«Λάβαμε κι από τις Πυλές είδηση βράδυ –βράδυ
ότι κι εκείνοι είναι έτοιμοι και ξέρου (α)πό σημάδι.
Και μεις θα πολεμήσουμε, είπανε, στον αγώνα
το λέει η καρδούλα μας, το λέει και το στόμα».
(Ποίηση Αριστείδη Παπουτσάκη, από τις Μενετές)
Στις Πυλές, αμέσως μετά τις Μενετές και την Αρκάσα, έγινε δεκτό με μεγάλο ενθουσιασμό το μήνυμα της Επανάστασης! Την άλλη κιόλας ημέρα, στις 6 Οκτωβρίου του 1944, στο καμπαναριό της Εκκλησίας, απ’ όπου αδιάκοπα διαλαλούσε το χαρμόσυνο νέο η καμπάνα, υψώθηκε η γαλανόλευκη! Ο γηραιός δάσκαλος Αντώνιος Ασλανίδης πρωτοστατεί, καλεί όλους τους χωριανούς στο προαύλιο της Παναγίας (πέργερο) και στη μετά από τόσα χρόνια και πάλι υψωμένη ελληνική σημαία ορκίζει τους νέους των Πυλών, λέγοντάς τους δυο κουβέντες μόνο: «Όλα εκείνα που σας έλεγα τόσα χρόνια στο μάθημα της Ιστορίας του Σχολείου, ήρθε η ώρα να τα αντιμετωπίσουμε οι ίδιοι τώρα».
Με μεγάλο ενθουσιασμό και δάκρυα όλοι στα μάτια παρακολουθούν τη δοξολογία κι αμέσως μετά εκλέγουν Επιτροπή με το γηραιό Δάσκαλο Αντώνη Ασλανίδη, το γιατρό Μηνά Χαλκιά και το Γεώργιο Καραγεώργη.
Όταν μετά φτάνει η Επαναστατική Επιτροπή των Μενετών και της Αρκάσας, το πλήθος του κόσμου ξεσπά σε ζητωκραυγές και πατριωτικά τραγούδια. Κορίτσια με γαλανόλευκες ταινίες κερνούσαν το εκλεκτό πυλιάτικο κρασί κι όλοι για μια ακόμη φορά διαβεβαίωναν ότι θ’ αγωνιστούν μέχρι το τέλος, για τη λευτεριά τους!
Η Επαναστατική Επιτροπή των Πυλών συνεργάστηκε ζωντανά με τις αντίστοιχες των Μενετών και της Αρκάσας. Όταν μάλιστα είδαν ότι η Κεντρική Επιτροπή, στο Απέρι, που συνδιαλεγόταν με τους Ιταλούς κωλυσιεργούσε την πρόοδο του επαναστατικού αγώνα, άσκησε πιέσεις να ζητηθεί με έγγραφο η παράδοση και ο αφοπλισμός των Ιταλών, όπως και έγινε στις 11 Οκτωβρίου του ’44.
***
Την πρώτη θέση στην προεπαναστατική και επαναστατική αντίσταση στις Πυλές, ασφαλώς κατέχουν οι αείμνηστοι συγχωριανοί μας, ο Δάσκαλος Αντώνιος Ασλανίδης και ο Δόκτορας της Ιατρικής Μηνάς Χαλκιάς.
Ο Δάσκαλος Ασλανίδης, παρά το προχωρημένο της ηλικίας του, συμμετείχε ενεργά στις Επιτροπές, επισκέφθηκε όλα τα κάτω χωριά για να συμβάλει στη διατήρηση του ηθικού και του αδιάσπαστου της ενότητας όλων.
Τα έγγραφα που έφερε μαζί της η γνωστή αποστολή στην Αίγυπτο με τη βενζινοκίνητη βάρκα, την «IΜΑΚΟΛΛΑΤΑ», όπως ονομάστηκε, που έφυγε στις 10 Οκτωβρίου 1944 από το Φοινίκι για το μεγάλο και μακρινό προορισμό της, είχαν και την υπογραφή του Αντωνίου Ασλανίδη. Το έγγραφο, στη γαλλική γλώσσα, έγραψε ο Γιατρός Μηνάς Χαλκιάς.
Οι Επαναστατικές Επιτροπές είχαν στη συνέχεια μεγάλο έργο να επιτελέσουν. Υπήρχε ο κίνδυνος να επιστρέψουν οι Γερμανοί από την Κρήτη ή τη Ρόδο. Πολλά προβλήματα παρουσιάζονταν με την τάξη και την ασφάλεια των πολιτών, με τη διοίκηση του νησιού, αλλά και με την ίδια τη ζωή τους, αφού οι 7.500 Καρπάθιοι και 1.500 Κασιώτες ήταν χωρίς τροφές, χωρίς ρούχα, χωρίς υποδήματα…


Γι’ αυτό το λόγο οι Επιτροπές προτείνουν να διορισθεί προσωρινός Διοικητής ο αείμνηστος συγχωριανός μας Δάσκαλος Αντώνιος Ηλία Ασλανίδης, που ξεχώριζε για τη φρόνηση και τον πατριωτισμό του. Μέρα και νύχτα εκτελούσε τη σκοπιά του στην πλατεία των Πυλών, με το ντουφέκι στους ώμους, που είχαν πια κυρτώσει από τις κακουχίες του πολέμου, αλλά κι απ’ τα πολλά του χρόνια. Εκείνος, όμως, όπως μας βεβαιώνει ο αείμνηστος γιος του Βούλης Ασλανίδης στο βιογραφικό σημείωμα του πατέρα του, αφού τους ευχαρίστησε για την τιμή αυτή, γύρισε πάλι στο Σχολείο του, στα χωράφια του, στο χωριό του…
Ο Μηνάς Χαλκιάς, ο θερμός πατριώτης, συμμετείχε και συνεργάστηκε στο τοπικό κλιμάκιο κατασκοπείας του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Με συνεργάτες του τους Δασκάλους Ιωάννη Οθείτη, από τις Μενετές, Εμμανουήλ Γ. Χαροκόπο και Γεώργιο Ε. Ορφανό, από το Μεσοχώρι, συγκεντρώνει κάθε σημαντική πληροφορία για τις οχυρώσεις του γερμανοϊταλικού στρατού.
Ο Μηνάς Χαλκιάς είναι ένας μεγάλος πατριώτης, που παρά τα μαρτύρια, που για τρεις μήνες υπέφερε στις ιταλικές φυλακές του Απερίου, δεν πρόδωσε κανένα μυστικό.
Οι Πυλιάτες, όμως, δεν ήταν απλώς εκείνοι που πρώτοι στήριξαν την Επανάσταση του ’44. Ο πατριωτισμός και η παληκαριά τους φάνηκε με πολλές άλλες προεπαναστατικές πράξεις. Πολλοί Πυλιάτες συνελήφθησαν επειδή κατείχαν πολεμικά όπλα, άλλοι δικάστηκαν στο Γερμανικό Στρατοδικείο, στη Ρόδο, άλλοι φυλακίστηκαν στην Κάρπαθο, άλλοι δάρθηκαν σκληρά και υπέστησαν πολυήμερες νηστείες.
Μια βδομάδα πριν την Επανάσταση, νέοι του χωριού, με πρωτοστάτη το Μιχάλη Κ. Λαχανά, επετέθηκαν στους Ιταλούς που ήρθαν στο Λιοτρίβι των Πυλών για να καταμετρήσουν και κατασχέσουν το περισσότερο από το λάδι των παραγωγών, τους αφόπλισαν, τους έδειραν και τους έδιωξαν.
Μετά απ’αυτό τό συμβάν, και με τη σύμφωνη γνώμη τῶν πρωτεργατών των επαναστατικών κινημάτων στις Πυλές Δασκάλου Αντωνίου Ασλανίδη και Ιατρού Μηνά Χαλκιά, εξοπλίστηκαν όλοι όσοι μπορούσαν να κρατήσουν ντουφέκια.
***
Ένα άλλο γεγονός, που συνέβη είκοσι τέσσερα χρόνια πριν την Επανάσταση, τον Αύγουστο του 1920, κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής και το οποίο αποθανατίστηκε μάλιστα σε φωτογραφία του φωτογράφου και αγιογράφου Αθανάση Τσιβγά, είναι το εξής:
Στις 28 Ιουνίου 1919 υπογράφεται η συνθήκη των Βερσαλλιών, με την οποία σφραγίζεται το τέλος του Α! παγκοσμίου πολέμου. Η Ελλάδα είναι με τους νικητές. Στις 16 Ιουλίου 1919 υπογράφεται στο Παρίσι η συμφωνία Τιττόνι-Βενιζέλου, που ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό τα δωδεκανησιακά αιτήματα. Η Ιταλία, με βάση την παραπάνω συμφωνία, παραχωρεί στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα, εκτός τη Ρόδο, που θα παραμείνει για 5 χρόνια ακόμα υπό ιταλική κυριαρχία, μέχρι να αποφασίσουν, με δημοψήφισμα, οι κάτοικοί της.
Στις 28 Ιουλίου 1920 υπογράφεται από τον κορυφαίο Έλληνα πολιτικό και πρωθυπουργό, Ελευθέριο Βενιζέλο, η θριαμβευτική, για τις ελληνικές θέσεις, συνθήκη των Σεβρών, σύμφωνα με την οποία η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας κάθε δικαιώματος και τίτλου επί των νήσων του Αιγαίου, (Δωδεκάνησα) ενώ, με άλλη συνθήκη, την ίδια ημέρα, η Ιταλία παραιτείται, υπέρ της Ελλάδας, όλων των δικαιωμάτων και των τίτλων της επί των κατεχομένων υπ’ αυτής νήσων του Αιγαίου.
Μέσα στο αισιόδοξο πνεύμα που έφεραν αυτές οι ειδήσεις, λίγες μέρες μετά, στις 8 Αυγούστου 1920 έτρεξαν οι Πυλιάτες να βγάλουν από το παγκάρι της Εκκλησίας και να υψώσουν και πάλι την Ελληνική Σημαία -ποιος ξέρει μετά από πόσα χρόνια- και με συγκίνηση ιερή να ψάλουν όλοι μαζί τον Εθνικό μας Ύμνο.
20 νεαροί, θερμόαιμα Ελληνόπουλα, ανέβηκαν στη στέγη του Ιερού Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πυλών, και χαιρετούν την ανυψωμένη στον ιστό του καμπαναριού Ελληνική Σημαία! Πολλοί άλλοι Πυλιάτες είναι επίσης συγκεντρωμένοι στο προαύλιο του Ναού και στις γύρω στέγες -δε φαίνονται στη φωτογραφία- κι είναι όλοι χαρούμενοι και εθνικά υπερήφανοι, που βλέπουν και πάλι τη γαλανόλευκη να κυματίζει!
Η Ιταλία δεν τίμησε την υπογραφή της στη Συνθήκη των Σεβρών. Οι συμμαχικές δυνάμεις, με την πρόφαση ότι η ελληνική Κυβέρνηση του Βενιζέλου δεν είναι νόμιμη, αρνήθηκαν να επιστρέψουν τα νησιά στην Ελλάδα κι έτσι συνεχίστηκε η ιταλο-γερμανική κατοχή, μέχρι το επαναστατικό κίνημα της 5ης Οκτωβρίου 1944.
Ποιοι είναι πάνω στη στέγη; Μιχάλης Ζαμαλής, Κώστας Τσιραγάκης και άλλοι…


Ελάχιστα ονόματα μας είπαν οι συγχωριανοί μας κ.κ. Μηνάς Γεωργόπουλος, Εμμανουήλ Φελουζής και Μηνάς Παπαδόπουλος, που μας έδωσαν αυτές τις πληροφορίες και τους οποίους και ευχαριστούμε θερμά.
Πρωταγωνιστής βέβαια κι αυτού του πατριωτικού ξεσηκωμού είναι ο ήρωας Δάσκαλος Αντώνης Ασλανίδης.
Πάνω στη φωτογραφία έχει γραφεί το τετράστιχο:
« Λαμπρά μου κυανόλευκος, ο κόσμος σε ζηλεύει·
κι όποιος ζητά παρηγοριά, ‘πό σένα τη γηρεύγει ».
και η ένδειξη : Ναός Πυλών Καρπάθου. Εgée 8 -8 -1920.
Κι ακόμη ένα περιστατικό, που φανερώνει τη λεβεντιά, την παλικαροσύνη και τον γνήσιο πατριωτισμό των Πυλιατών.
Στο λιμάνι του Προνιού, σε τοποθεσία της Κοινότητας Πυλών Καρπάθου, που ήταν περιφραγμένο με συρματόπλεγμα, τη νύχτα της 24ης προς 25η Αυγούστου του 1944, ήρθε ένα αγγλικό πολεμικό πλοίο, φέρνοντας μαζί του ‘Ελληνες και ‘Αγγλους για να βοηθήσουν στην απελευθέρωση της Καρπάθου. ‘Ομως, ο Δεκανέας του Ιερού Λόχου ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ Ψυλλή, που καταγόταν από την Παρπαριά της Χίου και ήταν 21 ετών, πάτησε μια νάρκη και σκοτώθηκε.
Αμέσως μετά το Επαναστατικό και απελευθερωτικό κίνημα, οι συγχωριανοί μας συνέλεξαν το λείψανο του άγνωστου -ως τότε- Ιερολοχίτη και με τιμές ήρωα και πάνδημη κηδεία τον έθαψαν στις 8 Οκτωβρίου 1944 στο Κοιμητήριο του χωριού μας.


Το μνήμα του γενναίου Ιερολοχίτη υπήρχε από τότε, το 1944, εκεί. Ανελλιπώς και αδιακόπως, σε κάθε εθνική γιορτή, όλα αυτά τα χρόνια, πηγαίνουμε εκεί όλοι οι χωριανοί, οι μαθητές του Σχολείου με την ελληνική σημαία και οι τοπικοί άρχοντες και τελούμε τρισάγιο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του.
Αυτό το πληροφορήθηκαν, κι αφού το διαπίστωσαν με τα μάτια τους το 2001, οι Εκπρόσωποι της Λέσχης Καταδρομέων και Ιερολοχιτών, από την Αθήνα, απόστρατοι ανώτατοι αξιωματικοί, το Μάιο του 2003, με μια και πάλι πάνδημη και λαμπρή τελετή, και με δικά τους έξοδα, έστησαν στην είσοδο του χωριού ένα νέο, λαμπρό μνημείο.
Η σύντομη αυτή αναφορά, ας γίνει ένα μικρό αντίδωρο στη θυσία, τους κόπους, τους αγώνες και στα μαρτύρια των αειμνήστων προγόνων και συγχωριανών μας, που έγραψαν τις χρυσές αυτές σελίδες της ιστορίας του τόπου μας.
Πολλές ευχαριστίες εκφράζουμε και στο συγχωριανό μας κ.Εμμανουήλ Χατζανδρούλη, για τις πολύτιμες πληροφορίες που ανέσυρε από το αρχείο του αειμνήστου πατέρα του Δασκάλου Ανδρέα Χατζανδρούλη και μας τις έκανε γνωστές.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Αρχιμανδρίτης Καλλίνικος Μαυρολέων