές της Ελλάδας που έχουν ιδανικές κλιματικές συνθήκες για την καλλιέργεια ελιάς εντοπίζει η έρευνα του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία είναι η πρώτη επιστημονική χαρτογράφηση της κλιματικής καταλληλότητας για τη δημιουργία ελαιώνων σε όλη την επικράτεια. Η χαρτογράφηση, η οποία μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμη στη χάραξη αγροτικής πολιτικής, αναδεικνύει και τις ιδανικές για καλλιέργεια περιοχές της χώρας που δεν έχουν τύχει της ανάλογης προσοχής, αλλά μπορούν να μετατραπούν σε πρωταθλήτριες της ελιάς, δίπλα στην Κρήτη και την Πελοπόννησο.
Ο επικεφαλής της έρευνας, ο βιοκλιματολόγος και μέλος του διδακτικού προσωπικού του ΓΠΑ Γιάννης Χαραλαμπόπουλος λέει στην «Κ» ότι αυτή η κλιματική χαρτογράφηση προσφέρει ένα απλό στην κατανόηση εργαλείο που απευθύνεται σε αγρότες, γεωπόνους και στο κράτος, με σκοπό να γνωρίζουν όλοι με βεβαιότητα αν και πόσο κατάλληλη είναι μια περιοχή για τη φύτευση και την καλλιέργεια ελαιόδεντρων. Τέτοιες πληροφορίες μπορούν να αξιοποιηθούν για την άσκηση πολιτικής και την παροχή δίκαιων ασφαλιστικών υπηρεσιών. «Χωρίς να έχουμε επιστημονικά δεδομένα, δεν μπορούμε να κάνουμε πολιτική για τις καλλιέργειες. Δεν μπορεί το κράτος να συστήσει με ασφάλεια σε έναν αγρότη τι μπορεί να καλλιεργήσει και πού. Επί αιώνες αυτό γίνεται εμπειρικά», λέει.
Η μεθοδολογία
Η μεθοδολογία του κ. Χαραλαμπόπουλου και των συνεργατών του για την αξιολόγηση της κλιματικής καταλληλότητας κάθε περιοχής ήταν απλή. Αξιολόγησαν από το 0 έως το 10 μια σειρά από 11 δείκτες (θερμοκρασία συγκεκριμένων μηνών του χρόνου, ετήσιες βροχοπτώσεις και ημέρες παγετού) και από τον μέσο όρο προέκυψε η καταλληλότητα κάθε περιοχής. «Αν έστω και ένας δείκτης είναι 0 σημαίνει ότι η συγκεκριμένη περιοχή είναι απαγορευτική για την καλλιέργεια ελιάς», εξηγεί ο κ. Χαραλαμπόπουλος.
Με 10 βαθμολογούνται οι περιοχές του Λασιθίου αλλά και η Κάρπαθος, η Νάξος και η Αμοργός.
Με 9 βαθμολογούνται δύο περιοχές που θεωρούνται κλιματικά ιδανικές, αλλά μέχρι σήμερα δεν ταυτίζονται με την καλλιέργεια της ελιάς, η Καβάλα και η Αιτωλοακαρνανία.
Τα αποτελέσματα της μελέτης, πάντως, επιβεβαιώνουν την εμπειρία αιώνων. Οι περιοχές της Ελλάδας που είναι διάσημες για το λάδι τους, όπως η Κρήτη και η δυτική Πελοπόννησος, βαθμολογούνται από 8 και πάνω, κάτι που σημαίνει ότι είναι ιδανικές για την καλλιέργεια ελιάς. Με 10 βαθμολογούνται οι περιοχές του Λασιθίου αλλά και η Κάρπαθος, η Νάξος και η Αμοργός.
Με 9 βαθμολογούνται δύο περιοχές που θεωρούνται κλιματικά ιδανικές, αλλά μέχρι σήμερα δεν ταυτίζονται με την καλλιέργεια της ελιάς, η Καβάλα και η Αιτωλοακαρνανία. «Στην Καβάλα υπάρχουν σήμερα λίγοι ελαιώνες, αλλά το λάδι που παράγουν έχει λάβει διεθνή βραβεία. Στην Αιτωλοακαρνανία εγκαταλείπεται σιγά σιγά η καλλιέργεια καπνών και έχουν αρχίσει να φυτεύουν ελιές που δείχνουν ότι πηγαίνουν καλά», τονίζει ο κ. Χαραλαμπόπουλος.
Κατάλληλο το 60% της επικράτειας
Εκτός από τις κλιματικές συνθήκες, οι ερευνητές του ΓΠΑ κατέγραψαν με την ίδια μεθοδολογία και τη γεωμορφολογική καταλληλότητα των περιοχών της Ελλάδας για την καλλιέργεια ελιάς. Οι παράμετροι που εξετάστηκαν ήταν το υψόμετρο, η κλίση, ο προσανατολισμός και η τραχύτητα του εδάφους. Ο συνδυασμός κλιματικών συνθηκών και γεωμορφολογίας έδωσε ένα συνολικό «σκορ καταλληλότητας» το οποίο επιβεβαιώνει τα αποτελέσματα της κλιματικής ανάλυσης.
Συνολικά, το 59,4% της επιφάνειας της Ελλάδας έχει πολύ καλές κλιματικές συνθήκες για την καλλιέργεια ελιάς και στο 33,44% της επιφάνειας της χώρας καταγράφεται πολύ υψηλό σκορ στη γεωμορφολογική καταλληλότητα. Ο συνδυασμός των δύο δείχνει ότι περίπου το 60% της επιφάνειας της Ελλάδας είναι κατάλληλο για τη δημιουργία και την εκμετάλλευση ελαιώνων.
Οποιος παρατηρήσει τους χάρτες θα διαπιστώσει ότι οι περιοχές με υψηλή βαθμολογία είναι περισσότερες από αυτές στις οποίες φυτεύονται ελαιόδεντρα. Η μελέτη δεν συνυπολογίζει οικονομικούς παράγοντες ή παραμέτρους όπως η γονικότητα του χώματος και οι δυνατότητες άρδευσης. «Η καλλιέργεια ελιάς δεν είναι τόσο επικερδής όσο άλλες καλλιέργειες σε σχέση με τις απαιτήσεις που έχει. Μπορούμε να πούμε ότι η ελιά και το αμπέλι είναι οι καλλιέργειες των μειονεκτικών περιοχών», εξηγεί ο κ. Χαραλαμπόπουλος.
Λόγω της κλιματικής αλλαγής κάποιες περιοχές θα δεχτούν πιέσεις και σε κάποιες άλλες θα ανοίξει η δυνατότητα για καλλιέργεια.
Ο κ. Χαραλαμπόπουλος διευκρινίζει ότι τα αποτελέσματα που αποτυπώνονται στους χάρτες είναι μια φωτογραφία της περιόδου που διανύουμε και δεν λαμβάνουν υπόψη το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Αυτό θα γίνει στο επόμενο στάδιο της έρευνας στην οποία θα διακριβωθούν τυχόν μεταβολές στο ποιες περιοχές είναι καταλληλότερες για την καλλιέργεια ελιάς. «Κάποιες περιοχές θα δεχτούν πιέσεις και σε κάποιες άλλες θα ανοίξει η δυνατότητα για καλλιέργεια», λέει και κάνει την εκτίμηση ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα θα το αντιμετωπίσουν οι καλλιεργητές της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου και της Κρήτης. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η άνοδος της θερμοκρασίας, και κυρίως της ελάχιστης. Για να παραγάγει άνθη η ελιά θα πρέπει να αισθανθεί κρύο τον χειμώνα. Πρόβλημα θα αποτελέσει και η χρονική κατανομή των βροχοπτώσεων κατά τη διάρκεια του έτους και οι αλλαγές στη συχνότητα και τη ραγδαιότητά τους».
