Γράφει ο Γιάννης Ι. Χήρας
Ο (+) Κωνσταντίνος (Κωνσταντής) Γ. Καραξής γεννήθηκε στις Πυλές Καρπάθου το 1864. Πατέρας του ήταν ο (+) Γεώργιος Β. Καραξής και μητέρα του η (+) Μαρία Αντ. Μπενέτα-Καραξή. Υπήρξε αγγειοπλάστης-κεραμοποιός στο επάγγελμα. Ο Γεώργιος Β. Καραξής ήταν οξύθυμος και έφερε πρώτα ως επώνυμό του το «Μαυρολέων»: συγγενής με τους Μαυρολέοντες από το Απέρι Καρπάθου.Οι Τούρκοι είχαν πει πως αυτός δεν είναι «Καραγκιουγκλού» (Μαυρολέων στα τουρκικά), αλλά «Καραξί» (οξύθυμος). Έτσι, άλλαξε το επώνυμό του σε «Καραξής». Ο Κωνσταντής Γ. Καραξής – σε ηλικία 22 ετών – νυμφεύτηκε στον Πειραιά την (+) Αφροδίτη παπα-Κυριάκου Παπαγεωργίου από την Ύδρα, με την οποία απέκτησε οχτώ παιδιά: τον (+) Γιώργο, τον (+) Κυριάκο, τη (+) Μαρία, τον (+) Μανώλη, τη (+) Σοφία, τον (+) Ιωάννη (Γιάγκο), την (+) Ελένη και τον (+) Ιορδάνη.
1)Ο Γιώργος (1888-1956). Νυμφεύτηκε την Καλλιόπη Γ. Λαχανά(1893-1973) από τις Πυλές, με την οποία απέκτησε επτά παιδιά: την Ευδοξία (1912-2002), τον Κωνσταντίνο (Κωνσταντή) (1914-1998), τον Κυριάκο (1921-2016), την Αφροδίτη (1922-2014), τον Γιάννη (1923-1984), τη Μαρία (1924-) και την Άννα (1927-2010).
2)Ο Κυριάκος (1890-1983), επιχειρηματίας εστιατορίων στη Νέα Υόρκη. Νυμφεύτηκε τη Μαρία (Μαριγώ) Πολ. Λογοθέτη (1907-1981) από τη συνοικία Βαλαντού Απερίου, με την οποία απέκτησε ένα παιδί: την Ευαγγελία (Έβελη) (1936-).
3)Η Μαρία (1894- ; ). Παντρεύτηκε τον Μηνά Νικολ. Γιαλλούση (1884- ; ) από τις Πυλές.
4)Ο (+) Μανώλης. Νυμφεύτηκε τη Μαρία (Μαίρη) (;) από την Πελοπόννησο, με την οποία απέκτησε ένα παιδί: την Ελένη.
[Ο (+) Μανώλης Κ. Καραξής και η Μαρία (Μαίρη) (;) πήραν διαζύγιο].
5)Η Σοφία (1899- ; ). Το 1922 παντρεύτηκε τον Νικόλαο (Νικόλα) Μιχ. Γιάννακα (1884-1943) από τη συνοικία Έμπαση Πηγαδίων Καρπάθου, με τον οποίο απέκτησε τρία παιδιά: τον Μιχαήλ (Μιχαλάκη) (1923-), την Αφροδίτη (1928-1937) και τη Φραγκίσκη (Φραγκώ) (1929-).
6)Ο Ιωάννης (Γιάγκος) (1907-1967). Νυμφεύτηκε την Ανθούλα Π. Περίδου (1905-1985) από τις Πυλές, με την οποία απέκτησε επτά παιδιά: την Καλλιόπη (1927-2012), την Αφροδίτη (1929-2021), τη Μαρία, τον Κωνσταντίνο (Κωνσταντή) (1935-2017) (αυτοκινητιστή Καρπάθου), την Ευγενία, τη Σοφία και την Ελένη.
7)Η Ελένη (1908-1973). Παντρεύτηκε το ναυτικό Μιχαήλ (Μιχάλια) Χαρ. Χατζηευσταθίου (1902-1977) από το Καστελλόριζο, με τον οποίο απέκτησε τρία παιδιά: τον Χαράλαμπο (1935-1996) (φυσικό-ραδιοτηλεγραφητή, πλοίαρχο Λιμενικού Σώματος ε.α.), τον Κωνσταντίνο (Ντίνο) (συνταξιούχο σήμερα ανώτερο διοικητικό στέλεχος της Ολυμπιακής Αεροπορίας) και την Αφροδίτη.
8)Ο Ιορδάνης (1910-1980), επιχειρηματίας Αγγειοπλαστικής-Κεραμοποιίας στη συνοικία Άφφωτη Πηγαδίων. Νυμφεύτηκε τη μοδίστρα Άννα (Αννίτσα) Φρ. Αντιμησιάρη (1913-2002) από τα Πηγάδια (με καταγωγή από το Απέρι), με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά: την Ειρήνη (Ρηνούλα) (1939-2020), τον Κωνσταντίνο (Ντίνο) (1940-) (συνταξιούχο σήμερα πολιτικό μηχανικό ΕΜΠ-ποιητή), την Αφροδίτη (Τίτη) (συνταξιούχο σήμερα του ΟΤΕ Α.Ε.) και τον Φραγκίσκο (Φραγκιό) (1945-) (συνταξιούχο σήμερα επιχειρηματία εστιατορίων).
Ο Κωνσταντής και η Αφροδίτη Καραξή, εκτός από τα οχτώ παιδιά που απέκτησαν μαζί, υιοθέτησαν δύο. Ένα ορφανό αγόρι, παιδί της αδερφής του της Καλλιόπης (Καλλίτσας), η οποία πέθανε από επιδημία τύφου, γίνεται το ένατο παιδί της οικογένειας. Ακόμη ένα ορφανό αγόρι, που βρέθηκε από ψαράδες, παρατημένο πάνω σε ένα βράχο καταμεσίς του Καρπάθιου Πελάγους, «ο Μπογαζιανός», έτσι το έλεγαν. Οι ψαράδες αυτοί το έφεραν στο Φοινίκι Καρπάθου. Έγινε το δέκατο παιδί της οικογένειας. Τα δύο αυτά ορφανά, όταν μεγάλωσαν, έφυγαν στη Μικρά Ασία, χωρίς ποτέ να επιστρέψουν στην Κάρπαθο.
Ο Κωνσταντής Γ. Καραξής, σε ηλικία 16 περίπου ετών, μετέβη στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας, όπου τέθηκε υπό την κηδεμονία του θείου του (+) Κωνσταντίνου Αντ. Μπενέτα (αδερφού της μητέρας του, Μαρίας Αντ. Μπενέτα-Καραξή). Εκεί, μορφώθηκε και τελειοποιήθηκε στην τέχνη της Αγγειοπλαστικής. Στη συνέχεια – αφού πρώτα νυμφεύτηκε – επέστρεψε στην Κάρπαθο και εγκαταστάθηκε στο Φοινίκι, το 1888. Εκεί, ίδρυσε το πρώτο εργοστάσιο Αγγειοπλαστικής- Κεραμοποιίας της Καρπάθου. Το 1900, το εργοστάσιο μεταφέρθηκε στο Σικέλαος Πυλών και το 1905 στη Βωλάδα Καρπάθου. Το 1913 ίδρυσε εργοστάσιο στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας, το οποίο λειτούργησε έως το 1915. Το 1920 περίπου εγκατέστησε την επιχείρησή του στη συνοικία Άφφωτη Πηγαδίων και τη λειτούργησε έως το θάνατό του (1938), όταν και τον διαδέχθηκε ο γιος του Ιορδάνης.
Η παραγωγή του συγκεκριμένου εργοστασίου εξυπηρετούσε ολόκληρο το νησί της Καρπάθου, για παραπάνω από μισό αιώνα. Τα κεραμίδια και όλα τα είδη Αγγειοπλαστικής ήταν καλής ποιότητας: εφάμιλλα με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά. Σε όλη την Κάρπαθο υπάρχουν μέχρι σήμερα κεραμίδια, πιθάρια, γλάστρες κ.λπ., παραγωγής της επιχείρησης που ίδρυσε ο Κωνσταντής Γ. Καραξής.
Ο Κωνσταντής Γ. Καραξής δεν εφάρμοσε στα παιδιά του το κληρονομικό έθιμο της Καρπάθου με τους πρωτότοκους και τις πρωτότοκες. Είχε προικίσει με ακίνητη περιουσία εξίσου όλα του τα παιδιά εκτός από το γιο του τον Μανώλη, ο οποίος είχε μεταναστεύσει στην Αμερική και δεν επέστρεψε ποτέ στην Κάρπαθο.
Ο Κωνσταντίνος (Κωνσταντής) Γ. Καραξής απεβίωσε το 1938 στην Κάρπαθο, επί Ιταλοκρατίας τότε στα Δωδεκάνησα. Έχοντας πολύ καλή υπόληψη, οι Ιταλοί, για να τον τιμήσουν, διέταξαν και τα καταστήματα παρέμειναν κλειστά στα Πηγάδια, τιμής ένεκεν, την ημέρα της κηδείας του.
ΠΗΓΕΣ Α. Αρχεία 1. Ληξιαρχείο Δήμου Καρπάθου. 2. Αρχείο Ευαγγελίας (Έβελης) Κυρ. Καραξή-Λαδή.
Β. Μαρτυρίες Φραγκίσκη (Φραγκώ) Νικολ. Γιάννακα-Αλεξιάδη (1929-), Άννα Μιχ. Χατζηγεωργίου-Βλαστού, Κωνσταντίνος (Ντίνος) Ιορδ. Καραξής (1940-), Ευαγγελία (Έβελη) Κυρ. Καραξή-Λαδή (1936-), Σοφία Κ. Καραξή-Πολυχρόνη (1961-), Αναστασία-Καλλιόπη Τρ. Πεντάκη-Σταματιάδη (1950-), Δρ. Μιχαήλ Χ. Χατζηευσταθίου (1967-) και Μαρία (Ρούλα) Ηλ. Λαδή-Χατζηνικόλα (1957-).
Γ. Λευκώματα 1. Λεύκωμα ΚΕΠΑ, 1942, «Στους εκλιπόντες: Κωνστ. Καραξής», σ. 152.
Δ. Ιστοσελίδες 1. https://www.karpathiakanea.gr, 4 Απριλίου 2021 (Μακρής Ανδρέας Ηλία, «Το “καμίνι” του Καραξή»).
- https://www.karpathiakanea.gr (Δημελλάς Μανώλης, «Κωνσταντίνος Καραξής. “Ο Τζεπέτο της Καρπάθου”»).
- https://www.karpathiakanea.gr, 26 Νοεμβρίου 2022 (Δημελλάς Μανώλης, «”Θρίαμβος”! Έτσι λεγόταν το πρώτο βιομηχανικό εργοστάσιο της Καρπάθου των Ι. Καραξή και Ν. Χατζηαντωνίου»).
Ε. Βιβλιογραφία 1. ΜΑΚΡΗΣ Ανδρέας Ηλία, Ποτιδαιέων! Εύθυμα, σοβαρά & κωμικοτραγικά, Κάρπαθος 2014, σ. 82 και 188-190.
- ΜΗΝΑΣ Κωνσταντίνος, Τοπωνυμικό της Καρπάθου, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Καρπάθου, εκδόσεις «Εξάντας», Αθήνα 2000, σ. 71-72.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΓΙΑΝΝΗ ΙΩΑΝΝΗ ΧΗΡΑ
Ο Γιάννης Ιωάννη Χήρας γεννήθηκε στο Williamsport της Πενσυλβάνια των ΗΠΑ το 1969, από γονείς καταγόμενους από το Απέρι της Καρπάθου. Πατέρας του ήταν ο φαρμακοποιός-συγγραφέας Ιωάννης Ι. Χήρας (Ιωαννίδης) (1935-2001). Μητέρα του ήταν η Ευαγγελία (Κική) Εμμ. Χρυσού (1949-2022). Το 1978 εγκαταστάθηκαν οικογενειακώς στο Χαλάνδρι Αττικής.
Το 1987 αποφοίτησε από το 3ο Λύκειο Χαλανδρίου. Την ίδια χρονιά έφυγε στις ΗΠΑ για σπουδές. Τον Ιανουάριο του 1993 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κάρπαθο, όπου είχαν εν τω μεταξύ εγκατασταθεί οι γονείς του. Από τότε μέχρι σήμερα ζει συνεχώς στο νησί. Είναι εισοδηματίας.
Με την εγκατάστασή του στο νησί αφοσιώθηκε στο διάβασμα σοβαρών εντύπων. Μάλιστα, το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό από τη μόρφωσή του το έχει αποκτήσει διαβάζοντας από μόνος του. Εδώ και χρόνια ασχολείται και με ιστορικές έρευνες. Τον ενδιαφέρει η τοπική ιστορία.
Έχει επίσης στο ενεργητικό του και συγγραφικό έργο. Δημοσίευσε κατά καιρούς άρθρα ιστορικού περιεχομένου (βιογραφικά ή γενεαλογικά δένδρα) σε τοπικής εμβέλειας ΜΜΕ: στην ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ, στην ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ ΗΧΩ, στην ΑΔΕΣΜΕΥΤΗ ΚΑΡΠΑΘΟ, στην ΟΜΟΝΟΙΑ, στα ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΑ ΝΕΑ, στη ΡΟΔΙΑΚΗ, στη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ και στο περιοδικό ΙΣΤΙΑ. Δημοσίευσε και βιβλιοπαρουσίαση, στη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ. Στο ΙΣΤΙΑ, εκτός από αρθρογράφος, υπήρξε και διορθωτής – μαζί με ένα ακόμη άτομο – των κειμένων του περιοδικού.
Επιμελήθηκε και ολοκλήρωσε την ημιτελή χειρόγραφη εργασία του πατέρα του υπό τον τίτλο «Ονοματολογικές μοναδικότητες – Απέρι: 1944-45». Η εργασία αυτή δημοσιεύθηκε στην περιοδική επιστημονική έκδοση ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΑ (τόμο Ε΄) του Κέντρου Καρπαθιακών Ερευνών της Ρόδου (2019). Στη συνέχεια, η συγκεκριμένη εργασία εκτυπώθηκε και κυκλοφόρησε και ως ανάτυπο. Επίσης επιμελήθηκε και ολοκλήρωσε την επίσης ημιτελή χειρόγραφη εργασία του πατέρα του υπό τον τίτλο «Η ομηρία δώδεκα Καρπαθίων κατά τη γερμανική κατοχή». Η εργασία αυτή εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Κάμειρος» της Αθήνας τον Ιούνιο του 2020. Για το εν λόγω βιβλίο, ο Γιάννης Ι. Χήρας, στις 3 Νοεμβρίου 2023 έλαβε ΤΙΜΗΤΙΚΟ ΕΠΑΙΝΟ από τα Πανδωδεκανησιακά Βραβεία «Βασίλη Μοσκόβη» του Δήμου Αθηναίων.
Τη χρονική περίοδο (2004-2005) υπήρξε – έπειτα από απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του τότε Δήμου Καρπάθου – ένα από τα μέλη της Συντακτικής Επιτροπής της εφημερίδας ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, που εξέδιδε τότε ο Δήμος.
Τον Οκτώβριο του 2010, ο Σεβ. Μητροπολίτης Καρπάθου-Κάσου κ.κ. Αμβρόσιος τον όρισε ως το γραμματέα του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ιερού Ναού ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ πόλεως Καρπάθου. Η θητεία του ανανεώθηκε τον Νοέμβριο του 2014, τον Ιανουάριο του 2018 και τον Φεβρουάριο του 2020. Το 2016, τον όρισε ως το γραμματέα και του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ιερού Ναού ΑΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ πόλεως Καρπάθου, για τριετή θητεία. Τον Φεβρουάριο του 2020 την ανανέωσε, για τρία ακόμη χρόνια.
Εκτός από τα ελληνικά, μιλάει, διαβάζει και γράφει και στα αγγλικά.
E-mail: jjhiras@gmail.com
13.3.2025
Καρπαθιακά Νέα
