ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ 80η ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ
ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ – 5η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944
ΡΟΔΟΣ – 27/10/2024
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ ΤΟΥ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ ΤΗΣ
5ης Οκτωβρίου 1944
του Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη
Αξιότιμοι προσκαλεσμένοι,
αγαπητοί φίλοι και συμπατριώτες,
Επιτρέψτε μου εν πρώτοις να συγχαρώ την Πρόεδρο του Παγκαρπαθιακού Συλλόγου Ρόδου Ειρήνη Γεργατσούλη-Γιάννουστα και τα Μέλη του Διοικητικού της Συμβουλίου για την ωραία πρωτοβουλία τους να τιμηθεί με τον οφειλόμενο σεβασμό —για πρώτη φορά στο πλαίσιο της πολυάριθμης και από πολλών δεκαετιών συγκροτημένης Καρπαθιακής παροικίας της Ρόδου— η Επέτειος της Επανάστασης και Απελευθέρωσης της Καρπάθου, που εξελίχθηκε στο νησί μας 80 χρόνια πριν, αρχής γενομένης από το χωριό των Μενετών την 5η Οκτωβρίου του 1944.
Οφείλω εκ δευτέρου να ευχαριστήσω από καρδιάς τον ιστορικό παροικιακό μας Σύλλογο για την τιμητική του πρόσκληση να συμμετάσχω ως ομιλητής στη σημερινή επετειακή εκδήλωση, που είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει εις το εξής ορόσημο για τους Καρπαθίους της Ρόδου.
Εισαγωγή
Κυρίες και κύριοι,
Στη σημερινή ομιλία μου θα επιχειρήσω να προσεγγίσω δώδεκα θεμελιακά ερωτήματα, που πλανώνται για δεκαετίες πάνω από τον τόπο μας και βασάνισαν για χρόνια τις συνειδήσεις του συνόλου σχεδόν των Καρπαθίων, εντόπιων και απόδημων, παλαιότερων και νεότερων, αναφορικά με τα όσα συνέβησαν με το ξέσπασμα του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος της Καρπάθου και κατά τη διάρκεια των κρίσιμων ημερών που ακολούθησαν, σε όλη την έκταση της ιδιαίτερης πατρίδας μας.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας μου αυτής θα αποπειραθώ να απαντήσω σ΄ αυτά ακριβώς τα ερωτήματα με κατά το δυνατόν μεθοδικό και τεκμηριωμένο τρόπο.
Και πριν απ’ όλα:
Ερώτημα I. Γιατί ξεκίνησε το Κίνημα από τo χωριό των Μενετών;
Διατυπώνεται κατά καιρούς η άποψη ότι η έκρηξη της Καρπαθιακής Επανάστασης στις Μενετές ήταν, κατά κάποιον τρόπο, φυσική συνέπεια του γεγονότος ότι υπήρχαν, κυρίως στην περιοχή του χωριού αυτού, εγκατεστημένες οι αποθήκες οπλισμού και πυρομαχικών των Ιταλικών κατοχικών στρατευμάτων, που εγκαταλείφθηκαν αφύλακτες τις ημέρες μετά την Ιταλική συνθηκολόγηση (L’armistizio di Cassibile) της 3ης Σεπτεμβρίου του 1943. Οπότε ο μαζικός εξοπλισμός των κατοίκων του ήταν μια σχετικά εύκολη υπόθεση!…


Είναι όμως αυτός ο κύριος λόγος των όσων συνέβησαν τον Οκτώβρη του ’44 στο κεφαλοχώρι των Μενετών;
Η ευθεία και ειλικρινής απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι “ασφαλώς όχι”. Κύρια γενεσιουργός αιτία της έκρηξης του επαναστατικού κινήματος στο συγκεκριμένο τόπο ήταν το διαχρονικά πιστοποιημένο υψηλό πατριωτικό φρόνημα των κατοίκων του χωριού και τα γεγονότα που μεσολάβησαν, τα οποία και συσσώρευσαν στην καρδιά των Μενετιατών τα πυρομαχικά της εθνικής οργής, εκείνα που με την έκρηξη τους προκάλεσαν το μεγάλο ξεσηκωμό του νησιού μας.
Είναι άραγε τυχαίο, ότι σύμφωνα με τα πορίσματα σχετικής αδημοσίευτης, ως σήμερα, έρευνας του ομιλούντος:
- Το χωριό της Καρπάθου με τη μεγαλύτερη συμμετοχή δημοτών του στον μακρύ κατάλογο των περί τους ογδόντα (80) ως τώρα καταγραμμένων Καρπαθίων[1], που επιβεβαιωμένα θυσιάστηκαν υπέρ πατρίδος, είναι οι Μενετές με δέκα έξι (16) αμιγούς Μενετιάτικης και τέσσερεις (4) ακόμη μικτής Μενετιάτικης καταγωγής πρόσωπα;
- Ότι οι Μενετιάτες που περιλαμβάνονται στον πρόσθετο κατάλογο των εβδομήντα ενός (71) παράπλευρων απωλειών της Καρπάθου σε όλες τις πολεμικές συγκρούσεις του 20ου αιώνα ήταν τριάντα ένας (31), περισσότεροι δηλαδή από κάθε άλλο χωριό του νησιού μας;
- Ότι στο γνωστό κατάλογο των τριακοσίων δώδεκα (312) καταταγέντων Καρπαθίων στο Σύνταγμα Δωδεκανησίων Εθελοντών του Συνταγματάρχη Μάρκου Κλαδάκη η Κοινότητα που προηγείται όλων των χωριών της Καρπάθου σε αριθμό συμμετεχόντων είναι οι Μενετές με εβδομήντα τρεις (73) διαπιστωμένης Μενετιάτικης καταγωγής νέους της εποχής του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου;
- Ότι επιπλέον ο αριθμός αυτός υπερβαίνει σε απόλυτα μεγέθη αφενός τον αριθμό των καταταγέντων Εθελοντών με καταγωγή από οκτώ (8) διαφορετικά νησιά της Δωδεκανήσου και αφετέρου η αναλογία καταταγέντων εθελοντών σε σχέση με τον τότε απογραμμένο πληθυσμό του κάθε τόπου είναι ο υψηλότερος από οποιανδήποτε άλλη περιοχή της Δωδεκανήσου;
- Ακόμη περισσότερο, αξίζει να σημειωθεί, ότι το ποσοστό των εθελοντικά καταταγέντων Μενετιατών είναι αναλογικά διπλάσιο από το ποσοστό, που απέδωσε εντέλει η υποχρεωτική επιστράτευση του πληθυσμού του ελεύθερου Ελληνικού κράτους στο σύνολο της επικράτειας της χώρας!!! Όταν μιλούν οι αριθμοί «κρείττον του λαλείν το σιγάν»!
- Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι στις Βρετανικές αναφορές, που σχετίζονται με την επιχείρηση Basilic, τη σχεδιαζόμενη δηλαδή συμμαχική απόβαση στην Κάρπαθο και στα Δωδεκάνησα γενικότερα, την οποία κλήθηκαν να προετοιμάσουν τα δύο κατασκοπευτικά κλιμάκια, που με χίλιους κινδύνους έδρασαν στην ιδιαίτερη πατρίδα μας κατά τα έτη 1943 και 1944[2], οι Μενετές αναφέρονται ως «κρητικό χωριό»[3]. Αυτό, όπως γίνεται κατανοητό για τους γνωρίζοντες, δεν οφείλεται στην καταγωγή των κατοίκων του χωριού, που είναι σε βάθος αιώνων ένα αμιγές χωριό εντοπίων Καρπαθίων, όπως ακριβώς και τα υπόλοιπα, αλλά στον παραλληλισμό της εκρηκτικής ψυχοσύνθεσης των Μενετιατών συμπατριωτών μας με την αντίστοιχη των Κρητών γειτόνων μας.
- Σημαντική ώθηση εξάλλου στα έντονα αντικατοχικά αισθήματα των Μενετιατών έδωσαν τα σκληρά και απάνθρωπα βασανιστήρια στα οποία υπέβαλε η STA.PO[4] Μενετιάτες, κατά το πλείστον, και Αρκασιώτες νέους στην προσπάθεια της να περισυλλέξει τον διαρρεύσαντα ιταλικό οπλισμό, που γνώριζε ότι έπεσε στα χέρια τους. Και ο μεν επιδιωκόμενος στόχος των βασανιστών της GE.STA.PO δεν επιτεύχθηκε, κατάφερε όμως εντέλει να συσσωρεύσει μεγατόνους αγανάκτησης στις ψυχές των βασανισθέντων και των οικείων τους, που οδήγησε την ώρα που έπρεπε στην Επαναστατική Έκρηξη[5].
- Τέλος επειδή συχνά-πυκνά αρκετοί επικαλούνται μεταξύ σοβαρού και αστείου τη δήθεν συγγνωστή έλλειψη φρόνησης των Μενετιατών συμπατριωτών μας, θα θυμίσω τη κρητική μαντινάδα που αποδίδεται στον Νίκο Καζαντζάκη:
«Φρόνιμοι και νοικοκυροί δε ζουν στο Ψηλορείτη,
μ‘ οι κουζουλοί τη κάμανε περήφανη τη Κρήτη!».
Είναι λοιπόν πενταφάνερο πως η έκρηξη της Καρπαθιακής Επανάστασης στις Μενετές δεν αποτελεί τυχαίο γεγονός αλλά Ιστορική Νομοτέλεια στη βάση του διαχρονικά διαπιστωμένου υψηλού πατριωτισμού των κατοίκων του ιστορικού αυτού χωριού της Καρπάθου και γι’ αυτό εξελίχθηκαν οι καταστάσεις, όπως ακριβώς γνωρίζουμε.


Ερώτημα II. Εκτός από το χωριό των Μενετών και εκείνο της Αρκάσας[6], που συνεργάστηκε μαζί τους, υπήρξαν και άλλα χωριά που συνέπραξαν ένοπλα τις πρώτες κρίσιμες μέρες του κινήματος; Ποιος ο ρόλος των υπόλοιπων χωριών του νησιού και της Κάσου στην εξέλιξη των γεγονότων;
Είναι χαρακτηριστικό ότι στο κείμενο του «Μηνύματος των Επαναστατημένων Καρπαθίων και Κασίων προς την Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου[7]» της 7ης Οκτωβρίου 1944, που υπογράφεται από τους 51 Αντιπροσώπους Καρπάθου και Κάσου, αναφέρεται αυτολεξεί:
“Οἱ κάτοικοι τῶν δύο χωρίων της Καρπάθου, Μενετῶν καὶ Αρκάσης, ἐξωπλίσθησαν διὰ τῶν ὑπὸ τῶν Γερμανῶν ἐγκαταλειφθέντων όπλων και ολίγων μυδραλλιοβόλων, ἐνῷ οἱ τῶν ἄλλων χωρίων ἐλάχιστα ὅπλα ἔχουσιν εἰς χεῖρας αυτῶν.” Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι στο «Διάγγελμα προς τον λαόν», που εξέδωσε η Παγκαρπαθιακή Επαναστατική Επιτροπή τη 12η Οκτωβρίου 1944, αναφέρει χαρακτηριστικά: “…Η επιτροπή συγχαίρουσα τους πρωτεργάτας του επαναστατικού κινήματος, τας ενόπλους δυνάμεις Μενετών Αρκάσης, αίτινες επρωτοστάτησαν εις την απελευθέρωσιν και τας ενόπλους δυνάμεις των άλλων κοινοτήτων, δια την γενναιότητα και την σωφροσύνην μεθ‘ ης διεξήχθη και ευοδώθη ο αγών,…“[8].
Είναι απολύτως βέβαιο ότι η Κεντρική Παγκαρπαθιακή Επιτροπή και οι λοιποί Αντιπρόσωποι των χωριών ήταν σε θέση να έχουν σαφέστατη γνώση σχετικά με τα συμβαίνοντα σε όλη την έκταση της Καρπάθου. Είναι λοιπόν βέβαιο ότι ο πυρήνας των οπλισμένων Επαναστατών, που επέβαλε με την ασφυκτική απειλή χρήσης βίας την Επαναστατική Διοίκηση, ανήκε διαπιστωμένα στα δυο προαναφερθέντα χωριά. Δυο χωριά συνδεόμενα με στενούς ιστορικούς και κοινωνικούς δεσμούς, αφού η Αρκάσα αυτονομήθηκε διοικητικά από το Δήμο Μενετών μόλις το 1886.
Βέβαια τις μέρες που ακολούθησαν την έκρηξη του κινήματος και μετά τους πρώτους αυθόρμητους και ενθουσιώδεις πανηγυρισμούς, που εκδηλώθηκαν απ’ άκρη σ΄ άκρη της Καρπάθου, συγκροτήθηκαν σταδιακά Επαναστατικές Επιτροπές σε όλα τα χωριά του νησιού, που συμμετείχαν ολόψυχα στις εξελίξεις (Τοπική Επιτροπή Πυλών – 6/10/1944, Επιτροπή Βωλάδος – 9/10/1944, Επιτροπή Μεσοχωρίων – 10/10/1944, Επαναστατική Επιτροπή Ολύμπου κ.α.), όπως και στην Κάσο (10/10/1944), των οποίων πρώτη μέριμνα ήταν η εξεύρεση οπλισμού και η συγκρότηση σωμάτων πολιτοφυλακής νέων, που θα στήριζαν την επιβολή του κινήματος και θα συνέβαλαν στην άμυνα των δυο νησιών στην περίπτωση που επέδραμαν στρατιωτικές δυνάμεις από τη Ρόδο.
Ένας λεπτομερειακός μελετητής των γεγονότων διαπιστώνει ότι μετά τον πρώτο ξεσηκωμό των Μενετών και της Αρκάσας[9], το επαναστατικό κίνημα απλώνεται με τον τρόπο ακριβώς που διαδίδεται κυκλικά και προς όλες τις διευθύνσεις η διαταραχή από το πέταγμα ενός βότσαλου στην επιφάνεια μιας ήρεμης λίμνης.
Ιδιαίτερη μνεία όμως θα πρέπει να γίνει στο Μεσοχώρι, το οποίο είχε υποφέρει ενωρίτερα τα πάνδεινα εξαιτίας της ολόψυχης υποστήριξης των κατοίκων του στα κλιμάκια της συμμαχικής κατασκοπίας. Εκεί αποφασιστικοί νέοι πατριώτες, στήνοντας, στη θέση Υπάρκοντας, ενέδρα[10] στον ιταλό καραμπινιέρο, που έλαβε εντολή να μεταφέρει τη νύχτα της 9ης προς 10η Οκτωβρίου τον οπλισμό του σταθμού της καραμπινιερίας του χωριού στην κεντρική διοίκηση, απέσπασαν με τη βία τα μεταφερόμενα όπλα και αρματώθηκαν με δική τους πρωτοβουλία.
Οι προαναφερθείσες κινήσεις ήταν αναμενόμενο να συμβούν λαμβανομένου υπόψιν του καθαρά Ελληνικού πατριωτικού φρονήματος των χωριών της Καρπάθου και της Κάσου.
Όμως άλλο το φρόνημα κι άλλο το τόλμημα!
Ερώτημα III. Αποτελούν πράγματι τα γεγονότα της 5ης Οκτωβρίου 1944 Επανάσταση[11];
Αν και το ερώτημα αυτό έχει αντιμετωπιστεί με επάρκεια στο πλαίσιο μακράς σειράς εκδηλώσεων σχετιζόμενων με τα γεγονότα της 5ης Οκτωβρίου, θα επιχειρήσω και εγώ να δώσω με τη σειρά μου τη δική μου απάντηση. Ανατρέχοντας στην ελληνική έκδοση του Λεξικού Κοινωνικών Επιστημών της ΟΥΝΕΣΚΟ, και πιο συγκεκριμένα στο λήμμα Επανάσταση συναντούμε τα ακόλουθα: «Επανάσταση (Revolution), τον όρο επανάσταση χρησιμοποιούν οι περισσότεροι συγγραφείς για να προσδιορίσουν απότομες ριζοσπαστικές αλλαγές, τόσον στις πολιτικές όσο και στις οικονομικές συνθήκες, όταν δηλ. ένα «καθεστώς» διακυβερνήσεως (καθώς και μια κοινωνική και έννομη τάξη) αντικαθίσταται απότομα, ενίοτε και βίαια, από ένα άλλο»…
Είναι επομένως προφανές ότι αν και στις περισσότερες περιπτώσεις οι επαναστάσεις συνοδεύονται από ζωηρές συγκρούσεις και αιματοχυσίες, αυτές δεν είναι διόλου απαραίτητες συνθήκες για να χαρακτηριστεί ένα σοβαρό κοινωνικό ή εθνικό συμβάν Επανάσταση!
Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό αυτό που είπε ο Μαρξ αναφερόμενος στους Ισπανούς και στις συνεχείς πολυαίμακτες εξεγέρσεις τους:
«Ο Ισπανικός λαός παρ’ όλο που υπήρξε ανυπότακτος δεν ήταν επαναστατικός».
Το γεγονός αυτό είναι ευρύτερα γνωστό, αφού ακόμη και σήμερα οι Ισπανοί παραμένουν σε μεγάλο βαθμό προσκολλημένοι στο θεσμό της μοναρχίας, στην Καθολική εκκλησία, στα λατιφούντια κ.λπ.
Επομένως η ύπαρξη ενός και μόνο νεκρού, του οποίου ο θάνατος υπήρξε αποτέλεσμα δυστυχήματος εν ώρα διατεταγμένης υπηρεσίας, δεν εμποδίζει καθόλου την απόδοση του όρου Επανάσταση στα διαδραματισθέντα τον Οκτώβριο του 1944 στην Κάρπαθο γεγονότα. Είναι αρκετό ότι οι εξεγερμένοι μπόρεσαν και ανέτρεψαν βίαια ένα εδραιωμένο αποικιοκρατικό και καταπιεστικό καθεστώς και επέβαλαν μιαν Επαναστατική Διοίκηση, που εξέφραζε την αληθινή βούληση του εξεγερμένου λαού, στη βάση της αβίαστης αυτοδιάθεσής του. Και δεν είναι πιστεύω τυχαίο ότι ο σπουδαιότερος ιστορικός της Καρπάθου, ο αείμνηστος Μιχαήλ Μιχαηλίδης-Νουάρος ονομάζει τα γεγονότα «Ένα από τα λαμπρότερα κατορθώματα της μικράς πατρίδος μας»[12].
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να κάνω μιαν εμβόλιμη αναφορά στην Ικαριακή Επανάσταση της 17ης Ιουλίου 1912, με την οποία η Επανάσταση της Καρπάθου της 5ης Οκτωβρίου του 1944 παρουσιάζει σοβαρές αντιστοιχίες. Για τους μη γνωρίζοντες το γεγονός αφορά ένα νησί με παρόμοια έκταση και διαχρονικά ίσο με την Κάρπαθο πληθυσμό. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι οι Οθωμανικές στρατιωτικές δυνάμεις του νησιού που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν οι επαναστάτες ανέρχονταν κατ’ ανώτατο όριο στους 60 άνδρες[13].
Η Ικαριακή Επανάσταση η οποία ξεκίνησε με επικεφαλής το γιατρό Ιωάννη Μαλαχία, είχε ως συνέπεια την Απελευθέρωση του νησιού από τον Οθωμανικό ζυγό τρεις ήμισυ μήνες νωρίτερα από τα υπόλοιπα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τη δημιουργία της Ελευθέρας Πολιτείας της Ικαρίας, που περιλάμβανε την Ικαρία και το νησιωτικό συγκρότημα των Φούρνων.
Με τον τρόπο αυτό το νησί αφενός γεύθηκε την Ελευθερία τρεις ήμισυ μήνες νωρίτερα του αναμενομένου και αφετέρου απέφυγε την κατάληψη του από τις επελαύνουσες Ιταλικές αποικιοκρατικές ναυτικές δυνάμεις, γεγονός άλλωστε που αποτέλεσε και την θρυαλλίδα της έκρηξης αυτής της Επανάστασης.
Το κοντινό μας νησί γλύτωσε έτσι τα τριάντα δύο χρόνια ιταλικής σκλαβιάς, που δεν απέφυγαν τα Δωδεκάνησα. Το κράτος της Ελευθέρας Πολιτείας της Ικαρίας κατελήφθη εντέλει από τον ελληνικό στρατό στις 4 Νοεμβρίου του 1912.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι παρ’ όλο που και στα γεγονότα αυτά υπήρξε ένας μόνο νεκρός —ο Γεώργιος Σπανός, στη μνήμη του οποίου επισημαίνω ότι έχει στηθεί γλυπτό μνημείο— ουδείς διανοήθηκε να αμφισβητήσει διαχρονικά το χαρακτηρισμό «Επανάσταση» που τους αποδόθηκε. Και όχι μόνο αυτό αλλά η επέτειος της έκρηξης της τιμάται κατ΄ έτος με κάθε επισημότητα από τους Ικαριώτες με τη συμμετοχή μάλιστα και των εκεί κρατικών αρχών.
Στην Κάρπαθο γιατί άραγε έπρεπε να αναπτυχθεί για χρόνια η θεωρία της άρνησης του Επαναστατικού χαρακτήρα των γεγονότων από μερίδα των ίδιων των συμπατριωτών μας;
Επιπρόσθετα είναι γνωστό ότι τόσο το κίνημα της 3ης του Σεπτέμβρη του 1843, που απέδωσε το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας, όσο και το κίνημα του Γουδή του 1909, παρ’ ότι εξελίχθηκαν αναίμακτα δεν έπαψαν ποτέ να ονομάζονται Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου και Επανάσταση του Γουδή. Και οι δυο εδραίωσαν στη χώρα ένα νέο κοινωνικό και πολιτικό «status» σύμφωνα με τη θέληση του εξεγερμένου λαού.
Τέλος για όσους νομίζουν ότι η Κάρπαθος απέκτησε ανέξοδα την Ελευθερία της αναφέρω ότι σύμφωνα με τον κατάλογο των υπέρ πατρίδος θυσιασθέντων Καρπαθίων[14], που συνέταξε και δημοσίευσε ο ομιλών μετά από εξονυχιστική έρευνα πολλών χρόνων, το νησί μας έδωσε 80 τέκνα του καταγόμενα απ’ όλα ανεξαίρετα τα χωριά του και κατά το πλείστον εθελοντικά καταταγέντα, σε όλους τους Εθνικούς αγώνες, στο βωμό της Ελευθερίας της Πατρίδας, ενώ είχε παράλληλα εβδομήντα μία (71) παράπλευρες απώλειες ζωών στις ποικίλες πολεμικές συγκρούσεις του 20ου αιώνα.
Είναι προφανές ότι οι Καρπάθιοι πλήρωσαν τον οφειλόμενο φόρο του αίματος για να αξίζουν τη σημερινή Ελευθερία τους.


Ερώτημα IV. Είχαν τη δυνατότητα να αντισταθούν οι εγκαταλειμμένες ιταλικές δυνάμεις της Καρπάθου, τη στιγμή που η Ιταλία είχε ήδη συνθηκολογήσει;
Ένα βασικό μεθοδολογικό σφάλμα, που κάνουν πλείστοι όσοι συμπατριώτες μας αναφέρονται στα γεγονότα της 5ης του Οκτώβρη του 1944 είναι ότι πιστεύουν πως η Ιταλία είχε μέχρι και τότε μιαν ενιαία πολιτειακή υπόσταση.
Όμως από την ώρα της υπογραφής της ανακωχής της 3ης Σεπτεμβρίου 1943 μεταξύ των συμμάχων και του Ιταλικού βασιλείου (L’armistizio di Cassibile) και εντεύθεν δημιουργήθηκε με τη στήριξη των Γερμανών το ανεξάρτητο και αντίπαλο κρατικό μόρφωμα της Ιταλικής Κοινωνικής Δημοκρατίας (Repubblica Sociale Italiana) με έδρα την πόλη Σαλό της Βόρειας Ιταλίας, που εγκαθιδρύθηκε στα κατεχόμενα από τις Γερμανικές δυνάμεις Ιταλικά εδάφη στις 23 Σεπτεμβρίου 1943. Η Ιταλική Κοινωνική Δημοκρατία είχε επικεφαλής τον Μπενίτο Μουσολίνι και αγωνιζόταν στο πλευρό της χιτλερικής Γερμανίας, σύμφωνα με τις πρόνοιες του «Χαλύβδινου Συμφώνου»[15] του 1939. Εξάρτημα του κρατικού αυτού μορφώματος, τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά, υπήρξαν τα Δωδεκάνησα μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (8/5/1945) και όχι του συνθηκολογημένου Βασιλείου της Ιταλίας!…


Επομένως οι ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις που παρέμεναν στην Κάρπαθο μέχρι την 5η Οκτωβρίου 1944 βρίσκονταν υπό τις διαταγές του χαίροντος άκρας υγείας Μουσολίνι και των μελανοχιτώνων υφισταμένων του. Οι Ιταλοί στρατιωτικοί, που αρνήθηκαν να συμπολεμήσουν με τις Χιτλερικές δυνάμεις μετά την 3η Σεπτεμβρίου 1943, θεωρήθηκαν αιχμάλωτοι πολέμου, μεταφέρθηκαν, όσοι απ’ αυτούς επέζησαν από τους Αγγλικούς βομβαρδισμούς, σε στρατόπεδα κράτησης στη Γερμανία και με το τέλος του πολέμου, εκείνοι που επιβίωσαν από τις τραγικές συνθήκες κράτησης τους, επέστρεψαν στην Ιταλία.
Άρα οι 239 Ιταλοί ένοπλοι[16] που κατείχαν την Κάρπαθο και βρίσκονταν υπό τις διαταγές του Λοχαγού Armando Amenduni, δεν είχαν καμιά πρόθεση συνθηκολόγησης. Είχαν μάλιστα στις αποθήκες τους επαρκή πολεμοφόδια και τροφοδοσία για την υποστήριξή τους σε περίπτωση πολεμικών επιχειρήσεων της κλίμακας που απαιτούσαν οι συνθήκες του Οκτώβρη του 1944. Άλλωστε οι διαταγές, που είχαν λάβει ενωρίτερα, ήταν σύμφωνες με τις εντολές του Άξονα για αγώνα μέχρις εσχάτων.
Έτσι εξηγείται και η απεγνωσμένη προσπάθεια των Ιταλικών κατοχικών αρχών για εξαγορά τις δύσκολες εκείνες ώρες του Καλύμνιου ιδιοκτήτη του σκάφους «Καλλιόπη» Μιχαήλ Εμμ. Αντωνάκη[17], ώστε να μπορέσουν να ενημερώσουν διά θαλάσσης την ανώτερη στρατιωτική διοίκηση της Ρόδου για τα διαδραματιζόμενα[18] στην Κάρπαθο.
Ερώτημα V. Πως αξιολογούνται οι χειρισμοί της Κεντρικής Παγκαρπαθιακής Επιτροπής[19];
Η Κεντρική Παγκαρπαθιακή Διοικητική Επιτροπή συγκροτήθηκε στη διάρκεια της Παγκαρπαθιακής Σύσκεψης, η οποία πραγματοποιήθηκε στα γραφεία της Μητροπόλεως στο Απέρι, που είχε το ρόλο της Εθναρχίας στις τότε συνθήκες, με τη συμμετοχή τριάντα (30) διακεκριμένων προσώπων απ’ όλα τα χωριά του νησιού[20] το απόγευμα της 6ης Οκτωβρίου 1944 και αποτελέστηκε από πέντε (5) υψηλού κοινωνικού κύρους πρόσωπα, μέσης ηλικίας και πλέον, τους ακόλουθους:
α. Χριστόφορο Φραγκίσκου Σακελλαρίδη, δάσκαλο, Γραμματέα της χηρευούσης Μητροπόλεως Καρπάθου και Κάσου,
β. Ιωάννη Μηνά Οικονομίδη (Γιανναγά), γιατρό,
γ. Φραγκίσκο Γεωργίου Σακελλαρίδη, γιατρό,
δ. Ιωάννη Μιχαήλ Γιαννάκη, δικηγόρο-τ. Πρόεδρο Πρωτοδικών και
ε. Δημήτριο Εμμανουήλ Καπετανάκη, δικηγόρο.
Καλοί πατριώτες, ορισμένοι από τους οποίους συμμετείχαν προγενέστερα ενεργά και στο τοπικό έπος της υποστήριξης των συμμαχικών κλιμακίων κατασκοπίας, που εξελίχθηκε στο νησί από τον Αύγουστο του 1943 έως τον Απρίλιο του 1944, γεγονός πάντως μη συνδεόμενο με τα εξελισσόμενα Επαναστατικά γεγονότα της Καρπάθου. Ο διορισμός αυτός, πρέπει να πούμε, ήταν μια εύστοχη κίνηση, που σκοπό είχε το αγκάλιασμα του Κινήματος από ολόκληρο το νησί.
Είναι ακριβές ότι στη διάρκεια των ημερών, που ακολούθησαν, διαμορφώθηκε, ανάμεσα στους παράγοντες του Κινήματος, μια διελκυστίνδα Μαξιμαλιστών – Μινιμαλιστών, όπως εύστοχα μπορούμε να την ονομάσουμε, που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία σοβαρών προβλημάτων συνεννόησης στον κύκλο των ασκούντων επιρροή παραγόντων.
Οι μεν προσκείμενοι στους ένοπλους επαναστάτες, οι δε προσκείμενοι στην Κεντρική ηγεσία του νησιού. Η κάθε πλευρά είχε τα δικά της επιχειρήματα.
Πάντως για να κατανοήσουμε τον συντηρητικό τρόπο διαχείρισης της κατάστασης και ορισμένες παλινωδίες, που παρουσιάστηκαν εκ μέρος της Κεντρικής Παγκαρπαθιακής Επιτροπής, θα πρέπει να σημειώσουμε τα ακόλουθα:
- Ήταν διάχυτος τις μέρες εκείνες ο φόβος επανάκαμψης των Γερμανικών στρατιωτικών δυνάμεων στο νησί με σκοπό να βοηθήσουν την Ιταλική στρατιωτική δύναμη. Ο φόβος εκείνος δεν ήταν αβάσιμος αφού, όπως αποδείχτηκε εν τοις πράγμασι, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι αποχωρήσασες Γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις, διατηρούσαν το αξιόμαχο τους. Απόδειξη αυτού είναι η ανακατάληψη της Τήλου την 28η Οκτωβρίου από Γερμανικές δυνάμεις της Ρόδου μεταξύ των οποίων και οι αποχωρήσασες Γερμανικές οπισθοφυλακές της Καρπάθου με επικεφαλής τον υπολοχαγό Hans Vogeler, οι οποίες κατέβαλαν τις δυνάμεις του Ιερού Λόχου που κατείχαν το μικρό νησί. Είναι γνωστές εξάλλου οι φωτογραφίες που παρουσιάζουν Γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις να παρελαύνουν σε άψογους στρατιωτικούς σχηματισμούς το Μάρτη του 1945 στην πόλη της Ρόδου. Επιβεβαίωση των δικαιολογημένων φόβων των Καρπαθίων αποτέλεσε και η εγκατάσταση μετά την άφιξη των Άγγλων ενός πλήρους Βρετανικού τάγματος στην Κάρπαθο (το οποίο μάλιστα συνεπικουρείτο και από δυνάμεις τοπικής ακτοφυλακής) την ίδια ώρα, που οι συγκρούσεις μένονταν σε όλα τα πολεμικά μέτωπα!
- Υπήρχε, και όχι αδικαιολόγητα, μεγάλη ανασφάλεια σχετικά με την κατάληξη της σχεδιαζόμενης Αποστολής Σωτηρίας των Καρπαθίων στην Αίγυπτο. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί έμπειροι ναυτικοί των Πηγαδίων[21] στους οποίους προτάθηκε να στελεχώσουν την αποστολή αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, θεωρώντας την καταδικασμένη με τις συνθήκες και τα μέσα, που αυτή επιχειρείτο. Την ίδια ακριβώς άποψη μετέφεραν στο πλήρωμα του σκάφους «Κάρπαθος» («Immacolata», όπως είναι γνωστότερο), κατά τη στάθμευσή του στην Κάσο έμπειροι Κασιώτες καπεταναίοι.
- Τα Μέλη της Κεντρικής Παγκαρπαθιακής Επιτροπής, συμπεριφερόμενα ως υπεύθυνη ηγεσία του τόπου, στης οποίας τα χέρια βρίσκονταν οι τύχες δέκα χιλιάδων (10.000) περίπου ψυχών, έπρεπε να λάβουν υπόψιν στις αποφάσεις τους, όχι μόνο τα ευκταία ενδεχόμενα, αλλά κατεξοχήν τα απευκταία!…Γιατί αν εξαιτίας σειράς αστάθμητων παραγόντων η Αποστολή Σωτηρίας δεν έφτανε ποτέ στην Αίγυπτο, ώστε να ενημερώσει τους συμμάχους για τα συμβαίνοντα, μπορεί κανείς να φανταστεί το δράμα που θα εξελισσόταν το επόμενο διάστημα σ’ ένα νησί αποκομμένο από τον έξω κόσμο, που ήδη λιμοκτονούσε και με τα κακοπαθημένα νιάτα του ήδη οπλισμένα;
- Στην ουσία η Κεντρική Παγκαρπαθιακή Επιτροπή βρέθηκε εκείνες τις ώρες να κρατά στα χέρια της μιαν απασφαλισμένη χειροβομβίδα, ούσα άπειρη από τη διαχείριση τέτοιων κρίσιμων καταστάσεων. Και είναι ευτύχημα ότι οι εξελιχθέντες χειρισμοί κατέληξαν τελικά, όπως κατέληξαν.
- Στην αναίμακτη κατάληξη των διαδραματιζόμενων πρέπει να πούμε ότι λειτούργησε με αποτελεσματικότητα το δίλημμα, που τέθηκε ενώπιον της ένοπλης ιταλικής δύναμης: α. συνολική παράδοση και κατάθεση των όπλων με εγγύηση της σωματικής ακεραιότητας και της προσωπικής αξιοπρέπειας των παραδιδομένων υφισταμένων του Μουσολίνι ή β. ένοπλη ρήξη στη βάση της επιδειχθείσας αποφασιστικότητας άσκησης ένοπλης βίας των επαναστατών με όλες τις συνέπειες για τους Ιταλούς ενόπλους. Είναι άλλωστε γνωστό σε όλους, ότι όχι μόνο η άσκηση βίας αλλά και μόνη η «απειλή άσκησης βίας» φέρνει σε πλείστες όσες περιπτώσεις χειροπιαστά αποτελέσματα, θετικά ή αρνητικά. Εξ ου και οι σχετικές διατάξεις του Ο.Η.Ε. που την καταδικάζουν απερίφραστα. Και προφανώς στην τελική απόφαση της Ιταλικής ηγεσίας βάρυνε η τροπή των πολεμικών επιχειρήσεων, αφού η πλάστιγγα είχε ήδη γύρει υπέρ των συμμάχων μετά την πτώση της Ρώμης, του Παρισιού, του Βουκουρεστίου, της Σόφιας κ.λπ.
- Προς τιμήν της Καρπαθιακής Επαναστατικής Νεολαίας και της Διοίκησης τους δεν σημειώθηκαν εκτροπές εις βάρος των παραδιδόμενων εχθρικών δυνάμεων. Ο Καρπαθιακός λαός φέρθηκε τις κρίσιμες εκείνες ώρες με σεβασμό σ’ εκείνους που έδειξαν ασέβεια στην εθνική του αξιοπρέπεια, με ανθρωπιά σ’ εκείνους που τον αντιμετώπισαν με απανθρωπιά για περισσότερα από τριάντα χρόνια και με ευσπλαχνία σ΄ εκείνους που αντιμετώπισαν άσπλαχνα ένα περήφανο λαό με πολιτισμό χιλιάδων χρόνων.
- Πάντως όπως και να ‘χει το πράγμα η εξέγερση του Οκτώβρη του 1944, έφερε στο νησί μας την πολυπόθητη Λευτεριά, η οποία εδραιώθηκε σε όλη του την έκταση με την ένθερμη σύμπραξη των κατοίκων όλων ανεξαίρετα των χωριών της ιδιαίτερης πατρίδας μας.
Ερώτημα VI. Είχε συγκεκριμένη ιδεολογική ή τοπική χροιά η Επανάσταση της Καρπάθου;
Ο χαρακτήρας του κινήματος της 5ης Οκτωβρίου 1944 ήταν καθαρά Εθνικοαπελευθερωτικός με αμυδρές αποχρώσεις κοινωνικού χαρακτήρα, που όμως δεν ήταν οι κυρίαρχες. Γι’ αυτό και αναγνωρίστηκε επίσημα σχετικά νωρίς και σε καιρούς χαλεπούς από την Ελληνική Πολιτεία[22].
Πάντως η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι λιτή αλλά ουσιώδης. Το Επαναστατικό Κίνημα στη φάση της εξέλιξης του είχε χροιά Παγκαρπαθιακή σε φόντο Κυανόλευκο!
Δεν αποτελούν άλλωστε τυχαία γεγονότα ότι:
- Ο ιερέας που ευλόγησε τα όπλα των επαναστατών στην ενοριακή εκκλησία της Κοιμήσεως Θεοτόκου των Μενετών ήταν ο Ολυμπίτης εφημέριος παπά-Αντώνης Νικ. Χατζηαντωνιάδης.
- Στην τετραμελή Επαναστατική Επιτροπή της Αρκάσας συμμετείχε ως ισότιμο Μέλος ο εκεί εγκατεστημένος Ολυμπίτης δάσκαλος Νικόλαος Ιωάν. Βασιλαράκης.
- Αντιστρόφως στην οκταμελή Επαναστατική Επιτροπή της Ολύμπου συμμετείχε δραστήρια ο εξ Απερίου Δημοτικός Γιατρός του χωριού Ανδρέας Ηλ. Λάμπρος και τέλος
- Μολονότι οι ένοπλοι ήταν κατά το πλείστον Μενετιάτες και Αρκασιώτες, η Κεντρική Παγκαρπαθιακή Επιτροπή, που διηύθυνε τις τύχες του τόπου τις δύσκολες εκείνες ώρες, απαρτίστηκε από τρία (3) Μέλη Βωλαδιώτικης καταγωγής (Χριστόφορος Φραγκίσκου Σακελλαρίδης, Ιωάννης Μηνά Οικονομίδης και Φραγκίσκος Γεωργίου Σακελλαρίδης), ένα (1) Απερίτικης καταγωγής (Δημήτριος Εμμανουήλ Καπετανάκης) και ένα Μενετιάτικης καταγωγής (Ιωάννης Μιχαήλ Γιαννάκης), ενώ είχε και την έδρα της στην παλαιά πρωτεύουσα του νησιού, το Απέρι.
Και πως θα μπορούσε να γίνει αλλοιώς, αφού η Ελευθερία ήταν υπόθεση κοινή για όλους τους κατοίκους της Καρπάθου και της Κάσου.
Ερώτημα VII. Ποιος ο ρόλος της Αποστολής Σωτηρίας των Καρπαθίων στην Αίγυπτο;
Ταυτόχρονα με την έκρηξη του Επαναστατικού Κινήματος της Καρπάθου ξεκίνησαν και οι προσπάθειες επικοινωνίας των εξεγερμένων με την Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου, από την οποία εζητείτο αφενός η επικύρωση της Ένωσης της Καρπάθου και της Κάσου με την Ελλάδα και αφετέρου η πολυποίκιλη στήριξη του συμμαχικού παράγοντα στα συμβαίνοντα.


Αφότου όμως οι ενδιαφερόμενοι πληροφορήθηκαν ότι το τελευταίο κατασκοπευτικό κλιμάκιο είχε αναχωρήσει για τη βάση του ήδη από τον Απρίλιο του 1944[23], αποφασίστηκε η διά θαλάσσης αποστολή ομάδας ψυχωμένων Επαναστατών στην Αίγυπτο με σκοπό τη συνάντηση και υπεύθυνη ενημέρωση της Ελληνικής Κυβέρνησης για τα διαδραματιζόμενα.
Η απόφαση για την αποστολή του σκάφους «Κάρπαθος» (γνωστότερου μεταξύ των Καρπαθίων με το ξενόγλωσσο όνομα «Immacolata») στην Αλεξάνδρεια, το οποίο αναχώρησε στις 10 Οκτωβρίου από το Φοινίκι[24] και έφτασε στις 13 του ίδιου μήνα στο Αμπουκίρ της Αιγύπτου, αποτελεί τόσο στη σύλληψη, όσο και στην εκτέλεση της κίνηση-κλειδί, που καθόρισε ουσιαστικά την αίσια κατάληξη του Κινήματος και την ευόδωση των επιδιώξεων του. Σίγουρα είναι μια από τις πιο ανδρείες πρωτοβουλίες των Επαναστατών της 5ης Οκτωβρίου.


Η περί ης ο λόγος αποστολή απαρτίστηκε από επτά πρόσωπα[25], τα ακόλουθα:
α. Σοφοκλή Μηνά Οικονομίδη[26], επικεφαλής της Αποστολής,
β. Λάζαρο Μιχαήλ Κοσμά, ένθερμο διοργανωτή του εγχειρήματος,
γ. Μιχάλη Εμμανουήλ Πιττά, συνιδιοκτήτη του σκάφους,
δ. Κώστα Ανδρέα Λαμπρίδη, συνιδιοκτήτη του σκάφους,
ε. Μανώλη Γεωργίου Πατσουράκη (Δράκο), πλοίαρχο,
στ. Νίκο Ιωάννη Σταματάκη, ναυτικό, και
ζ. Γιώργη Ηλία Χριστοδούλου, ναυτικό.
Στάθηκαν όλοι τους αληθινά παλληκάρια!
Χάρις σ΄ αυτούς έγινε δυνατή η στρατιωτική εμπλοκή του Συμμαχικού παράγοντα στα γεγονότα, που παγίωσε την απαλλαγή του Καρπαθιακού και του Κασιακού λαού από τους δυνάστες τους κι από τα βάσανά τους.
Πρέπει στο σημείο αυτό να αναφέρω με πολλή συγκίνηση, ότι υπήρξα ο πρώτος Καρπάθιος που ξαναντίκρισε, την άνοιξη του 2005 —εξήντα ένα (61) χρόνια μετά τα συμβάντα— το Αυθεντικό Μήνυμα των Επαναστατημένων Καρπαθίων προς την Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου[27]!
Το γεγονός αυτό συντελέστηκε στους φιλόξενους χώρους του Ιστορικού Αρχείου του Ελληνικού Υπουργείου των Εξωτερικών, όπου το έγγραφο βρέθηκε αρχειοθετημένο χάρις στην ακαταπόνητη έρευνα του δεινού Δωδεκανήσου Ιστορικού Ερευνητή Κώστα Τσαλαχούρη[28], τον οποίο ευχαριστώ και απ’ αυτή τη θέση. Όμως ο Κώστας Τσαλαχούρης δεν αντιλήφθηκε τότε, όπως αποδείχτηκε, την αξία του εντοπισμού του συγκεκριμένου εγγράφου, θεωρώντας ότι ταυτιζόταν με ένα ως τότε δημοσιευόμενο και επαναδημοσιευόμενο, φερόμενο ως τέτοιο έγγραφο[29](!), που δεν ήταν όμως τίποτε άλλο από μεταγενέστερα αναδημιουργημένο και παραπλήσιου περιεχομένου αντίγραφο του αποσταλλέντος, χωρίς μάλιστα τις σαρανταέξι (46) από τις πενήντα μία (51) υφιστάμενες στο πρωτότυπο υπογραφές[30]…
Τόσο το συγκεκριμένο έγγραφο, όσο και τα συνοδευτικά του έγγραφα που προέρχονταν από το Αγγλικό Ναυαρχείο Αλεξανδρείας και την Ελληνική Πρεσβεία του Καΐρου και ήρθαν τότε για πρώτη φορά στο φως, αξιολογήθηκαν εν συνεχεία από τον νομικό και συγγραφέα Ντίνο Αντ. Μελά σε συνεργασία με τον ομιλούντα[31], δίνοντας μας νέα άγνωστα και ακλόνητα ιστορικά στοιχεία για την σπουδαία Αποστολή Σωτηρίας των Καρπαθίων[32].
VIII. Είχε ουσιαστικό νόημα η εξέγερση στο χρόνο που συντελέστηκε ή ήταν μια άσκοπη και ανούσια περιπέτεια για το λαό της Καρπάθου;
Όπως αναφέρει εύστοχα ο Κωνσταντίνος Παζαρτζής στο δημοσίευμα του «Το Απελευθερωτικό Κίνημα της Καρπάθου του 1944»[33], “Οι Καρπάθιοι δεν αρκέστηκαν μόνο να κάνουν κουράγιο και ν΄ αγναντεύουν μέρα και νύχτα τους ορίζοντες για να καλωσορίσουν τους ελευθερωτές συμμάχους.” Αυτή θα’ ταν η εύκολη και ανώδυνη λύση.
Τουναντίον ζυγίζοντας τις δυνάμεις τους, θεώρησαν ότι με την αποχώρηση των Γερμανικών στρατιωτικών μονάδων από την Κάρπαθο —και όχι εσφαλμένα όπως αποδείχτηκε— επέστη ο χρόνος ενός Επαναστατικού εγχειρήματος, που θα μπορούσε να προσφέρει στους συμπατριώτες μας το καλύτερο δυνατόν. Πολύ περισσότερο μάλιστα εάν λαμβάνονταν υπόψιν οι γενικότερες εξελίξεις του πολέμου.
Ότι σε κάθε τέτοιο εγχείρημα υπάρχουν και μεγάλα ρίσκα, αυτό πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Όμως αν δεν τολμήσει κανείς δεν πρόκειται και να νικήσει.
Μη επιτρέποντας λοιπόν οι Καρπάθιοι στον εαυτό τους να εφησυχάσουν στο θέμα της πολυπόθητης Ελευθερίας τους, προέβησαν με τις δυνατότητες που είχαν στο διάβημα που προέβησαν.
Αν αναλογιστούμε μάλιστα τι βίωσαν οι λοιποί συμπατριώτες μας Δωδεκανήσιοι σε όλο το διάστημα της οκτάμηνης επιπλέον εχθρικής κατοχής που έζησαν, τότε μόνο μπορούμε πραγματικά να αισθανθούμε και να κατανοήσουμε την αξία του Επαναστατικού Κινήματος της 5ης Οκτωβρίου 1944.
- IX. Ήταν η στάση της αφιχθείσας Αγγλικής Διοίκησης αυτή που ανέμεναν οι Επαναστατημένοι Καρπάθιοι;
Όλοι οι Καρπάθιοι, τόσο στο επίπεδο της ηγεσίας, όσο και στο επίπεδο του απλού λαού, πλέοντας τις μέρες εκείνες σε πελάγη πατριωτικού ενθουσιασμού, θεώρησαν την άφιξη των Άγγλων[34] ως το οριστικό τέλος των βασάνων τους και την στέρεη εγγύηση της Ελευθερίας τους. Γι’ αυτό και δεν μερίμνησαν να συνυπογραφεί με τις νεοαφιχθείσες στρατιωτικές δυνάμεις ένα τυπικό, έστω, σύμφωνο παράδοσης-παραλαβής, όπου να εξηγείται ποιος παραδίδει τι, σε ποιον και με ποιους όρους. Σφάλμα Μέγα!…


Διότι το συναίσθημα είναι τραγικός σύμβουλος, όταν έχεις να διαχειριστείς σοβαρές πολιτικές υποθέσεις και ιδιαίτερα όταν έχεις απέναντι σου τον πολύπειρο διπλωματικό μηχανισμό της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η απειρία και η απρονοησία τόσο των μελών της Παγκαρπαθιακής ηγεσίας, όσο και εκείνων της Επαναστατικής ηγεσίας των ένοπλων Μενεταρκασίων δεν μπορούσε να κρυφτεί, προξενώντας καταστροφικά εντέλει για το κίνημα αποτελέσματα!
Οι Βρετανοί αφού, με συμμαχικά συνθήματα αλλά και με προσεκτικές και ορθολογιστικές κινήσεις εγκαταστάθηκαν χωρίς την ελάχιστη δυσκολία στα δυο νησιά, εξήγησαν εν συνεχεία στους έκπληκτους κατοίκους τους, ότι ο ρόλος τους ήταν εκείνος του τοποτηρητή του νομίμου κυριάρχου[35], δηλαδή του Ιταλικού Βασιλείου, και όχι της μάνας πατρίδας των εξεγερμένων, της Ελλάδας!!!
Ελέγχεται όμως και η στάση της τότε Ελληνικής Κυβέρνησης η οποία δεν ήγειρε καν το θέμα, έχοντας κατά νου ότι δεν μπορούσε να διακινδυνέψει τη Βρετανική υποστήριξη στην προσπάθεια της να επιβληθεί στο Ε.Α.Μ. και στον Ε.Λ.Α.Σ.!
Έτσι η Αγγλική κατοχή οδήγησε εν τοις πράγμασιν, όσο κι αν εκπλήσσει το γεγονός, στην ακύρωση εν πολλοίς των αποτελεσμάτων του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος της Καρπάθου…
- X. Είναι άξια λόγου τα αποτελέσματα του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος της Καρπάθου;
Τα κύρια σποτελέσματα του Επαναστατικού Απελευθερωτικού κινήματος της Καρπάθου υπήρξαν τα ακόλουθα:
- Απάλλαξε τον ταλαιπωρημένο για αιώνες λαό της Καρπάθου και της Κάσου από την καταπίεση του ξένου δυνάστη και αποκατέστησε την Εθνική του Αξιοπρέπεια.
- Έδωσε τέλος στην πείνα, στην ανέχεια και στην αρρώστια που βασάνισε σε όλη τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και πριν απ’ αυτόν τους Καρπαθίους και τους Κασίους.
- Διακήρυξε προς πάντας τον διακαή πόθο του λαού των δυό νησιών για Ένωση με τη μάνα Ελλάδα, πολύ πριν τεθεί το θέμα στο τραπέζι των επίσημων διαπραγματεύσεων! Κι όλα αυτά επτά και πλέον μήνες πριν την παράδοση των υπόλοιπων Δωδεκανήσων στους συμμάχους.
- Τέλος τόσο η Κάρπαθος όσο και η Κάσος επιτέλεσαν το αδελφικό τους καθήκον προς τους χιλιάδες Δωδεκανησίους, που έφευγαν άρον-άρον από τα νησιά τους προς τις Μικρασιατικές ακτές[36] για να αποφύγουν τις ωδίνες της συνεχιζόμενης κατοχής από τις δυνάμεις του άξονα. Οι φυγάδες αυτοί, αφού περισυνελέγησαν από τους συμμάχους, φιλοξενήθηκαν στην Κάρπαθος και στην Κάσο μέχρι το Μάιο του 1945 σε ευπρεπείς συνθήκες, ωσότου γίνει δυνατόν να επιστρέψουν στους τόπους της καταγωγής τους.
Στην Κάσο μάλιστα οι αγγλικές αρχές άνοιξαν κλειστά σπίτια αποδήμων για τη φιλοξενία τους, με όλες τις συνέπειες που μπορεί να έχει μια τέτοια πρωτοβουλία.
Είναι λοιπόν προφανές πως το Επαναστατικό Απελευθερωτικό κίνημα της Καρπάθου και της Κάσου είχε σοβαρότατες ευεργετικές συνέπειες όχι μόνο για τα νησιά αυτά, αλλά και για τα υπόλοιπα καταδυναστευμένα Δωδεκάνησα.


- XI. Έχει εξαντληθεί το θέμα της ιστορικής έρευνας σχετικά με τα συμβάντα του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος της Καρπάθου;
Είναι βέβαιο ότι ακόμη και μετά την έκδοση του θεμελιακού για την Καρπαθιολογία πονήματος του αείμνηστου Ντίνου Αντ. Μελά[37] (Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου, 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012), του οποίου είχα την τιμή να αναλάβω, μετά την αποβίωση του, την τελική τυπογραφική επιμέλεια, παραμένουν ακόμη σημαντικά περιθώρια περαιτέρω έρευνας αναφορικά με την Καρπαθιακή Επανάσταση της 5ης Οκτωβρίου.
Ογδόντα χρόνια μετά τα γεγονότα έχουμε πιστεύω το αναφαίρετο δικαίωμα, αποστασιοποιημένοι από τα διαδραματισθέντα, να προχωρήσουμε σε μια βαθιά όσο και πλατιά ιστορική ανάλυση, τα πορίσματα της οποίας δεν θα ταυτίζονται απαραίτητα με τα συμπεράσματα της πρώτης ανάγνωσης της ιστορικής καταγραφής των γεγονότων.
Τουναντίον πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να βρεθούμε μπροστά σε μη αναμενόμενες εκπλήξεις!
XII. Δικαιούνται η Κάρπαθος και οι απανταχού Καρπάθιοι να εορτάζουν κατ΄ έτος την επέτειο της 5ης Οκτωβρίου 1944[38];
Η σχετική απάντηση δόθηκε στις 22 Οκτωβρίου του 1944 από τον Μιχαήλ Γ. Μιχαηλίδη-Νουάρο, όταν εκφωνώντας στην κατάμεστη αίθουσα του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών τον πανηγυρικό της ημέρας ενώπιον της συγκεντρωμένης Καρπαθιακής και Δωδεκανησιακής ευρύτερα παροικίας στη μόλις απελευθερωμένη Αθήνα, ανέφερε μεταξύ άλλων εύστοχα και τα ακόλουθα:
« …Δεν ημπορούμε βέβαια απ‘ εδώ ημείς να μαντέψωμε τις λεπτομέρειες του γενναίου εκείνου τολμήματος των συμπατριωτών μας, αλλ‘ η ημέρα εκείνη του Οκτώβρη θα γιορτάζεται στο μέλλον ως ημέρα Αναστάσεως και Χαράς, ως ημέρα νίκης και θριάμβου, ως ημέρα δόξης και τιμής ενός λαού, που με τα ίδια του τα χέρια αγωνίστηκε και εκέρδισε την πολύτιμη λευτεριά του….»[39]
Η απάντηση δόθηκε όμως και τραγουδιστά στο ανεπανάληπτο πάνδημο παραδοσιακό γλέντι της Πρώτης Ημέρας Ελευθερίας της Ολύμπου, της 8ης Οκτωβρίου 1944[40].
Τότε ακούστηκαν αυθόρμητα τραγουδισμένες ιστορικές μαντινάδες, όπως του αείμνηστου Γιάννη Βασ. Βασιλειάδη που τραγούδησε εκείνες τις μέρες:
«Πολλών αιώνων όνειρο σήμερον εξηγείται και νοιώθω κι εις τα πόγια μου το χώμα και κινείται».


Επίλογος
Κλείνοντας τη δική μου πανηγυρική ομιλία επιθυμώ να συγχαρώ για άλλη μια φορά τη Διοίκηση του Παγκαρπαθιακού Συλλόγου Ρόδου, που πήρε την πρωτοβουλία να διοργανώσει τη σημερινή εκδήλωση, καθώς και τις Διοικήσεις των υπολοίπων παροικιακών συλλογικών σχημάτων που αποφάσισαν να τη στηρίξουν. Ευχή και ελπίδα μας είναι με αφετηρία τον σημερινό εορτασμό να καταστεί η ετήσια επετειακή εκδήλωση σημείο αναφοράς της Καρπαθιακής Παροικίας της Ρόδου, φτάνοντας σύντομα τη μεγαλοπρέπεια με την οποία διοργανώνονται οι αντίστοιχοι ετήσιοι εορτασμοί του Συλλόγου των Απανταχού Καρπαθίων στην Ελληνική πρωτεύουσα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μήνας Αλ. Αλεξιάδης – Ντίνος Αντ. Μελάς, Η επίσημη επίσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Δ. Στεφανόπουλου στην Κάρπαθο, Μενετές, 5 Οκτωβρίου 1999, Αθήνα 2003.
- Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης, Ήθος και Λεβεντοσύνη στην Κάρπαθο της 5. Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2008.
- Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης (Εκδοτική Επιμέλεια), Η Επίσημη Επίσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκοπίου Β. Παυλοπούλου στην Κάρπαθο: Μενετές-Αρκάσα-Φοινίκι-Απέρι, 5 Οκτωβρίου 2016. Καρπαθιακός Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Παιδείας του Δήμου Καρπάθου, Αθήνα 2018.
- Γεωργίου Μ. Γεωργίου, Καρπαθιακά, Πειραιεύς 1958.
- Μανώλη Γ. Κασσώτη, Η Κάρπαθος στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, Αθήνα 2007.
- π. Γεωργίου Ι. Κωνσταντινίδη, Αρκάσα, Η Αγία Λαύρα της Καρπάθου, Ρόδος 2012
- Μανώλη Μελά, Το ημερολόγιο της “Τερψιχόρης” ένα μοναδικό ντοκουμέντο της Απελευθέρωσης, περιοδικό Καρπαθιακή Ηχώ, αρ. φ. 426, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2005, σ.σ. 38-39.
- Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012.
- Μιχ. Μιχαηλίδου-Νουάρου, Χρονικόν της Νήσου Καρπάθου, από του Ελληνοϊταλικού πολέμου (28.10.1940) μέχρι Ενσωματώσεως αυτής εις την Ελλάδα (1948), Πιτσβούργον Πενσνσυλβανίας 1951.
- Ιωάννου Γ. Οθείτη, Η επανάστασις Καρπάθου 1944, Β΄ Έκδοση, (Α΄ Έκδοση Αθήναι 1965).
- Κωνσταντίνου Παζαρτζή, Το Απελευθερωτικό Κίνημα της Καρπάθου του 1944, περ. Καρπαθιακαί Μελέται, τ. 1ος, Αθήναι 1979, σ.σ.70-98.
- Γιώργος Σούρτης, «Ημερολόγιο ελευθερίας: Ικαρία 1912», περιοδικό Ικαριακά, περίοδος Γ΄ – τεύχος 111, έκδοση της Πανικαριακής Αδελφότητας Αθηνών.
- Κ. Τσαλαχούρης, Εφημερίδα Η Ροδιακή, Ανεξάρτητη Ημερήσια Πρωινή Εφημερίδα της Ρόδου, Η απελευθέρωση της Καρπάθου (Από τα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών), φύλλα: α. υπ’ αριθ. 15.163, Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου 1995, σελ. 21 και β. υπ’ αριθ. 15.164, Σάββατο 9 Δεκεμβρίου 1995, σελ. 21.
- Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη, Πότε αναχώρησε το σκάφος «Κάρπαθος» («Immacolata») από το Φοινίκι;, ιστοσελίδα Καρπαθιακά Νέα, 9/10/2020, https://www.karpathiakanea.gr/pote-anaxorise-to-skafos-immakolata-george-tsabanakis/
- Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη, Υπέρ Πατρίδος θυσιασθέντες Καρπάθιοι, περιοδικό Καρπαθιακή Ηχώ, Επετειακό Τεύχος, Πειραιάς 2021, αρ.τ. 455, σ.σ. 93-102.
- Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη (Γ. Ν. Τ.), Το αυθεντικό έγγραφο του ιστορικού μηνύματος των επαναστατημένων Καρπαθίων προς την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου και οι 53 Καρπάθιοι και Κάσιοι που το υπογράφουν!, περιοδικό Καρπαθιακή Ηχώ, αρ. τ. 454, Οκτώβριος – Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2015, σ.σ. 10-15.
- Λεξικό Κοινωνικών Επιστημών της ΟΥΝΕΣΚΟ, ελληνική έκδοση Χρ. Τεγόπουλου, Αθήναι 1972.
ΑΡΧΕΙΑ
- Γενικά Αρχεία του Κράτους
- Ιστορικό Αρχείο του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών
[1] Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη, Υπέρ Πατρίδος θυσιασθέντες Καρπάθιοι, περιοδικό Καρπαθιακή Ηχώ, Επετειακό Τεύχος, Πειραιάς 2021, αρ.τ. 455, σ.σ. 93-102.
[2] Μιχ. Μιχαηλίδου-Νουάρου, Χρονικόν της Νήσου Καρπάθου, από του Ελληνοϊταλικού πολέμου (28.10.1940) μέχρι Ενσωματώσεως αυτής εις την Ελλάδα (1948), Πιττσβούργον Πεννσυλβανίας 1951, σ.σ. 21-25 και Μανώλη Γ. Κασσώτη, Η Κάρπαθος στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, Αθήνα 2007, σ.σ. 367-381.
[3] Μανώλη Γ. Κασσώτη, Η Κάρπαθος στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, Αθήνα 2007, σ.σ. 515, 517, 518
[4] Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ.σ. 285, 301, 318.
[5] Σημειώνεται ότι την οκταμελή Επαναστατική Επιτροπή Μενετών που συγκροτήθηκε διά βοής την 5η Οκτωβρίου 1944 αποτέλεσαν οι: α. Γεραπετρίτης Χατζής (Βασίλειος) του Μιχαήλ, β. Γιαννόπουλος Γεώργιος του Ιωάννου, γ. Λοΐζος Γεώργιος του Εμμανουήλ, δ. Μαρής Γεώργιος του Ιωάννου, ε. Οθείτης Ιωάννης του Γεωργίου, στ. Οικονομίδης Βασίλειος του Μηνά, ζ. Σακελλιάδης Γεώργιος του Σακέλλη, η. Σπανίδης Εμμανουήλ του Μιχαήλ. Βλ. Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ. 72.
[6] Η Επαναστατική Επιτροπή Αρκάσας αποτελέστηκε από τους: Ιωάννη Κωνσταντίνου Παζαρτζή, Νικόλαο Ιωάννου Βασιλαράκη, Μηνά Εμμανουήλ Πρωτοψάλτη και Γεώργιο Μηνά Καμαράτο. Βλ. Κωνσταντίνου Παζαρτζή, Το Απελευθερωτικό Κίνημα της Καρπάθου του 1944, περιοδικό Καρπαθιακαί Μελέται, τ. 1ος, Αθήναι 1979, σ.σ.70-98, σ.78 και Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ.σ. 184-187, σημ. 12.
[7] Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη (Γ. Ν. Τ.), Το αυθεντικό έγγραφο του ιστορικού μηνύματος των επαναστατημένων Καρπαθίων προς την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου και οι 53 Καρπάθιοι και Κάσιοι που το υπογράφουν!, περιοδικό Καρπαθιακή Ηχώ, αρ. τ. 454, Οκτώβριος – Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2015, σ.σ. 10-15, σ. 13.
[8] Γεωργίου Μ. Γεωργίου, Καρπαθιακά, Πειραιεύς 1958, σ.σ. 332-333, Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ.σ. 602-604 και Μιχ. Μιχαηλίδου-Νουάρου, Χρονικόν της Νήσου Καρπάθου, από του Ελληνοϊταλικού πολέμου (28.10.1940) μέχρι Ενσωματώσεως αυτής εις την Ελλάδα (1948), Πιττσβούργον Πεννσυλβανίας 1951, σ.σ. 47-48, όπου όμως το σχετικό έγγραφο δημοσιεύεται παραποιημένο!…
[9] Σχετικά με τους οπλοφόρους της Αρκάσας βλ. π. Γεωργίου Ι. Κωνσταντινίδη, Αρκάσα, Η Αγία Λαύρα της Καρπάθου, Ρόδος 2012, σ.σ. 38-39.
[10] Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ. 220.
[11]Λεξικό Κοινωνικών Επιστημών της ΟΥΝΕΣΚΟ, ελληνική έκδοση Χρ. Τεγόπουλου, Αθήναι 1972, τομ. Α΄, σ. 257.
[12] Μιχ. Μιχαηλίδου-Νουάρου, Χρονικόν της Νήσου Καρπάθου, από του Ελληνοϊταλικού πολέμου (28.10.1940) μέχρι Ενσωματώσεως αυτής εις την Ελλάδα (1948), Πιττσβούργον Πεννσυλβανίας 1951, σ. 31.
[13] Γιώργος Σούρτης, «Ημερολόγιο ελευθερίας: Ικαρία 1912», περιοδικό Ικαριακά, περίοδος Γ΄ – τεύχος 111, έκδοση της Πανικαριακής Αδελφότητας Αθηνών.
[14] Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη, Υπέρ Πατρίδος θυσιασθέντες Καρπάθιοι, περιοδικό Καρπαθιακή Ηχώ, Επετειακό Τεύχος, Πειραιάς 2021, αρ.τ. 455, σ.σ. 93-102.
[15] Το «Χαλύβδινο Σύμφωνο» κατά το επισημότερον «Γερμανο-Ιταλικό Σύμφωνο Φιλίας και Συμμαχίας» (Patto d’Acciaio) ήταν ένα διμερές σύμφωνο που συνομολογήθηκε στο Βερολίνο, μεταξύ της Εθνικοσοσιαλιστικής Γερμανίας και της Φασιστικής Ιταλίας στις 22 Μαΐου του 1939.
[16] Μανώλη Μελά, Το ημερολόγιο της “Τερψιχόρης” ένα μοναδικό ντοκουμέντο της Απελευθέρωσης, περιοδικό Καρπαθιακή Ηχώ, αρ. φ. 426, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2005, σ.σ. 38-39.
[17] Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ.σ. 145-149.
[18] Εντύπωση προκαλεί σε κάθε σοβαρό ερευνητή των γεγονότων των ημερών αυτών, ότι οι αποχωρούσες Γερμανικές δυνάμεις δεν άφησαν σε χρήση των παραμενουσών στην Κάρπαθο Ιταλικών δυνάμεων, ούτε καν έναν ασύρματο!…
[19] Σημειώνω ότι το σύνολο των ιστορικών εγγράφων των κρίσιμων εκείνων ημερών παρεδόθησαν αργότερα από τον Γραμματέα της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου και Κάσου Χριστόφορο Φρ. Σακελλαρίδη στον τότε Διευθυντή των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Γ.Α.Κ.) αείμνηστο Μανώλη Γεωρ. Πρωτοψάλτη για να κατατεθούν εκεί, όπου και βρίσκονται μέχρι σήμερα. Όλα αυτά τα έγγραφα ο γράφων τα έχει διεξέλθει συστηματικά με σκοπό την καλύτερη γνώση των συμβάντων των κρίσιμων εκείνων για την Κάρπαθο ημερών.
[20] Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ. 103.
[21] Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ. 115, σημ. 27.
[22] Βλ. Εφημερίδα τησ Κυβερνήσεως, εν Αθήναις, 11 Μαρτίου 1969, τεύχος πρώτον, αρ. φύλ. 46. Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ. 495.
[23] Μιχ. Μιχαηλίδου-Νουάρου, Χρονικόν της Νήσου Καρπάθου, από του Ελληνοϊταλικού πολέμου (28.10.1940) μέχρι Ενσωματώσεως αυτής εις την Ελλάδα (1948), Πιττσβούργον Πεννσυλβανίας 1951, σ. 23.
[24] Βλ. Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη, Πότε αναχώρησε το σκάφος «Κάρπαθος» («Immacolata») από το Φοινίκι;, ιστοσελίδα Καρπαθιακά Νέα, 9/10/2020, https://www.karpathiakanea.gr/pote-anaxorise-to-skafos-immakolata-george-tsabanakis/
[25] Ιωάννου Γ. Οθείτη, Η επανάστασις Καρπάθου 1944, Β΄ Έκδοση, (Α΄ Έκδοση Αθήναι 1965), σ.σ. 47,48.
[26] Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ. 114. Ο Σοφοκλής Μ. Οικονομίδης μετέφερε με δική του ευθύνη και παρέδωσε το έγγραφο του μηνύματος των Επαναστατημένων Καρπαθίων και τα συνοδευτικά του στους Εκπροσώπους της Ελληνικής Κυβέρνησης του Καΐρου.
[27] Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη (Γ. Ν. Τ.), Το αυθεντικό έγγραφο του ιστορικού μηνύματος των επαναστατημένων Καρπαθίων προς την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου και οι 53 Καρπάθιοι και Κάσιοι που το υπογράφουν!, περιοδικό Καρπαθιακή Ηχώ, αρ. τ. 454, Οκτώβριος – Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2015, σ.σ. 10-15, σ. 10.
[28] Κ. Τσαλαχούρης, Εφημερίδα Η Ροδιακή, Ανεξάρτητη Ημερήσια Πρωινή Εφημερίδα της Ρόδου, Η απελευθέρωση της Καρπάθου (Από τα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών), φύλλα: α. υπ’ αριθ. 15.163, Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου 1995, σελ. 21 και β. υπ’ αριθ. 15.164, Σάββατο 9 Δεκεμβρίου 1995, σελ. 21.
[29] Μιχ. Μιχαηλίδου-Νουάρου, Χρονικόν της Νήσου Καρπάθου, από του Ελληνοϊταλικού πολέμου (28.10.1940) μέχρι Ενσωματώσεως αυτής εις την Ελλάδα (1948), Πιττσβούργον Πεννσυλβανίας 1951, σ.σ. 39-42, Γεωργίου Μ. Γεωργίου, Καρπαθιακά, Πειραιεύς 1958, σ.σ. 320-322, Ιωάννου Γ. Οθείτη, Η επανάστασις Καρπάθου 1944, Β΄ Έκδοση, (Α΄ Έκδοση Αθήναι 1965), σ.σ. 49,50, Κωνσταντίνου Παζαρτζή, Το Απελευθερωτικό Κίνημα της Καρπάθου του 1944, περ. Καρπαθιακαί Μελέται, τ. 1ος, Αθήναι 1979, σ.σ.70-98, σ.σ. 83-85.
[30] Οι υπογραμμένοι στο ιστορικό αυτό έγγραφο ήταν οι ακόλουθοι:
Ο Γραμματέας της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου
Χριστόφορος Φρ. Σακελλαρίδης
Οι Αντιπρόσωποι Καρπάθου και Κάσου
Ιωάννης Γιαννάκης Δρ. Μηνάς Χαλκιάς
Δημήτριος Καπετανάκης Αντώνιος Ασλανίδης
Φραγκίσκος Σακελλαρίδης ιατρός Ν. Μ. Οικονομίδης
Εμμ. Καραγ(ιαννάκης) Λογοθέτης Διακίδης Ν. Πραξούλης
Βασίλειος Εμμ. Περσελής Νικόλαος Β. Ορφανίδης Μιλτιάδης Μαντινάος
Εμμανουήλ Μαστροπαύλος (;;;) Ιωάννης Ν. Κόνσολας Εμμ. Ν. Πρωτοψάλτης
Γεώργιος Μ. Λαμπρινός Γεώργιος Εμμ. Λοΐζος ιατρός Εμμ. Ι. Κρητσιώτης
Ιωάννης Μ. Οικονομίδης Β. Μ. Οικονομίδης Σπύρος Ρουμελιώτης
Δρ. Δ. Κωνσταντινίδης Βασίλειος Μ. Γεραπετρίτης Μιχαήλ Λαγωνικός
Φραγκίσκος Οικονομίδης ιατρός Γεώργιος Ι. Μαρής Κώστας Ε. Ταβερνάρης
Α. Μανωλακάκης Εμμαν. Μ. Σπανίδης Εμμανουήλ Ν. Αλεξίου
ο Αρχιερατικός Επίτροπος (Κάσου) Γεώργιος Ε. Σακελλιάδης Γ. Ε. Ορφανός
Φρ. Ν. Οικονόμου Γεώργιος Ι. Γιαννόπουλος Μ. Οικονομίδης ιατρός
η Επιτροπή Ιωάννης Οθείτης Θεόφιλος Λαγωνικός
Δρ. Ε. Σταματάκης Αντώνιος Χατζηαντωνιάδης ιερεύς Μηνάς Γεωργιάδης
Εμμανουήλ Κουτλάκης Γεώργιος Μ. Καμαράτος Ν. Βασιλάκης
Εμμ. Χ. Βασιλαράς Ιωάννης Κ. Παζαρτζής Α. Μαστρογιάννης
Ιωάννης Σταυρούλης Νικόλαος Βασιλαράκης
Εμμανουήλ Βασιλογιώργης Μηνάς Πρωτοψάλτης
[31] Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ. 595.
[32] Είχαν εντυπωσιάσει μάλιστα τόσο πολύ τα νέα εκείνα στοιχεία της νεότερης ιστορίας της Καρπάθου, ώστε ο ομιλών κλήθηκε να τα παρουσιάσει ως κεντρικός ομιλητής αφενός στον εορτασμό της 62ης Επετείου της 5ης Οκτωβρίου από τον Σύλλογο των Απανταχού Μενετιατών Καρπάθου «Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ», που διοργανώθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2006 στο Πνευματικό Κέντρο του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Πειραιώς και αφετέρου στην εκδήλωση του εορτασμού της 63ης Επετείου, που συνδιοργανώθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2007 από τον Σύλλογο Απεριτών Αττικής «Η ΟΜΟΝΟΙΑ» και τον Σύλλογο Βωλαδιωτών Αθήνας «Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΠΛΑΓΙΑ» στο Μαρούσι της Αττικής. Στις συγκεκριμένες μάλιστα εκδηλώσεις παραβρέθηκαν στο ακροατήριο στενοί συγγενείς των πρωταγωνιστών, χωρίς κανείς να αμφισβητήσει έστω και κατ’ ελάχιστον τα παρουσιαζόμενα στοιχεία. Βλ. Περιοδικό Καρπαθιακή Ηχώ, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2006, αρ. τεύχους 431, σ.σ. 32-33.
[33] Κωνσταντίνου Παζαρτζή, Το Απελευθερωτικό Κίνημα της Καρπάθου του 1944, περ. Καρπαθιακαί Μελέται, τ. 1ος, Αθήναι 1979, σ.σ.70-98, σ.72.
[34] Οι Αγγλικές δυνάμεις έφτασαν στα Πηγάδια το πρωί της 17ης Οκτωβρίου 1944 με τα αντιτορπιλικά Terpsichore και Cleveland. Βλ. Μιχ. Μιχαηλίδου-Νουάρου, Χρονικόν της Νήσου Καρπάθου, από του Ελληνοϊταλικού πολέμου (28.10.1940) μέχρι Ενσωματώσεως αυτής εις την Ελλάδα (1948), Πιττσβούργον Πεννσυλβανίας 1951, σ. 70.
[35] Μιχ. Μιχαηλίδου-Νουάρου, Χρονικόν της Νήσου Καρπάθου, από του Ελληνοϊταλικού πολέμου (28.10.1940) μέχρι Ενσωματώσεως αυτής εις την Ελλάδα (1948), Πιττσβούργον Πεννσυλβανίας 1951, σ.σ. 72-73 και Ντίνος Αντ. Μελάς, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2012, σ. 737-738.
[36] Μιχ. Μιχαηλίδου-Νουάρου, Χρονικόν της Νήσου Καρπάθου, από του Ελληνοϊταλικού πολέμου (28.10.1940) μέχρι Ενσωματώσεως αυτής εις την Ελλάδα (1948), Πιττσβούργον Πεννσυλβανίας 1951, σ. 75.
[37] Ο ομιλών υπήρξε επίσης ο κύριος διοργανωτής και κεντρικός συντονιστής της εκδήλωσης της πρώτης επίσημης παρουσίασης του συγγράμματος του Ντίνου Αντ. Μελά, Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου, 5 Οκτωβρίου 1944, που πραγματοποιήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία την 15η Δεκεμβρίου 2012 στο κτίριο της Παλαιάς Βουλής στην Αθήνα. Για τον συγγραφέα και το βιβλίο του μίλησαν τότε οι: Κωνσταντίνος Δ. Σβολόπουλος, Ακαδημαϊκός, Ομότιμος Καθηγητής Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιος Ν. Λεοντσίνης, Ομότιμος Καθηγητής Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας και Διδακτικής της Ιστορίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαιδεύσεως του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και ο Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης, Καθηγητής Λαογραφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Βλ. Εφημερίδα Ομόνοια, Τριμηνιαία Καρπαθιακή Έκδοση Ενημερωτικού και Πολιτιστικού Περιεχομένου, Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος 2013, αρ. φ. 35, σ. 4. και Περιοδικό Καρπαθιακή Ηχώ, Ιανουάριος-Ιούνιος 2013. αρ. τεύχους 453, σ.σ. 10-11.
[38] Στην ανάδειξη του ετήσιου επετειακού εορτασμού της 5ης Οκτωβρίου, τόσο στην Κάρπαθο, όσο και στην Αττική συντέλεσαν εξαιρετικά οι ακαταπόνητες προσπάθειες του Ομότιμου Καθηγητή Λαογραφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Προέδρου της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρίας Μηνά Αλ. Αλεξιάδη, που υπήρξε ο κύριος μοχλός των τριών πρώτων επισκέψεων Προέδρων της Ελληνικής Δημοκρατίας στην Κάρπαθο για το σκοπό αυτό (Κωστής Στεφανόπουλος 1999, 2004 και Προκόπης Παυλόπουλος 2016). Βλ. και Μήνας Αλ. Αλεξιάδης – Ντίνος Αντ. Μελάς, Η επίσημη επίσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Δ. Στεφανόπουλου στην Κάρπαθο, Μενετές, 5 Οκτωβρίου 1999, Αθήνα 2003, Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης, Ήθος και Λεβεντοσύνη στην Κάρπαθο της 5. Οκτωβρίου 1944, Αθήνα 2008 και Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης (Εκδοτική Επιμέλεια), Η Επίσημη Επίσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκοπίου Β. Παυλοπούλου στην Κάρπαθο: Μενετές-Αρκάσα-Φοινίκι-Απέρι, 5 Οκτωβρίου 2016. Καρπαθιακός Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Παιδείας του Δήμου Καρπάθου, Αθήνα 2018.
[39] Μιχ. Μιχαηλίδου-Νουάρου, Χρονικόν της Νήσου Καρπάθου, από του Ελληνοϊταλικού πολέμου (28.10.1940) μέχρι Ενσωματώσεως αυτής εις την Ελλάδα (1948), Πιττσβούργον Πεννσυλβανίας 1951, σ. 52.
[40] Σημειώνω ότι μετά από πρόταση του συντάκτη του παρόντος κειμένου, την οποία αποδέχτηκε ομόφωνα το Κοινοτικό Συμβούλιο Ολύμπου επί Προεδρίας Ηλία Βασ. Παπαηλία (Συνεδρίαση 14ης Δεκεμβρίου 2022, Πρακτικό υπ’ αρ. 2, Αρ. Απόφασης 9/2022) και εν την συνεχεία αποδοχή της από το Δημοτικό Συμβούλιο Καρπάθου επί Δημαρχίας Ιωάννη Θεμ. Νισύριου, (Συνεδρίαση 2ας Μαΐου 2023, Αρ. Απόφ. 55-2023, ΔΙΑΥΓΕΙΑ ΑΔΑ: 9ΨΑΚΩΕ0-9Λ6 ) καθιερώθηκε ο ετήσιος εορτασμός της Πρώτης Ημέρας Ελευθερίας της Ολύμπου στις 8 Οκτωβρίου εκάστου έτους.
29.10.2024
Καρπαθιακά Νέα