αποκρώνω= τρώγω την αποκριάτικη εστίαση
Από πολύ μικρός θυμάμαι την μάνα μου να προετοιμάζεται να ″αποκρώσει″ για τους πεθαμένους της μας έλεγε.
γράφει ο Ηλίας Βασιλαράς
Τι είναι όμως το απόκρωμα πώς και πότε γίνεται, ποιοι το έκαναν ή το συνεχίζουν να το κάνουν ακόμα;
Ο Μιχαήλ Γ. Μιχαηλίδης Νουάρος στα Λαογραφικά του Σύμμεικτα στον πρώτο του τόμο αναφέρει ότι ″αποκρώνω″ σημαίνει τρώγω την αποκριάτικη εστίαση.
Και σήμερα ακόμα συνεχίζουν να το κάνουν οι Σποΐτισσες έστω και οι λίγες μόνιμες κάτοικοι του χωριού μας. Το ίδιο ακριβώς γίνεται και με τις γυναίκες των παροικιών με συνηθέστερο το απόκρωμα της εβδομάδας της τυρινής.
Δύο φορές τον χρόνο γίνεται το απόκρωμα το πρώτο στην εορτή του Άη Φιλίππου (14-11) και την Δευτέρα , Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο της εβδομάδας της τυροφάγου.
Το φαγητό που συνηθίζει να μοιράζει η μάνα μου όταν αποκρώνει είναι τα λαζάνια, αλαζάνια τα λέει εκείνη και θυμάται ότι τα έκαναν χειροποίητα αφού τα εμπορικά μαγαζιά ήταν πολύ λίγα στην Κάρπαθο. Οι Σποΐτισσες εκείνης της εποχής χρησιμοποιούσαν τα δικά τους υλικά για να αποκρώσουν. Λαζάνια λοιπόν με βούτυρο ντόπιο, σάλτσα ντομάτας, τυρί επίσης και τα ανάλογα μπαχαρικά που έκαναν τα λαζάνια πιο νόστιμα. Κάποιες αποκρώνουν με κοφτά ή μακαρούνες και άλλες με το αγαπημένο φαγητό του δικού τους ανθρώπου. Η θεία μου η Ερνιά του Πέρου θυμάται η κόρη της η Φανή απόκρωνε και στην Αμερική με ντολμαδάκια επειδή άρεσαν του συζύγου της Γιάννη Λειβαδίτη εν ζωή.
Στο απόκρωμα της Τυρινής εβδομάδας το πιάτο που εμοιράζετο ήταν κρέας γιατί έτσι απόκρωναν οι βοσκοί του χωριού μας.
Δεν ξέρω γιατί είναι τόσο νόστιμα αυτά τα λαζάνια που μαγειρεύουν οι γυναίκες. Πάντως νοστιμότερα δεν γίνονται.
ΜΑΓΕΙΡΕΜΑ- ΘΥΜΙΑΣΜΑ- ΔΙΑΝΟΜΗ
Πριν να βγει ο ήλιος λοιπόν γινόταν το απόκρωμα στα Σπόα. Οι άνθρωποι τότε σηκώνονταν από τα βαθιά χαράματα για να πάνε στις δουλειές τους και έπρεπε να τους προλάβουν πριν φύγουν. Σήμερα η διανομή του αποκρώματος γίνεται συνήθως ως το μεσημέρι γιατί αλλάζουν και οι συνήθειες της ζωής μας, τελείως, μπορούμε να πούμε.
Όταν ετοιμαστεί το πιάτο η νοικοκυρά το θυμιάζει και την ίδια ώρα το ονοματίζει με τα ονόματα των συγγενών της αρχίζοντας από τα πιο συγγενικά. Με την ευχή ″ ο Θεός συγχωρέσει τον Μανόλη, τον Γιαννή, τη Μαρούκλα, τη Σοφίλλα κ.λπ. ″ Την ίδια ευχή ″ ο Θεός συγχωρέσει τ’ αποθαμένα σας″ δίνουν οι αντιευχόμενοι όσοι πάρουν τα πιάτα, που πρέπει να μοιράζονται πάντα σε μονό αριθμό.
Μια παράδοση για τον Άγιο Φίλιππα:
Λένε πως ο Αϊς Φίλιππος αφού εδούλεψε όλη την ημέρα στα χωράφια του έσφαξε το βράδυ το βόδι του για να το μοιράσει στους φτωχούς ζεβγάδες ν’ αποκρώσουν κι’ εκείνοι που δεν είχαν τίποτα να φάνε στις 14 Νοεμβρίου την ημέρα της γιορτής του.
Το πρωί όμως βρήκε το βόδι ζωντανό και το πήρε ξανά στο ζευγάρι. Έχει μάλιστα και μια παροιμία: Τ’ Αϊ Φιλίππου η Αποκρά, καθεζούμενη οπλιά τσαι σου καλέ, κατσέ ζευγά τη γη χλωρή, ξερή, πελέκα τη.
Με την παράδοση του Αϊ Φιλίππου παίρνουν μια απάντηση γιατί γίνεται την ημέρα αυτή, το απόκρωμα.
Ηλίας Εμμ. Βασιλαράς
Πρόεδρος Ινστιτούτου Λαϊκού Πολιτισμού Παράρτημα Καρπάθου
Κάρπαθος 14-11-2024
Καρπαθιακά Νέα
