Από το αρχείο του συμπατριώτη μας συλλέκτη Ιωάννη Βασιλάκη ένα εξαιρετικά σπάνιο ενδιαφέρον βιογραφικό κείμενο για τον Κρητικού καπετάν Ιωάννη Μακρή ή Ρωμνάκης, ο οποίος έζησε στο τέλος του 18ου αιώνα στην Κάρπαθο και μάλιστα αγόρασε κτήμα με υδρομυλο!
Διαβάστε την ερευνα του αείμνηστου Ανδρέα Ηλία Μακρή για τον κρητικό οπλαρχηγό Ιωάννη Ρωμνάκης:
Πέραν του μεγάλου Ηγέτη της εξέγερσης Χατζηλία Γ. Οικονόμου, δευτερευόντως πρωταγωνίστησε ο Κρητικός οπλαρχηγός Καπετά-Γιάννης Ρωμνάκης.
Όμως, οι αναφορές των Καρπαθίων ιστορικών ερευνητών για τον δεύτερο και τον ρόλο που διαδραμάτισε στην Κάρπαθο τα πρώτα χρόνια της Εθνεγερσίας του 1821, αφήνουν κατά κάποιον τρόπο να αιωρείται η εντύπωση, ότι επρόκειτο περί αμφιλεγόμενου προσώπου. Συγκέντρωνε λέει, θετικά μεν στοιχεία αλλά, και αρνητικά με αντίστοιχους φυσικά χαρακτηρισμούς.
Προσωπικά θεωρώ άδικα των αδίκων να του αποδίδεται αρνητική διάσταση στις υπηρεσίες που προσέφερε στον Αγώνα για την απελευθέρωση των Καρπαθίων. Το γεγονός αυτό με παρακίνησε να εντρυφήσω περισσότερο στην προσωπικότητά του. Να συλλέξω περισσότερα στοιχεία της εν γένει δράσης του και σε συνδυασμό με τις προφορικές μαρτυρίες των εξ αγχιστείας κατιόντων συγγενών του στην Κάρπαθο να συνθέσω το παζλ του Καπετα-Γιάννη Ρωμνάκη.
Ας αρχίσουμε πρώτα από που βαστούσε η «σκούφια» του. Από πού ήλκε την καταγωγή του ο οπλαρχηγός Γιάννης Ρωμνάκης.
Λοιπόν, δεκάχρονο παιδί στο χωριό του «Σταυροχώρι» (ιστορικό κεφαλοχώρι της Επαρχίας Σητείας) καλυπτόμενος πίσω από τον φούρνο της αυλής του σπιτιού τους, έζησε το οικογενειακό δράμα να σφάζουν τον πατέρα τους οι Τούρκοι και να πετούν ζωντανή τη μητέρα τους στο πηγάδι. Το αποτρόπαιο έγκλημα που συντελέστηκε μπροστά στα μάτια του και μάλιστα σε τρυφερή ηλικία και η ορφάνια που ακολούθησε, του φαρμάκωσαν τα κατάβαθα της ψυχής του, φούντωσε ανεξέλεγκτα το μίσος στον εχθρό και του σημάδεψαν για πάντα όλη τη μετέπειτα ζωή.
Μόλις ενηλικιώθηκε και ο μικρότερος αδελφός του Γεώργιος ορκίστηκε εκδίκηση και με δική του αποφασισμένη ομάδα κατέφυγε στο δάσος του «Πετρολίβανου», απέναντι από το Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής (τότε τεράστιος δρυμός με πηγές και ασφαλής κρυψώνας στις τουρκοπειρατικές επιδρομές) και ζούσε σαν αγρίμι. Με τις φονικές του ενέδρες έγινε ο φόβος και ο τρόμος των διερχόμενων Οθωμανών της περιοχής.
‘Ανδρας πια, όταν καθάρισε και κάποιον Αγά της περιοχής με τη συνοδεία του, οι Τούρκοι επικήρυξαν το κεφάλι του και με ορμητήριο τώρα τον γειτονικό παραθαλάσσιο οικισμό «Κουτσουρά» στο «Μακρύ Γιαλό» άρχισε πειρατείες. Ο ιστορικός ερευνητής της Σητείας αρχαιολόγος και πολυγραφότατος συγγραφέας αοίδιμος Νικόλαος Π. Παπαδάκης αναφέρει ότι, στο «Σταυροχώρι» οι χωριανοί του υπερηφανεύονταν ότι, το χωριό τους είναι ο τόπος καταγωγής του ονομαστού οπλαρχηγού της Σητείας Γιάννη Μακρή ή Ρωμνάκη ή Ρωμανάκη.
Πιθανόν τότε επέλεξε οριστικά το επίθετο Ρωμνάκης να συσκοτίσει το παρελθόν. Σε κάποια όμως καταδίωξη εχθρικού πλοίου στο πολυσύχναστο σταυροδρόμι του Καρπάθικου μπουγάζι έξω από τα νερά της «Κυράς Παναγιάς», το καράβι του λόγω θαλασσοταραχής βούλιαξε, με τους ναύτες να πατούν πόδι σωτηρίας στην Κάρπαθο.
Με νέα γολέτα και ορμητήριο πια την Κάρπαθο συνέχισε να εφορμά στα παραπλέοντα οθωμανικά πλοία έμφορτα εφοδίων και στρατιωτών του Σουλτάνου και Μουσουλμάνων προσκυνητών με τα αφιερώματά τους στη Μέκκα, στο πήγαινε-έλα. μέσω Αιγύπτου. Τα κούρσευε (όπως έκαναν και τα δικά μας Κασιώτικα πλοία στο Αιγαίο) συμμορφούμενα πάντως με τον Νόμο «Περί καταδρομής» εναντίον εχθρικών πλοίων που θέσπισε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μόλις ανέλαβε την αρχιστρατηγία του Αγώνα, υπό τον απαράβατο όρο η πρέζα (λεία) να μοιράζεται σωστά.
Αυτό ακριβώς ακολουθούσε με συνέπεια και ο Καπετά-Γιάννης Ρωμνάκης. Έβγαζε το μερδικό του και των ναυτών, και ξέχωρα το μερίδιο, την πάρτη για τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας παραδίδοντάς κάθε φορά το αναλογούν ποσό στον ταμία της «Γενικής Κάσας» της Ύδρας στην Κάρπαθο, συμπέθερό του Αποστολάκη Κάλογλου να συνεχίσει το ‘Εθνος τον ηρωικό Αγώνα.
Γι αυτό θεωρώ άστοχες και αστόχαστες κάποιες αναφορές Καρπαθίων συγγραφέων, ό,ταν αποκαλούν τον οπλαρχηγό-καπετά Γιάννη Ρωμνάκη πειρατή, με την έννοια του
αδίστακτου, άρπαγα, αιμοσταγή ληστή και το πλήρωμα …«σπείρα». Έλεος! Αντί του σωστού χαρακτηρισμού «τσούρμο», πλήρωμα, crew (αγγλικά).
Πέραν αυτού, έχει ποτέ καταγραφεί προηγούμενο στη διάρκεια της πειρατείας στο Αιγαίο, «πειρατής» να χτίζει Οίκο Θεού; Και όμως, η πλέον φωτογραφημένη και πανέμορφη σήμερα εκκλησία της Καρπάθου της «Κυράς Παναγιάς» στον ομώνυμο όρμο του
Κοινοτικού Διαμερίσματος Απερίου είναι ευλαβικό αφιέρωμα του οπλαρχηγού Καπετά- Γιάννη Ρωμνάκη. Άνωθεν της πόρτας εισόδου υπάρχει και σήμερα, η παλιά μαρμάρινη πλάκα που τον μνημονεύει κτήτορα.
Βέβαια, άπαντες οι ιστορικοί ερευνητές αξιολογούν θετικά την πρωτοβουλία που ανέλαβε να σώσει την Κάρπαθο στις 9 Ιουνίου 1824 ευθύς μετά το «Ολοκαύτωμα» της Κάσου να συνδιαλλαγεί εκ μέρους των Καρπαθίων, με τον αρχηγό των στιφών Χουσεϊν Μπέη και τον Αιγύπτιο ναύαρχο Ισμαήλ Γιβραλτάρ με αγκυροβολημένο τον ενωμένο τουρκο-αιγυπτιακό στόλο με άγριες διαθέσεις στον «Μακρύ Γιαλό» του Αφιάρτη, ανεμπόδιστο ατυχώς από τον ελληνικό στόλο, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και θαλάσσια περιοχή.
Για τον εμπειροπόλεμο Σ(η)τειακό οπλαρχηγό καπετά-Γιάννη Ρωμνάκη φάνταζε αναπόδραστη η ανάγκη της δήθεν υποταγής των Καρπαθίων προκειμένου να σώσει την Κάρπαθο. Τελικά, αποδείχθηκε περίτεχνος διαπραγματευτής με συνείδηση του κόστους και συναίσθηση της ευθύνης με καταβολή των αναλογούντων φόρων των επαναστατικών χρόνων και διαφύλαξε την Κάρπαθο από βαρβαρότητες όμοιες της Κάσου, στην οποία άφησαν πίσω στάχτες και φρίκη. Ο Χουσεΐν Μπέη ανταποκρίθηκε ευμενώς και χάρισε στον Καπετάν Γιάννη Ρωμνάκη ως αντίδωρο, ένα σπαθί με αργυροστολισμένη λαβή
Ποτέ όμως και κανένας ιστορικός ερευνητής δεν διερωτήθηκε πώς βρέθηκαν ξαφνικά τα χιλιάδες γρόσια τα οποία ο Καπετάν Γιάννης Ρωμνάκης κατέβαλε και έσωσε την Κάρπαθο από τον όλεθρο. Ασφαλώς ο ίδιος προσωπικά θα πρόσφερε ένα μεγάλο μέρος αδειάζοντας το πουγκί του, τις αποταμιεύσεις «κούρσου», πέραν της συνδρομής φαντάζομαι του Χατζηλία Οικονόμου, προφανώς και άλλων προκρίτων του νησιού.
Τώρα, όσον αφορά τις αρνητικές αναφορές που φέρουν τον φονιά Μπαϊρακτάρη μέλος της ομάδας που δήθεν ανήκε στον αρχικαπετάνιο Γιάννη Ρωμνάκη, άρα ανδρείκελο και
υποκινούμενος του θεωρείτε και είναι βάναυση παραποίηση των γεγονότων από κατευθυνόμενους κονδυλοφόρους.
To λέω απερίφραστα, το λέω χωρίς την παραμικρή επιφύλαξη. Στους παραχαράκτες της ιστορίας διέλαθε της προσοχής, ο εξ αγχιστείας συγγενικός δεσμός του Καπετά-Γιάννη Ρωμνάκη, όντας συμπέθεροι με τον Χατζηλία Οικονόμου, αφού η πρωτότοκή αδελφή του Χατζηλία, Μαρούκλα παντρεύτηκε τον Γεώργιο Ρωμνάκη, τον μικρότερο αδελφό του. Παιδιά τους οι τρεις θυγατέρες που παραθέτουμε, με εκατοντάδες σήμερα απογόνους στην Κάρπαθο:
- Κυραννιά Ρωμνάκη – Οικονόμου, σύζυγος Εμμανουήλ Χουβαρδά εξ Απερίου.
- Καλλίτσα (Στειακιά) Ρωμνάκη – Οικονόμου, σύζυγος Νικολάου Λαμπρινού εξ Απερίου.
- Ζαμπία Ρωμνάκη – Οικονόμου, σύζυγος Ανδρέα Ποταμιάνου εκ Κεφαληνίας.
Βέβαια, στις 20 Ιανουαρίου 1838 η επανακάμψασα Οθωμανική διοίκηση επιδίκασε στον αρχικαπετάνιο Γιάννη Ρωμνάκη χρηματική ποινή τριών χιλιάδων πεντακοσίων γρόσια (Κurus) για τα επισυμβάντα στον φόνο του Χατζηλία Οικονόμου. ’Ομως, η ποινή αφορούσε την αυτοδικία που διέπραξε πριν δέκα χρόνια να πάρει ο ίδιος τον Νόμο στα χέρια του και να εκτελέσει σε χρόνο ντέ τε τον Μπαϊρακτάρη, τον φονιά του Χατζηλία Γ. Οικονόμου.
Τέλος, δεκτός οποιοσδήποτε αντίλογος που θα μπορούσε να συνεισφέρει στην αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, όπερ και ζητούμενο.
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Καρπαθιογραφίες».
Ζωγραφικός πίνακας φιλοτεχνημένος από Γιουγκοσλάβο ζωγράφο Pavle Paja Jovanovik
8.9.2024
Καρπαθιακα Νέα
