Με αφορμή το διπλό εορτασμό (εθνικό και θρησκευτικό) της Ενσωμάτωσης και της Σύναξης των Αγίων της Δωδεκανήσου (7 Μαρτίου) ο Εμμανουήλ Π. Περσελής, Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Παρουσιάζει το βιβλίο της κ. Χρυσής Ν. Ζαΐρη, Η Σύναξις των εν Δωδεκανήσω Αγίων, Αθήνα 2021 (αυτοέκδοση), σελίδες 636.
Το φθινόπωρο του έτους 1994 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίος επισκέφθηκε για πρώτη φορά νησιά της Δωδεκανήσου (Λέρο, Κάλυμνο και Κω). Στο πλαίσιο αυτής της επίσκεψης, στο νησί της Κω την 21η Οκτωβρίου 1994, όπως πληροφορούμεθα από το βιβλίο της κ. Χρυσής Ν. Ζαΐρη, Η Σύναξις των εν Δωδεκανήσω Αγίων, Αθήνα 2021 (αυτοέκδοση), προσφέρθηκε στον Οικουμενικό Πατριάρχη «ως ένδειξη σεβασμού η εικόνα των εν Δωδεκανήσω Αγίων, η οποία φιλοτεχνήθηκε από τον αγιογράφο Βίκτωρα Στούπκα.
Η εικονογράφηση της εν λόγω εικόνας έγινε ως επιστέγασμα της πρότασης του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καρπάθου και Κάσου κ.κ. Αμβροσίου, και ακολούθως της απόφασης του σεπτού Οικουμενικού Πατριαρχείου να αναγνωρίσει την 7ην Μαρτίου εκάστου έτους ως ημέρα τιμής των Αγίων της Δωδεκανήσου, λόγω του εορταστικού πανηγυρισμού της ενσωμάτωσης των Δωδεκανήσων με την υπόλοιπη Ελλάδα.
Τέλος, με εντολή του Οικουμενικού Πατριάρχου, ο Υμνογράφος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Πανοσιολογιότατος Αρχιμανδρίτης π. Αθανάσιος Σιμωνοπετρίτης, συνέταξε την αντίστοιχη ακολουθία» (σ. 23).
Στο ως άνω βιβλίο της κ. Ζαΐρη καταγράφονται τα ονόματα και παρατίθενται αναλυτικά και κατά νησί τα βιογραφικά των Αγίων και Νεομαρτύρων που έζησαν και έδρασαν στα νησιά της Δωδεκανήσου. Όπως η ίδια αναφέρει στον πρόλογο του βιβλίου της: «Στο παρόν βιβλίο λοιπόν εξιστορούνται οι βίοι των Αγίων και των Νεομαρτύρων που έδρασαν στα Δωδεκάνησα και αγίασαν με τη βιοτή τους το Αιγαίο Πέλαγος.
Τα όσα στοιχεία παρατίθενται αλλά και το πλούσιο φτογραφικό υλικό αποτελεί μέρος της προσωπικής μου εργασίας κατά τη διάρκεια της οκτάμηνης περιηγήσεώς μου στα Δωδεκάνησα. Κατόπιν των σχετικών αδειών που μου παραχώρησαν οι κατά τόπους Μητροπολίτες μου δόθηκε η ευκαιρία να προσεγγίσω έστω και στο ελάχιστο τους φωτισμένους βίους των Αγίων μας που σαν πολύφωτοι αστέρες του ορθόδοξου πνευματικού στερεώματος, λαμπρύνουν το αγιολόγιο της Εκκλησίας μας» (σ. 16).
Η κ. Ζαΐρη αφιερώνει το 9ο κεφάλαιο ―σελίδες 458 έως 469 (συμπεριλαμβανομένων και των καλαίσθητων έγχρωμων φωτογραφιών των σχετικών με τα αφηγούμενα)― του συγγράματός της πρώτα σε σύντομα εισαγωγικά με την απαρίθμηση των μικρών και μεγάλων ναών του νησιού της Καρπάθου (σ. 459-460) και κατόπιν αναλύει διεξοδικά ό,τι έχει σχέση με τον Άγιο Ιωάννη τον Καρπάθιο (σ. 463-467). Σημειώνει, λ.χ., μεταξύ των άλλων, στην εισαγωγή του κεφαλαίου για την Κάρπαθο: «Μονόχωρα εκκλησάκια αλλά και ευμεγέθεις ενοριακοί ναοί δημιουργούν την εκόνα ενός νησιού το οποίο διατήρησε ζωντανό το χριστιανικό βίωμα καθόλη την ιστορική διαδρομή του.
Στις πιο απόκρημνες πλαγιές των βουνών της, εκεί όπου κυριαρχεί η πυκνή πευκώδης βλάστηση, βλέπει κανείς να προβάλλουν συνεχώς πανέμορφα εκκλησάκια που αγναντεύουν το Αιγαίο Πέλαγος. Οι διάφορες πανηγύρεις προς τιμήν των Αγίων που εορτάζουν καθόλο το έτος σε συνδυασμό με τις λαϊκές παραδόσεις και τα έθιμα του τόπου αποτελεί ξεχωριστό γεγονός τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες της νήσου» (σ. 459).
Αναφορικά με την καταγραφή της κ. Ζαΐρη για τη ζωή και τη δράση του Αγίου Ιωάννη του Καρπάθιου, η μνήμη του οποίου τελείται την 25η Αυγούστου, γράφει, μεταξύ των άλλων και τ’ ακόλουθα: «Οι περισσότεροι μελετητές καταλήγουν στο κοινό συμπέρασμα ότι ο ασκητής της Καρπάθου έλαμψε δια της παρουσίας του κατά τον 7ο αι. μ.Χ. Από τις ιστορικές πηγές αντλούμε την πληροφορία ότι ο Όσιος Ιωάννης καταγόταν από την ακριτική νήσο Κάρπαθο, του συμπλέγατος των Δωδεκανήσων. Ακολούθησε το μοναχικό βίο κατ’ επιλογή εμπνευσμένος από θείο έρωτα και αποτέλεσε λαμπρό πρότυπο ασκητικής διαγωγής και ενάρετου βίου…Μέσω του αξιώματος της αρχιερωσύνης της Εκκλησίας της Καρπάθου, κατέστη στη συνείδηση όλων με το έργο του ένας θεοφιλής και εξαίρετος ποιμενάρχης…Τα κείμενα που έχουν διασωθεί επ’ ονόματι του Οσίου στη γνωστή Φιλοκαλία των Νηπτικών των Αγίων Μακαρίου του Νοταρά και Νικοδήμου του Αγιορείτου, έργο που εκδόθηκε το 1782 μ.Χ., είναι τα “Προς τους από της Ινδίας προτρέψαντας μοναχούς παρακλητικός”, (σε 100 κεφάλαια) και “Λόγος Ασκητικός και παρηγηρητικός, συμπληρωματικός των εκατό κεφαλαίων”. Ο ευσεβής αναγνώστης μπορεί να κατανοήσει ότι ο συντάκτης των κειμένων αυτών, εν προκειμένω ο Άγιος Ιωάννης ο Καρπάθιος, υπήρξε μέγας αγωνιστής στην άσκηση καταπολέμησης των σαρκικών παθών και υπέρμαχος της διαμόρφωσης της ψυχής κατά το πρότυπο του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού» (σ. 463-464).
Η σύντομη και επιλεκτική παρουσίαση (περιορίστηκα μόνο στο κεφάλαιο που αφορά την Κάρπαθο) του βιβλίου της κ. Χρυσής Ν. Ζαΐρη, Η Σύναξις των εν Δωδεκανήσω Αγίων, με οδηγεί στη διατύπωση του συμπεράσματος ότι ο συνδυασμός της θρησκευτικής εορτής μνήμης και τιμής των εν Δωδεκανήσω Αγίων (7 Μαρτίου), με τον εθνικό εορτασμό της απελευθέρωσης των νησιών του δωδεκανησιακού συμπλέγματος από την Ιταλική κυριαρχία και της ενσωμάτωσής τους στο ελληνικό κράτος (7 Μαρτίου 1948), αποσκοπεί ακριβώς στην υπόμνηση ότι οι Δωδεκανήσιοι Άγιοι και Νεομάρτυρες αποτελούν τα έμψυχα σύμβολα και παραδείγματα που θα πρέπει να εμπνέουν κάθε γενιά Δωδεκανησίων στον αγώνα τους, προσωπικό και κοινωνικό, για την υπεράσπιση της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας του τόπου και της θρησκευτικής τους παράδοσης. Το δωδεκανησιακό, δηλαδή, τόπο όπου οι Άγιοι δίδαξαν και βίωσαν με το παράδειγμά τους το χριστιανικό μήνυμα της πνευματικής ελευθερίας, της ειρήνης, της δικαιοσύνης, της αγάπης και της καταλλαγής.
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Π. ΠΕΡΣΕΛΗΣ
7.3.2025
Καρπαθιακα Νέα
