Το Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής τού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από την ίδρυσή του (1955-2025), απένειμε Τιμητική Πλακέτα στη συμπατριώτισσά μας Ζωή Σαμαρά, Ομότιμη Καθηγήτρια τού Τμήματος, για το έργο της και τη σημαντική προσφορά της στην ίδρυση τού Τμήματος.
Τον Τιμητικό Έπαινο για τη διακεκριμένη συμπατριώτισσά μας εκφώνησε η καθηγήτρια του ίδιου Τμήματος Μαρία Λιτσαρδάκη.
Η όλη Εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2025, ημέρα Πέμπτη, το απόγευμα, στην κατάμεστη από κόσμο Αίθουσα Τελετών τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Συγχαίρουμε την εκλεκτή συμπατριώτισσά μας Ζωή Σαμαρά, τής ευχόμαστε πολλές ακόμα διακρίσεις και παραθέτουμε στη συνέχεια την Αντιφώνησή της στην παραπάνω Εκδήλωση.
ΜΗΝΑΣ ΑΛ. ΑΛΕΞΙΑΔΗΣ
ΕΝΑΣ ΑΙΩΝΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ας αρχίσουμε με την ερώτηση: Τι είναι Πανεπιστήμιο; Κι ας σκεφτεί ο καθένας μας τη δική του εκδοχή.
Ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα υπάρχουν στην Ελλάδα από την αρχαία εποχή. Αρχικός στόχος, η πολύ υψηλή εκπαίδευση, που μπορούσε να κρατήσει πολλά χρόνια. Στις μέρες μας ακούγεται παράδοξο. Αιώνιοι φοιτητές, με μοναδικό στόχο τη γνώση. Εμπνευστής κάθε ιδρύματος μπορούσε να ήταν μόνο ένας αυθεντικός στοχαστής – ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης… Εκείνη την ευνοημένη εποχή υπήρχαν περισσότεροι από ποτέ. Ίσως γιατί οι μαθητές αποκτούσαν τις γνώσεις να αμφισβητούν τους δασκάλους τους. Το περίφημο όμμα-Ήλιος στην Πολιτεία (508b) –που έχω χρησιμοποιήσει ως αφετηρία της δικής μου θεωρίας της λογοτεχνίας–, προκαλεί τον Αριστοτέλη, με την απαράμιλλη λογική του, να απαντήσει στο δάσκαλο, απορρίπτοντας τη μεταφορική χρήση του λόγου του: ο άνθρωπος, κλεισμένος σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, δεν μπορεί να γεννήσει κανένα φως.
Ένα είναι βέβαιο. Τα πανεπιστήμια ιδρύθηκαν, όχι απλώς για να γίνουμε εμείς καθηγητές και να αποκτήσουμε αίγλη, όσο και αν την αξίζουμε, αλλά πάνω απ’ όλα, για να διδάξουμε την επόμενη γενιά φοιτητών. Τα πανεπιστήμια υπάρχουν για να μορφωθούν οι νέοι όλων των ηλικιών. Η παιδεία των νέων οδηγεί στην ψυχική τους καλλιέργεια και νιώθουμε μια μεγάλη ευχαρίστηση – τη μεγάλη τιμή που οφείλεται στην ευθύνη που εμείς επιλέξαμε. Αυτό θα έπρεπε να είναι στο επίκεντρο όλων των προσπαθειών μας, με άλλα λόγια, η αντιμετώπιση των νέων ως έντιμων και ευφυών ανθρώπων που εμείς γνωρίζουμε ότι ήμασταν, άρα οι μαθητές μας πολύ συχνά δεν μπορεί παρά να είναι. Οι διδάσκοντες, ως οι απαραίτητοι πυλώνες του Πανεπιστημίου, κουβαλούμε ένα μεγάλο βάρος: τις γνώσεις που συνοδεύονται από αυτογνωσία.
Ο Θευθ, θεός των γραμμάτων στην Αρχαία Αίγυπτο, ανακαλύπτει τα γράμματα της αλφαβήτου μέσα στα πορτραίτα των θεών και μας υπενθυμίζει με αυτό τον τρόπο ότι η γραφή και η ανάγνωση δεν είναι απλώς ανθρώπινες ενασχολήσεις αλλά και η αντανάκλαση συμπαντικών φαινομένων.
Είχα την τύχη, εδώ και στο εξωτερικό, να γεμίζουν οι αίθουσες διδασκαλίας μου με εξαιρετικούς φοιτητές και εξαιρετικές φοιτήτριες. Πάρα πολλοί το απέδειξαν με την πορεία τους. Άλλες εποχές, θα μου πείτε. Εμείς όμως γιατί επιτρέπουμε στη δική μας εποχή να ευτελίζεται; Δηλαδή, το κύρος δεν οδηγεί πάντα σε υποχρεώσεις;
Νομίζω ότι η πολύχρονη πείρα μου στην τάξη –1960, Columbia – 2018, Μεταπτυχιακό, στο δικό μας Πανεπιστήμιο–, μου επιτρέπει να δώσω παραδείγματα.
Ένας φοιτητής, πριν από πολλές δεκαετίες, ήταν πάντα παρών στο μάθημα, στην πρώτη σειρά. Με κοιτούσε με ύφος γεμάτο ενθουσιασμό για ό,τι έλεγα. Στις προφορικές εξετάσεις, ωστόσο, δεν κατορθώνει να αρθρώσει λέξη. Τον ρώτησα, χαμογελαστή, αν κοιμόταν στα μαθήματα με τα μάτια ανοιχτά, κι εκείνος χαμογέλασε με τη σειρά του, χωρίς να ενοχληθεί. Καλό σημάδι, σκέφτηκα. Με ευχαριστεί από καρδιάς που δεν τον πέρασα, με ένα πέντε, από καλοσύνη, γιατί του έδωσα την ευκαιρία να μου αποδείξει την αξία του. Και ξαναδίνει εξετάσεις τον Σεπτέμβριο. Αυτή τη φορά, άλλη η έκφραση του προσώπου, άλλο χαμόγελο, παίρνει άριστα με το σπαθί του. Απαντούσε με άνεση σε όλες τις ερωτήσεις.
Περνάνε χρόνια και δεν τον ξαναβλέπω. Όταν ξαφνικά δέχομαι ένα μήνυμα στον υπολογιστή: Έχω πολλά ωραία νέα, αλλά δεν θέλω να σας κουράσω.
Τι έγινε; Πήρε πτυχίο από εμάς, πήγε στη Γαλλία, συνέχισε με μεγάλη επιτυχία τις σπουδές του.
Γιατί με θυμήθηκε; Εκείνες τις ημέρες η γυναίκα του, Γαλλίδα, γέννησε το πρώτο τους παιδί, κι εκείνος πήρε το διδακτορικό του! Άξιζε επομένως τον κόπο να ασχοληθώ έστω και λίγο μαζί του όταν ήταν μαθητής μου, να τον πείσω ότι, το να τα χάνει κανείς όταν βρίσκεται μόνος μπροστά στον καθηγητή δεν είναι ένα τόσο σπάνιο φαινόμενο.
Ας κλείσω όμως με μια κωμική εμπειρία σε εξετάσεις. Και μη μου πείτε ότι τότε οι φοιτητές ήταν καλύτεροι.
Δηλώνει να εξεταστεί μία κοπέλα που δεν είχα δει ποτέ. Ψάχνω και ανακαλύπτω ότι δεν ήταν γραμμένη στο μάθημα. Ίσως να μην ήταν καν φοιτήτρια. Φτάνει η σημαντική στιγμή. Μπαίνει στο γραφείο μου με ορμή και με κοιτά με τέτοια έπαρση που με δυσκολία κρατώ τη σοβαρότητα της καθηγήτριας σε στιγμή πιθανών εξετάσεων. Τη ρωτώ τον τίτλο του μαθήματος στο οποίο θα εξεταστεί. Εννοείται ότι απάντησε άσχετα. Της λέω ότι θα της κάνω ακόμη μόνο μία ερώτηση: Το θεατρικό έργο που μελετήσαμε στο μάθημα είναι κυρίως λογοτεχνικό ή φιλοσοφικό; Δεν απαντά, αλλά δεν διστάζει να με ρωτήσει με μεγάλο θράσος: Και τώρα θα με κόψετε; Με τι βαθμό; Η σωστή απάντηση θα ήταν: κανέναν, αφού δεν είστε γραμμένη στο μάθημα. Αλλά συνέχισα το παιχνίδι: Δεν υπάρχει βαθμός μηδέν, άρα θα πάρετε μονάδα. Και τότε αλλάζει το παιχνίδι, με συναισθηματική έκρηξη εκ μέρους της: Σας παρακαλώ, θα γίνω ρεζίλι με το ένα. Και με το τέσσερα πάλι με κόβετε. Προσέξτε: εγώ την κόβω. Εκείνη περνάει άνετα. Χαμογελάω, σηκώνεται ικανοποιημένη, φεύγει, αλλά αφήνει την πόρτα εντελώς ανοιχτή, προφανώς για να ακούσω τι θα πει στα παιδιά που περιμένουν να εξεταστούν, και έρχονται συχνά νωρίτερα. Πάω στην πόρτα διακριτικά, καθώς πρόκειται ολοφάνερα για περίπτωση με ψυχολογικά προβλήματα. Την ακούω να λέει: Τι θέλει από μας; Όλα της τα είπα. Με έκοψε με 4.
Τώρα εγώ οφείλω να προστατεύσω τα άλλα παιδιά. Την κοιτώ αυστηρότατα και τη διατάζω να φύγει.
Όλοι οι φοιτητές που ακολούθησαν ήταν πολύ καλά προετοιμασμένοι, όπως συνήθως. Ίσως και να συνέχισαν τη μελέτη τους όσο περίμεναν. Εκείνη την ημέρα ο ουρανός έβρεχε μόνο καλούς βαθμούς.
Ευχαριστώ θερμά τη Μαρία Λιτσαρδάκη για τον κόπο και τη γνώση που την οδήγησαν στην ομιλία της. Τη Μαρίζα Γαλάνη που μας έδειξε ότι είναι άριστη και στην τεχνολογία. Ευχαριστώ επίσης όσους με πρότειναν γι’ αυτή την τιμή, αλλά και όσους δεν με πρότειναν. Αυτό σημαίνει δημοκρατικό πανεπιστήμιο. Εύχομαι μεγάλες επιτυχίες στη συνέχιση του έργου όλων σας, με πρωτοπόρους τους φοιτητές μας. Οι φοιτητές θα ανοίξουν νέους δρόμους, όπως ανοίξαμε εμείς.
Απαντώ στην αρχική μου ερώτηση: Τι σημαίνει Πανεπιστήμιο; Να ετοιμάζουμε τους φοιτητές να συνεχίσουν το έργο των δασκάλων τους, κάνοντας πάντα ένα βήμα μπροστά.
Σας ευχαριστώ.
ΖΩΗ ΣΑΜΑΡΑ
26.12.2025
Καρπαθιακά Νέα
