ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ ΑΣΗΜΩ (ΜΙΝΑ) ΗΛΙΑ-ΜΠΕΡΤΟΥ, ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΚΑΡΠΑΘΙΟΥ, σσ. 196. ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΙΤΛΟ ΤΟΥ MASTER ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Γράφει ο Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης
Η Ασήμω (Μίνα) Ηλία – Μπέρτου είναι πτυχιούχος του Τμήματος Πληροφορικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Πρόσφατα απεφοίτησε και από το Τμήμα Θεολογίας του ιδίου Πανεπιστημίου με βαθμό «Άριστα». Παράλληλα, ολοκλήρωσε το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Ορθόδοξη Θεολογία του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, επίσης με βαθμό «Άριστα».
Είναι σύζυγος του Καρπάθιου οικονομολόγου Φραγκίσκου Μπέρτου, υιού του αείμνηστου διδασκάλου Ανδρέα Ι. Μπέρτου. H κ. Ηλία – Μπέρτου εκπόνησε Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία (Master) με θέμα «Ασκητική και θεολογική αποτίμηση του έργου του Αγίου Ιωάννη του Καρπαθίου», ενός εκκλησιαστικού ασκητικού συγγραφέα, ο οποίος εντάχθηκε στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας το 1985, με πρόταση του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτου Καρπάθου και Κάσου κ. Αμβροσίου.
Το έργο αποτελείται από πέντε κεφάλαια, τα οποία συνθέτουν μια σφαιρική εικόνα της προσωπικότητας, του έργου και της προοπτικής του αγίου, τόσο στη θεολογική όσο και στην ασκητική τους διάσταση. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται, μέσω της ιστορικής προσέγγισης, η χρονολόγηση και ταυτοποίηση του αγίου Ιωάννη του Καρπαθίου.
Πρόκειται για ένα ζήτημα μεγάλου επιστημονικού ενδιαφέροντος, λόγω των πενιχρών πληροφοριών από τις πηγές. Η συγγραφέας, αφού παραθέτει τα λιγοστά διαθέσιμα στοιχεία και τις ποικίλες υποθέσεις της επιστημονικής κοινότητας, διερευνά τη σχέση του Ιωάννη με τη νήσο Κάρπαθο και την τοπική Επισκοπή, φωτίζοντας κάποιες πλευρές της Βλ. σχετικά ΜΗΝΑΣ ΑΛ. ΑΛΕΞΙΑΔΗΣ, Έπαινος Μητροπολίτου Καρπάθου και Κάσου Αμβροσίου (Αθήνα, 2000). 2 προσωπικότητάς του.
Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με μία προσπάθεια ανασύνθεσης του βίου του αγίου, με βάση τα ευρήματα της μελέτης. Το δεύτερο κεφάλαιο αποτελεί μία τυπική, για πατρολογικές μελέτες, παρουσίαση των συγγραφών του Ιωάννη του Καρπαθίου.
Η πλήρης και λεπτομερειακή έκθεση βασίζεται σε παλαιότερες σχετικές επιστημονικές εργασίες και περιλαμβάνει τη σωζόμενη χειρόγραφη παράδοση, καθώς και τα γνήσια και νόθα έργα του αγίου.
Στο τρίτο και εκτενέστερο κεφάλαιο εκτίθεται, με συστηματικό τρόπο, η θεολογική και ασκητική διδασκαλία του Ιωάννη. Εδώ η συγγραφέας αναλύει σε βάθος το έργο του αγίου και καταδεικνύει τη στέρεη θεολογική θεμελίωση της ασκητικής του. Παράλληλα, ο άγιος Ιωάννης Καρπάθιος προβάλλει, ως ευαίσθητος πνευματικός πατέρας και δεινός ερμηνευτής της Αγίας Γραφής. Σημαντική είναι, επίσης, η αναφορά στις φιλοσοφικές, θεολογικές και ασκητικές επιδράσεις που δέχθηκε ο Ιωάννης, καθώς και η εκτίμηση της θέσης του στη νηπτική – ησυχαστική παράδοση της Εκκλησίας.
Το τέταρτο κεφάλαιο περιέχει την αξιολόγηση της μέχρι σήμερα πρόσληψης και απήχησης του έργου του Ιωάννη του Καρπαθίου σε μοναχούς και λαϊκούς, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, η οποία περιλαμβάνει δύο από τα έργα του Ιωάννη.
Συγχρόνως, επισημαίνονται οι σύγχρονες αναφορές στη διδασκαλία του αγίου και οι μελλοντικές προοπτικές του έργου του. Στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζεται η “τιμή” του Ιωάννη ως αγίου, με την αγιοκατάταξη, τη συγγραφή της Ακολουθίας και την αγιογράφησή του ως μία ασκητική μορφή Οσίου. Η μελέτη ολοκληρώνεται με δύο χρήσιμα παραρτήματα, το πρώτο με εικόνες και χάρτες, το δεύτερο με την Ακολουθία του αγίου.
Η εξαντλητική και συνεκτική αυτή πατρολογική μελέτη αναδεικνύει τον ασκητικό συγγραφέα και άγιο Ιωάννη Καρπάθιο ως έναν αληθινό θεολόγο με μικρή, αλλά απόλυτα διακριτή και οργανική παρουσία στην όλη πορεία της Ανατολικής Εκκλησιαστικής Γραμματείας και Θεολογίας.
Συμπερασματικά, θα έλεγα ότι το έργο αυτό είναι μία πρωτότυπη, ενδελεχής και εξαιρετικά σημαντική εργασία τόσο για την εκκλησιαστική ιστορία της Καρπάθου όσο και για την πατερική θεολογία και ασκητική. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η πλούσια βιβλιογραφία και η τεκμηρίωση του έργου, με βάση κυρίως τις πατερικές πηγές, αλλά και τα πορίσματα της σύγχρονης έρευνας.
Το έργο αυτό θα εκδοθεί συντόμως ως παράρτημα στη σειρά των εκδόσεων του Ινστιτούτου Λαϊκού 3 Πολιτισμού Καρπάθου του Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Εύχομαι η κ. Ασήμω (Μίνα) Ηλία – Μπέρτου, επειδή έχω διαγνώσει τον ζήλο και την επιστημονική της διάθεση, να συνεχίσει την επιστημονική θεολογική εργασία της και στα πλαίσια Διδακτορικής Διατριβής.
ΜΗΝΑΣ ΑΛ. ΑΛΕΞΙΑΔΗΣ
16.12.2022
Καρπαθιακά Νέα
