Είναι να μην αναρωτηθεί κανείς γιατί τα τόσα πολλά και σπουδαία μνημεία του νησιού δεν παίρνουν τη θέση που τους αξίζει;
Του Μανώλη Δημέλλα
Στην Κάρπαθο, ένα νησί που συνδυάζει τη φυσική ομορφιά με μια βαθιά ιστορική και μυθολογική ρίζα, στέκουν μνημεία ξεχασμένα, κρυμμένα στην καθημερινότητα ή θαμμένα κάτω από την αδιαφορία του χρόνου.
Από την άνοιξη του 2017, ο ενεργός συμπατριώτης μας Θεοδόσης Μαστρομηνάς κατέθεσε στον Δήμο Καρπάθου μια πλήρη πρόταση για την επικαιροποίηση, καταγραφή και ανάδειξη όλων των μνημείων του νησιού. Η πρόταση αυτή δεν έμεινε στη θεωρεία!
Ο ίδιος είχε ήδη έρθει σε επαφή με το Υπουργείο Πολιτισμού και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρόδου, προετοιμάζοντας ουσιαστικά το έδαφος για μια πρωτοποριακή δράση που θα μπορούσε να αλλάξει τον πολιτιστικό χάρτη της Καρπάθου.
Ο κ. Μαστρομηνάς επανέλαβε την πρότασή του και το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, απευθυνόμενος όχι μόνο στον Δήμο αλλά και στο Επαρχείο. Μέχρι σήμερα, μόνον η Έπαρχος, κα Νικολαΐδου, είχε δείξει ενδιαφέρον όμως η πανδημία είχε εμποδίσει την πρόοδο της επικοινωνίας τους.
Σε αυτό το πλαίσιο, ας ρίξουμε φως σε τέσσερα χαρακτηριστικά σημεία γύρω από τα Πηγάδια, την πρωτεύουσα του νησιού. Σημεία που αποτυπώνουν την ιστορία, τον μύθο και τη μνήμη· σημεία που αποδεικνύουν γιατί η πρόταση του Θεοδόση Μαστρομηνά είναι επίκαιρη όσο ποτέ.
Η “σπηλιά του Ποσειδώνα” στους Μύλους Βρουτσά
Στον δρόμο προς Βρουτσά, λίγο πριν από τις στροφές, ψηλά στο βουνό, βρίσκονται δύο σπηλιές που ο λαός ονομάζει “σπηλιές του Ποσειδώνα”.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Μουτσόπουλο, πρόκειται για ταφικό μνημείο, η τεχνική κατασκευής του οποίου θυμίζει ιερά της Μικράς Ασίας. Είναι επισκέψιμο — αν και, όπως μαρτυρούν τα βερβελίδια, οι συχνότεροι “τουρίστες” είναι τα κατσίκια.
Ο πιθανός ναός της Δήμητρας στη Γαματρία
Λίγο πριν την είσοδο στα Πηγάδια, αν στρίψει κανείς προς την Αγία Κυριακή, θα συναντήσει στην περιοχή της Γαματρίας κάποια παράξενα σκαλίσματα σε βράχο. Πολλοί τα αποδίδουν σε λατρευτικό χώρο της θεάς Δήμητρας.
Ο αείμνηστος γιατρός και ερευνητής Γεώργιος Λιτός αφιέρωσε δεκαετίες στη μελέτη αυτής της θεωρίας, και την κατέγραψε στο βιβλίο του. Συνδέει μάλιστα τη Γαματρία με το Λιμενάρι στο Αρδάνι, ως τόπο κάθαρσης πριν τα Ελευσίνια Μυστήρια.
Το ινδικό νεκροταφείο – μνημείο
Λίγο πιο κάτω, ένα μικρό τσιμεντένιο μνημείο υπενθυμίζει μια άγνωστη στους πολλούς ιστορία: το 1945, κατά την απελευθέρωση της Καρπάθου, έντεκα Ινδοί στρατιώτες που συνόδευαν τις αγγλικές δυνάμεις σκοτώθηκαν από έκρηξη πυρομαχικών και κάηκαν εκεί. Η ύπαρξη του μνημείου είναι διακριτική – σχεδόν ανώνυμη – όπως και η μνήμη τους.
Το πρώην ιταλικό στρατιωτικό νεκροταφείο
Το 1939 δημιουργήθηκε το ιταλικό στρατιωτικό νεκροταφείο, το οποίο για δεκαετίες ήταν ένα από τα γνωρίσματα της περιοχής. Το 1998 ξεκίνησε η σταδιακή του εγκατάλειψη και κατεδάφιση, μέχρι την πλήρη εξαφάνιση. Ήταν ένας τόπος μνήμης που κάποιοι επέλεξαν να διαγράψουν από τον χάρτη.
Η πρόταση του Θεοδόση Μαστρομηνά δεν αφορά απλώς την καταγραφή πέτρινων καταλοίπων. Αγγίζει τον πυρήνα της ταυτότητας του νησιού. Καλεί σε πολιτιστική εγρήγορση, σε συνεργασία Δήμου, Επαρχείου και Υπουργείου Πολιτισμού, και υπενθυμίζει πως η ιστορία δεν είναι μόνο ό,τι φαίνεται, αλλά και ό,τι επιλέγουμε να θυμόμαστε. Σε μια εποχή που η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί παγκόσμια επένδυση και ταυτόχρονα ηθική υποχρέωση, η Κάρπαθος δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοεί το παρελθόν της.
27.62025
Καρπαθιακά Νέα
