Του Μανώλη Δημελλά
Οι Μενετές δεν είναι απλώς ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Καρπάθου. Είναι ένα όνομα φορτωμένο με μυστήριο, με παράδοση, με ήχους αρχαίους που μοιάζουν να ξεπηδούν μέσα από τη γη και τον ουρανό. Ένα όνομα που δεν έχει ξεδιπλώσει ακόμη όλα του τα χαρτιά.
Κάποιοι λένε πως η ονομασία του χωριού προέρχεται από τη φωνή ενός άγνωστου που, καθώς οι πρώτοι κάτοικοι ανέβαιναν την πλαγιά του Αϊ-Λιά, τους πρόσταξε: «Μένετε!» Κι εκείνοι έμειναν. Έφτιαξαν σπίτια, στήσανε εκκλησιές, ρίζωσαν. Άλλοι πάλι ανατρέχουν πιο βαθιά, στα σκοτεινά στρώματα της μυθολογίας, όπου ο Μενοίτιος – Τιτάνας, βοσκός του Άδη ή συνοδοιπόρος του Ηρακλή – επιβιώνει στο όνομα του τόπου.
Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταλήξει. Ούτε και η τοπική. Ο συγγραφέας Γ.Μ. Γεωργίου στα «Καρπαθιακά» αναφέρει την απλούστερη, λαϊκή εκδοχή: από το ρήμα “μένω” > “μένετε” > Μενετές. Ο Μηνάς Αλεξιάδης και ο Ντίνος Μελάς σημειώνουν πως «η ετυμολογία παραμένει άγνωστη», κι όμως… η φαντασία παραμένει ανοιχτή.
Μενοίτιος: Ο βοσκός, ο Τιτάνας, ο αστεροειδής
Κι αν το όνομα του χωριού κουβαλά στον ήχο του τον Μενοίτιο, ποιος ήταν στ’ αλήθεια αυτός;
Στην ελληνική μυθολογία, ο Μενοίτιος είναι πολλά. Ήταν συνοδός του Ηρακλή στην Αργοναυτική Εκστρατεία. Ήταν και ο θνητός βοσκός των κοκκινότριχων βοδιών του Γηρυόνη στο νησί Ερύθεια. Ήταν αυτός που ειδοποίησε το τέρας για τον ερχομό του Ηρακλή – και άρα, ο πρώτος που είδε τον μύθο να πλησιάζει.
Σύμφωνα με κάποιες εκδοχές, ο Μενοίτιος είναι γιος του Τιτάνα Ιαπετού και αδελφός του Προμηθέα. Η βίαιη και αλαζονική φύση του εξόργισε τον Δία, που τον κατακεραύνωσε και τον έστειλε στον Άδη. Εκεί, όπως λένε, έγινε βοσκός. Ίσως γι’ αυτό και οι Μενετές διατηρούν το αρχαϊκό αυτό όνομα – ίσως γιατί βρίσκονται κι εκείνες σε μια μεθόριο ανάμεσα στον μύθο και την πραγματικότητα.
Ένας αστεροειδής… ο Μενοίτιος
Κι όμως, το όνομα δεν έμεινε θαμμένο στα βιβλία ή στα βουνά της Καρπάθου. Πρόσφατα, αποδόθηκε και σε έναν αστεροειδή. Ο μυθικός βοσκός του Άδη ταξιδεύει πλέον και στον ουρανό, ως ουράνιο σώμα, χαράσσοντας την πορεία του ανάμεσα σε πλανήτες και αστερισμούς.
Και τι ειρωνεία ή καλύτερα τι ποίηση: σε αστροφυσική μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Astrophysical Journal Letters, ο ερευνητής David Nesvorny μίλησε για την πιθανή ύπαρξη ενός πλανήτη αερίων, πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, ανάμεσα στον Κρόνο και τον Ουρανό. Ένας πλανήτης που “εξορίστηκε” από την τροχιά του και χάθηκε – ίσως, ένας “Μενοίτιος”.
Οι Μενετές δεν αποκαλύπτουν εύκολα τις ρίζες τους. Όμως οι ιστορίες, οι φωνές, οι μαντινάδες, τα λαϊκά λόγια, τα περάσματα των αιώνων χτίζουν σιγά-σιγά το προφίλ ενός τόπου που βράζει από ιστορία.
Ένας τόπος που κάποτε φώναξε «Μένετε!», για να μείνουν οι άνθρωποι. Και τώρα, αιώνες μετά, ψιθυρίζει στους απογόνους του, όπου κι αν βρίσκονται:
Μένετε στις μνήμες σας. Μείνετε στη ρίζα. Μείνετε άνθρωποι.
23.7.2025
Καρπαθιακα Νέα
