γράφει ο Μανώλης Δημελλάς
«…Όλες μου τις αντιξοότητες τις δάμασε η Κάρπαθος…
Με την ιδιαίτερη εκείνη αγάπη που εμπνέει τα παιδιά της…»
Έτσι ξεκινά ο πρόλογος στο τρίτο βιβλίο του Καρπάθιου ακάματου λόγιου Βάσου Νικ. Βασιλάκη, με ένα θέμα που εκείνος είχε την έμπνευση και τη χαρά να το αγγίξει πρώτος: 117 «Βιογραφίες Καρπαθίων και Κασίων».
Πρόκειται για ένα παλικάρι που το χαρακτήριζε η λατρεία για τον γενέθλιο τόπο αλλά και η ευρυμάθεια, για θέματα που αφορούσαν το νησί και ιδιαίτερα το χωριό του, το Μεσοχώρι.
Η σχέση του με τα γράμματα και τις γνώσεις δεν ήταν μια κλειστή, μια προσωπική ιστορία. Αντίθετα, με κάθε τρόπο πάσχισε να μάθει, να γράψει και στη συνέχεια να μοιραστεί τις γνώσεις με τους συντοπίτες του, να βοηθήσει, τόσο για την ανάπτυξη όσο και τη διατήρηση των αξιών και των παραδόσεων του τόπο του.
Ο Βάσος Βασιλάκης γεννήθηκε στις 3 Μαρτίου 1946, όμως ο θάνατος τον τράβηξε πολύ νωρίς κοντά του. Πέθανε στις 11 Αυγούστου 1977, στη θάλασσα της Καρπάθου, σε ηλικία μόλις 31 ετών. Ένα τραγικό γεγονός που συγκλόνισε το νησί. Ακόμη και σήμερα η θύμηση του ματώνει τους οικείους του.
Μα είναι κοινή ομολογία των ανθρώπων της γενιάς του, ότι ο Βάσος, ειδικά σε θέματα που αφορούν τον πολιτισμό και την ιστορία του νησιού, είχε τεράστιες δυνατότητες, θα προσέφερε λοιπόν ανεκτίμητες υπηρεσίες στην Κάρπαθο.
Πατέρας του ήταν ο δάσκαλος Νικόλαος Βασιλάκης, και μητέρα η Θεοδοσία το γένος Σακελλάρη, όμως και εκείνη στάθηκε άτυχη, πέθανε σε ηλικία μόλις 29 ετών.
Στη σειρά ήταν το τρίτο παιδί και ο μόνος γιός της οικογένειας.
Ο Βάσος, έμεινε ορφανός σε ηλικία τεσσάρων χρονών και μεγαλώνει με τον γονιό του, που είναι πατέρας και ταυτόχρονα ο δάσκαλος του. Όπως μας αποκαλύπτει η αδελφή του Βάσου, η κα Ειρήνη Παραγιού, ο γονιός τους ήταν αυστηρός, ήθελε τα παιδιά του να μοχθήσουν για να μάθουν γράμματα, ακολουθώντας τους κανόνες τις Ορθοδοξίας. Ήταν αληθινός μέντορας του κι από αυτόν πήρε στέρεες βάσεις και χριστιανικές αξίες για να δομήσει τη ζωή τους.
Αφού τελείωσε το δημοτικό σχολείο στο Μεσοχώρι, δεν άργησε να έρθει και η πρώτη αναγνώριση του χαρακτήρα και των ικανοτήτων του.
Ο Δεσπότης της Καρπάθου Απόστολος, ο οποίος ήταν συμμαθητής και φίλος του πατέρα του από το σχολείο της Ρόδου, γνώριζε καλά την οικογένεια, εκτιμώντας το ήθος και τον ζήλο του μικρού Βάσου στην εκκλησία, τον έχρισε Αναγνώστη (βαθμός κατώτερου κληρικού).
Στη συνέχεια προχώρησε στο Γυμνάσιο Καρπάθου, στο Απέρι, εκεί έμενε μαζί με την αδελφή του Ειρήνη και όπως μαθαίνουμε από την ίδια, ο Βάσος ήταν ένας ακούραστος, επιμελής και τακτικότατος μαθητής, που αγαπούσε τα γράμματα και μόχθησε για να αποκτήσει γνώσεις.
Με την αποφοίτηση του ανέβηκε στην Αθήνα όπου και σπούδασε 4 χρόνια στην Σιβιτανίδειο και δυο χρόνια στη ΣΕΛΕΤΕ, επίσης ακολούθησε τον αγαπημένο του κλάδο, αυτόν της δημοσιογραφίας και έκανε τριετή σπουδές στη σχολή ΟΜΗΡΟΣ, ενώ παράλληλα διδάχτηκε την Αγγλική γλώσσα.
Αρχικά εργάστηκε στην Τράπεζα βιομηχανικής αναπτύξεως όπου περιοδεύει ανά την Ελλάδα με την ειδικότητα του τεχνικού έργων, όμως με την δικτατορία απολύθηκε. Στη συνέχεια ως καθηγητής, στην τεχνική σχολή Αναξαγόρας στον Πειραιά και στη σχολή ΣΕΛΕΤΕ.
Ο Βάσος Βασιλάκης υπήρξε ενεργό μέλος στους πολιτιστικούς συλλόγους της Καρπάθου. Διετέλεσε πρόεδρος των Καρπαθίων Νέων, μέλος στην Ένωση Ελλήνων Συγγραφέων, όπως και στην Ένωση Νέων Επιστημόνων.
Για τις εργασίες του η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε 3 βραβεία Β τάξεως με αντίστοιχα χρηματικά βραβεία. Επίσης δέχθηκε Έπαινο και βραβείο από τη Γλωσσική Εταιρία. Μάλιστα συνόδευε τους μαθητές του στα εκπαιδευτικά τους ταξίδια στο εξωτερικό και σε ένα από αυτά, στην Κύπρο, γνώρισε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, συνδέθηκε μαζί του και του έστελνε τα βιβλία του.
Πρωτοπόρος ο Βάσος Βασιλάκης έκανε πράξη κάτι που σήμερα είναι κανόνας για τη διατήρηση και προβολή της καρπαθιακής παράδοσης. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, σε συνεργασία με τον πολύπειρο σε αυτά τα θέματα μουσικολόγο-λαογράφο Παναγιώτη Μυλωνά, παρουσίασε καρπαθιακό μπαλέτο και καταχειροκροτήθηκε μέσα στο κατάμεστο Δημοτικό θέατρο του Πειραιά!
Ο Παναγιώτης Μυλωνάς δεν ξεχνά τον νεαρό Βάσο Βασιλάκη, τον είχε επισκεφθεί στην ΕΡΤ για να του προτείνει να προβάλει την Κάρπαθο και ιδιαίτερα το Μεσοχώρι.
Ο κ. Μυλωνάς συγκινημένος για τις μνήμες που του φέραμε στο νου, σήμερα μας λέει:
«Είχε έρθει στα γραφεία να μας μιλήσει τον θυμάμαι πολύ καλά, μα ήταν ένα ξεχωριστό παιδί! Ο Βάσος δίδασκε με το ήθος και το παράδειγμα του, λάτρευε τον τόπο του και έκανε ότι μπορούσε για να τον αναδείξει. Για αυτό το λόγο τον έβγαλα στη τηλεόραση. Ήταν ένας φωτισμένος άνθρωπος που «έσερνε» μαζί του την παράδοση του νησιού του. Όταν σου μιλούσε νόμιζες ότι σου μιλά όλη η Κάρπαθος κι αυτό γιατί είχε το νησί του μέσα στην ψυχή και την καρδιά του».
Από πολύ νωρίς φάνηκε η έφεση του στη συγγραφή, συνολικά εκδόθηκαν 8 βιβλία-έρευνες του:
- Δομικόν Εργαστήριο, βιβλίο που χρησιμοποιήθηκε ως σχολικό βοήθημα στην πρότυπο Μέση Τεχνική Σχολή της ΔΕΗ, 1969
- Το Μεσοχώρι της Καρπάθου, τόμος Α, 1973
- Καρπαθιακόν – Κασιακόν Βιογραφικόν Λεξικόν, 1974
- ΚΑΡΠΑΘΟΣ – Εικόνες, Λαική Τέχνη, Πολιτισμός (επιμέλεια έκδοσης) 1974
- Σημειώσεις οργανώσεως Δομικών Έργων, 1974
- Μετρήσεις (Σχολικό βοήθημα ΣΕΛΕΤΕ)
- Ιστορικό του ΟΗΕ-Δομικά μηχανήματα, 1975
- Η Εκπαίδευση στην Κάρπαθο, 1975 (Διάλεξη)
Είχε προγραμματίσει να εργαστεί και να εκδώσει τα παρακάτω τέσσερα βιβλία, δυστυχώς δεν πρόλαβε να τα δει τυπωμένα:
- Το Μεσοχώρι της Καρπάθου, τόμος Β΄(εκδόθηκε μετά το θάνατο του με την επιμέλεια του πατέρα του)
- Η ιστορία των χωριών της Καρπάθου.
- Οι Εκκλησίες της Καρπάθου.
- Ο Μάρκος Μαλλιαράκης.
Ο Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης, καθηγητής λαογραφίας στο Εθνικό και Καποδιαστριακό Παν. Αθηνών, με καταγωγή από τις Μενετές, γνώριζε καλά τον Βάσο Βασιλάκη, σκιαγραφεί τον χαρακτήρα και τις δράσεις του:
«Ήταν πολύ καλό παιδί, ένα λαμπρό παλικάρι που όμως χάθηκε πολύ νωρίς. Ενδιαφερόταν για τα πολιτιστικά και τα επιστημονικά δρώμενα της Καρπάθου, του άρεσε να συζητά με ομολόγους του, με ομοτέχνους του, με καθηγητές πανεπιστημίου, με ανθρώπους των γραμμάτων της Καρπάθου και τους έλεγε ο ίδιος τις ανησυχίες του.
Συγγραφέας αρκετών βιβλίων, μάλιστα τα 3 ήταν μεγάλα βιβλία, 2 για το Μεσοχώρι, το χωριό του, με πολλά από τα κείμενα να είναι πρωτότυπα. Για μένα είναι αξιόλογο το βιβλίο «Καρπαθιακόν – Κασιακό Βιογραφικόν λεξικόν», δεδομένο ότι για πρώτη φορά ασχολήθηκε κάποιος με πορτραίτα Καρπαθίων. Και όπως μου έλεγε, σκεφτόταν να κάνει και συμπληρωματικές εκδόσεις για να το εμπλουτίσει.»
Ο Βάσος Βασιλάκης ανήκει στην πρώτη γενιά Καρπαθίων που γεννήθηκαν και επίσημα Έλληνες, αν και το 1946 ακόμη δεν έχουν αποδοθεί τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα, ωστόσο από το νησί είχαν ήδη φύγει οι Ινδοί στρατιώτες, υπήρχαν λιγοστοί Εγγλέζοι αξιωματικοί και ήδη κυμάτιζε η γαλανόλευκη.
Την δεκαετία του ΄60 ζει και σπουδάζει στην πρωτεύουσα αλλά το νησί και ειδικά το χωριό του, το Μεσοχώρι, που ας σημειώσουμε μόλις εκείνα τα χρόνια συνδέθηκε με αμαξωτό δρόμο με την υπόλοιπη Κάρπαθο, είναι βαθιά ριζωμένο μέσα του και δεν είναι υπερβολή να αναφέρουμε ότι χαρακτηρίζει ολάκερη την ύπαρξη του.
Εργάστηκε με ζήλο, πυρετωδώς και σε μικρό χρονικό διάστημα απέδωσε πρωτογενής ιστορικές και πολιτιστικές έρευνες. Κοπιάζει γιατί είχε αντιληφθεί το κενό που υπήρξε στην ιστορική καταγραφή των μοναδικών στοιχείων του νησιού, που μέρα με τη μέρα εξαφανίζονται.
Δεν είναι μονάχα η έφεση στα γράμματα, είναι και το χάρισμα στην επικοινωνία. Υπήρξε ένας από τους καλούς και προπαντός ακάματους δασκάλους, που χαιρόταν να βλέπει τους μαθητές του να προοδεύουν και δε λυπόταν για δικούς του κόπους, τους χαμένους χρόνους τους, όταν πρόκειται για να μεταδώσει γράμματα και γνώση.
Τόσο το μυαλό κι άλλο τόσο η καρδιά του, ήταν δοσμένη στο χωριό του, στο Μεσοχώρι και ιδιαίτερα στην περιοχή που λάτρεψε, τον πανέμορφο Λευκό. Εκεί ήταν το σπίτι, εκεί η βαρκούλα, δώρο του πατέρα του και τα δυο ήταν ταυτισμένα με την ύπαρξη του.
Κάθε καλοκαίρι φρόντιζε να βρεθεί εκεί για λίγες ημέρες στο Λευκό, αρκετές φορές και με συναδέλφους από την Αθήνα, εκεί μελετούσε, δίχως σταματημό, την ιστορία και τη μοναδική λαογραφία του νησιού του.
Ανάμεσα στις πολυάριθμες έρευνες του συναντάμε και την ενδιαφέρουσα πρόταση για δυναμική τουριστική αξιοποίηση της περιοχής και αλλαγή του ονόματος της ακτής που λέγεται «του γιαλού το Χωράφι». Ο Βάσος λοιπόν, στο δεύτερο βιβλίο του για το Μεσοχώρι, προτείνει αυτή η περιοχή να αφήσει πίσω το «φτωχό της όνομα» και να ονομαστεί: «Η παραλία των κρίνων»!
Έχει ενδιαφέρον να σταθούμε και να διαβάσουμε ένα μικρό απόσπασμα από το βιογραφικό του πατέρα και δασκάλου του Βάσου, του Νικολάου Βασιλάκη. Σε αυτό λοιπόν ο γράφων μας λέγει:
«…Μένω με τη συνείδησίν ελαφράς ότι σαν Μεσοχωρίτης πραγματικός υπηρέτησα το χωριό μου ευσυνειδήτως με διακαή πόθον να αναχθεί η μικρή πατρίδα μου εις ανώτερα πνευματικά επίπεδα, αλλά και την οικογένεια μου εβοήθησα αξιοπρεπώς, ζων συνταξιούχος τώρα προ δωδεκαετίας. Ευγνωμονώ τους γονείς και διδασκάλους μου και όσους μου παραστάθηκαν συμπαθώς κατά την διδασκαλικήν σταδιοδρομίαν μου και όσους με παρεμύθησαν κατά τας δυστυχίας της ζωής μου».
Μπορούμε να αντιληφθούμε λοιπόν ότι ο γιός του Νίκου, ο Βάσος Βασιλάκης, είχε ισχυρές καρπάθικες ρίζες και θα γέμιζε από τους πνευματικούς καρπούς του το νησί του.
Κρίμα, γιατί η απώλεια του οραματιστή πατριώτη Βάσου Βασιλάκη στοιχειώνει ακόμη και σήμερα τα γράμματα της Καρπάθου.
- Ευχαριστώ την αδελφή του Βάσου Βασιλάκη, κα Ειρήνη Βασιλάκη Παραγιού, για τις πληροφορίες και τη συνολική βοήθεια για αυτή την καταγραφή. Επίσης τον ανηψιό του Βάσου, κ. Βασίλη (Βάσος) Βασιλάκη – Παραγυιό, για το μοίρασμα των αναμνήσεων από το θείο του καθώς και για την αδημοσιεύτη φωτογραφία του Βάσου.
