Είναι δεδομένο ότι το νησί μας βρίσκεται σε κατάσταση παρατεταμένης λειψυδρίας .
Σε καταστάσεις κλιματικής κρίσης, όπως αυτή που βιώνουμε, είναι σίγουρο ότι τα λιγότερα προβλήματα θα έχουν οι κοινωνίες οι οποίες από νωρίς έχουν κατανοήσει ότι θα βρεθούν σε δυσχερή θέση.
του π. Αντιδημάρχου Καρπάθου Μανώλη Παραγυιού
Για να το κατανοήσεις θα πρέπει να έχεις τις απαραίτητες γνώσεις ώστε να μπορείς να ερμηνεύσεις όσα η επιστημονική κοινότητα εδώ και δεκαετίες δημοσίως αναφέρει .
Η κλιματική αλλαγή που στις μέρες μας έχει μετατραπεί σε κλιματική κρίση , είναι γνωστή στην επιστημονική κοινότητα εδώ και τρεις δεκαετίες .
Πριν εικοσιπέντε χρόνια είχα εξεταστεί στο Πανεπιστήμιο, στην Αστροφυσική, σε θέμα με πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και συγκεκριμένα μεταβάλλοντας την κλίση του άξονα περιστροφής της γης με σκοπό την μείωση της μέσης θερμοκρασίας κατά πέντε βαθμούς κελσίου.
Το παρόν δεν αποτελεί ακαδημαϊκό δοκίμιο ώστε να αναφέρω περισσότερες λεπτομέρειες όμως αυτό το οποίο θέλω να εξηγήσω είναι ότι ήταν γνωστό εδώ και δεκαετίες ότι θα βρεθούμε σε αυτές τις συνθήκες .
Δεν συνέβη ξαφνικά !
Όσες κοινωνίες νωρίς το κατανόησαν έπρεπε και να προνοήσουν για την όσο το δυνατόν καλύτερη προετοιμασία εν όψει των δύσκολων συνθηκών του μέλλοντος .
Προνοώ σημαίνει αρχικά ότι δεν σπαταλώ τους διαθέσιμους υδάτινους πόρους.
Δεν υπεραντλώ, δεν ξοδεύω αλόγιστα και δεν επιτρέπω να έχουν τεράστιες απώλειες τα δίκτυα μου. Προνοώ σημαίνει επίσης ότι οραματίζομαι και υλοποιώ τα απαραίτητα εκείνα έργα που θα μου εξασφαλίσουν επάρκεια υδάτινων πόρων στο μέλλον .
Ας πάμε να δούμε τι συνέβη στο νησί μας :
Σίγουρα δεν υπήρξε έγκαιρη κατανόηση του προβλήματος που τώρα αντιμετωπίζουμε με αποτέλεσμα χρόνια υπεράντληση σε όλες τις γεωτρήσεις , αλόγιστη σπατάλη υδάτινων πόρων και τεράστιες απώλειες λόγω των δικτύων τα οποία ουδέποτε κατασκευάστηκαν με τις απαραίτητες τεχνικές προδιαγραφές .
Επίσης σπασμωδικές κινήσεις υπό την πίεση του χρόνου και των συνθηκών έχουν πάρει το μέρος ολιστικής αντιμετώπισης των προβλημάτων.
Το πρώτο έργο που υλοποιήθηκε σχετικό με το πρόβλημα αφορούσε το φράγμα Σχοινά για το οποίο όμως υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις. Αρχικά τα στοιχεία βροχοπτώσεων τα οποία ελήφθησαν υπόψη ήταν παρελθόντων ετών κι όχι σύγχρονα της μελέτης του .
Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε μετά από περίπου μία δεκαετία ( περί το 2016 η Α φάση ) με αποτέλεσμα τα στοιχεία εκείνα να είναι ακόμη παλαιότερα . Διαπιστώθηκε και στην πράξη πράξη ότι μετά από μόλις ενάμιση έτος παροχής 900 κ.μ. ημερησίως εξαντλήθηκε το διαθεσιμο νερό . Επίσης το νερό που προσφέρει είναι υψηλότατης αλατότητας και για να καταστεί πόσιμο θα πρέπει να επεξεργαστεί από μονάδα αφαλάτωσης . Αν λοιπόν αναλύσει κάποιος το κόστος, περίπου 7 εκατομμύρια ευρώ, με το όφελος θα διαπιστώσει ότι το έργο αυτό πιθανόν δεν θα έπρεπε να γίνει .
Γνώμη του γράφοντος αποτελεί πως η μοναδική περίπτωση να μπορέσει να αποδώσει κάτι σημαντικό στην κοινωνία είναι να μετατραπεί σε έργο αντλιοταμίευσης ( βέβαια θα πρέπει να ξοδευτουν αλλά 10 περίπου εκατομμύρια για κάτι τέτοιο ) .
Το δεύτερο έργο είναι αυτό της τηλεμετρίας ύψους 3.7 εκατομμυρίων ευρώ που χρηματοδοτήθηκε το 2018 κι ολοκληρώθηκε το 2023 .
Παρόλο που η χρησιμότητα του έχει γίνει αντικείμενο αμφιλεγόμενων κρίσεων η αλήθεια είναι ότι διευκολύνει κατά πολύ το έργο των Προέδρων και του τμήματος ύδρευσης . Όσοι το απαξιώνουν οφείλουν να ρωτήσουν αυτούς που το χρησιμοποιούν οι οποίοι πλέον δεν χρειάζεται να τρέχουν από δεξαμενή σε δεξαμενή για να δουν πόσο νερό έχουν ενώ online ενημερώνονται για την οποιοσδήποτε βλάβη προλαμβάνοντας σοβαρές καταστάσεις . Τέλος έχουν πλήρη εικόνα για το πόση κατανάλωση υπάρχει σε ενεργό χρόνο ώστε να εξάγουν συμπεράσματα για τυχόν σπατάλες .
Παρόλα τα οφέλη δεν μπορείς βέβαια να πεις ότι βοηθάει άμεσα στην εξοικονόμηση των υδάτινων πόρων .
Αυτά έγιναν, ομιλώ για έργα μεγάλου προϋπολογισμού και κλίμακας, για την αντιμετώπιση του φαινομένου που σήμερα βιώνουμε .
Δεν ομιλώ για θέματα καθημερινής διαχείρισης τα οποία είναι άλλη παράμετρος την οποία δεν θέλω να σχολιάσω .
Πάμε να δούμε όμως τι έπρεπε να γίνει και με ποιά σειρά ώστε να βρισκόμαστε σήμερα σε καλύτερη κατάσταση .
Αν ανατρέξει κανείς στη διεθνή βιβλιογραφία, για τους τρόπους αντιμετώπισης της λειψυδρίας, το πρώτο και κύριο είναι κι αυτό το οποίο λέει η κοινή λογική , ο περιορισμός των απωλειών από τα δίκτυα .
Αν τα δίκτυα έχουν μεγάλες απώλειες , όσο νερό και να προσθέσεις στις δεξαμενές το περισσότερο πηγαίνει χαμένο . Απώλειες άνω του 50 % σημαίνει ότι το μισό νερό , το περιζήτητο αυτό αγαθό , πηγαίνει χαμένο . Κι αν η απώλεια του 50% ίσως σας φαίνεται υψηλή , σύμφωνα με τους ειδικούς στα Πηγάδια οι απώλειες ξεπερνούν το 70% !
Αν κάποιος λοιπόν ήθελε να κάνει το σημαντικότερο βήμα αντιμετώπισης της λειψυδρίας , αυτό θα ήταν η αντικατάσταση των πεπαλαιωμένων και άναρχων δικτύων που υπάρχουν τόσο στα Πηγάδια όσο και στους οικισμούς .
Με την αντικατάσταση τους αυτομάτως θα διπλασιαστεί τουλάχιστον η διαθέσιμη ποσότητα νερού ! Επιπλέον βέβαια, όταν μιλαμε για πεπαλαιωμένα δίκτυα με την αντικατάσταση τους ανακουφίζεις τις υποστελεχωμένες υπηρεσίες από το καθημερινό βάσανο των σπασιμάτων και των βουλωμάτων αφήνοντας τους να διοχετεύσουν τις εργατοώρες τους παραγωγικά .
Αφού λοιπόν γίνει το παραπάνω , υποχρεωτικό , πρώτο βήμα προτεραιότητα αποτελεί ένα masterplan για την αντιμετώπιση των αναγκών του νησιού για τα επόμενα 20-30 χρόνια . Αρχικά να καταγραφούν οι διαθέσιμες ποσότητες του νησιού κι αν αυτές δεν είναι επαρκείς να εξευρεθεί η κατάλληλη λύση για την εξασφάλιση των υπολοίπων ποσοτήτων .
Η αφαλάτωση είναι σίγουρα μία από τις λύσεις που η διεθνής πρακτική έχει αναδείξει όμως κι αυτή έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της .
Δεν ομιλώ για προσωρινές μονάδες αφαλάτωσης, τις οποίες έχει θεσμοθετήσει καλώς η Κυβέρνηση να παίρνουν fast track αδειοδοτήσεις για μερικούς μήνες . Αυτές είναι λύσεις για κατεπείγουσες περιπτώσεις που αποτελούν παυσίπονο κι όχι θεραπεία .
Η αγορα μόνιμης μονάδας αφαλάτωσης είναι ιδιαιτέρως ακριβή αλλά και η χρήση της πολύ ενεργοβόρα με αποτέλεσμα να αυξάνει δραματικά την τιμή του κυβικού νερού σε τιμές ακόμη και 2.7 ευρώ το κυβικό .
Επίσης οι αδειοδοτήσεις τις οποίες χρειάζεται είναι ιδιαίτερα απαιτητικές καθώς μη ορθή χρήση μπορεί να δημιουργήσει περιβαλλοντική καταστροφή .
Συνδυασμός μονάδων αφαλάτωσης με ΑΠΕ φαντάζει η καλύτερη δυνατή λύση καθώς τόσο η αγορά των μονάδων όσο και των ΑΠΕ μπορεί να χρηματοδοτηθεί από κάποιο χρηματοδοτικό εργαλείο . Σε μια τέτοια περίπτωση το κόστος παραγωγής του νερού θα είναι ανεκτό οικονομικά .
Μια έτερη ή παράλληλη λύση που προωθεί την αειφορία αποτελεί η δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών κατακράτησης του νερού τις ημέρες των βροχοπτώσεων . Συστοιχίες μικροφραγμάτων , δενδροφυτεύσεις και άλλα παρόμοια μέτρα είναι ικανά να αποτρέψουν την απορροή χιλιάδων κυβικών στην θάλασσα και την τόνωση του υδροφόρου ορίζοντα . Χρήση του νερού της λάτρας των νοικοκυριών, τοπικά, και του νερού που παράγεται από εγκαταστάσεις Βιολογικών καθαρισμών, υπερτοπικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άρδευση εξοικονομώντας επίσης μεγάλες ποσότητες .
Αυτά σε συνδυασμό με την εκπαίδευση του πληθυσμού σε τρόπους εξοικονόμησης του νερού κατά τη χρήση του ( κάτι που ούτως η άλλως πρέπει να γίνει ) αποτελούν τις ήπιες και φιλικές προς το περιβάλλον παρεμβάσεις που μπορούν να δώσουν λύση .
ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ
Πέραν των προσωρινών λύσεων είναι συγκεκριμένα τα βήματα που πρέπει να υλοποιηθούν για να υπάρχει ένα ελπιδοφόρο μέλλον . Βήματα μεγάλου βεληνεκούς που χρειάζονται όλα μαζί τουλάχιστον μία δεκαετία να υλοποιηθούν κι αυτό αν έχεις γρήγορα αντανακλαστικά και συγκροτημενο τρόπο δράσης .
Πολλοί είναι αυτοί οι οποίοι αναρωτιούνται γιατί γράφω. Γράφω επειδή είναι υποχρέωση μου να επικοινωνήσω με τους συμπολίτες μου την γνώση που έχω αποκτήσει επί του θέματος και σαν επιστήμονας και σαν ενημερωμένος πολίτης και βέβαια σαν άνθρωπος που υπηρέτησα την τοπική αυτοδιοίκηση.
Ευθύνη όσων γνωρίζουν , κι η Κάρπαθος έχει τεράστιο πνευματικό δυναμικό , είναι να ομιλούν κι όχι να σιωπούν !
Μόνο έτσι θα διαμορφωθεί επιτέλους μία κοινωνία η οποία θα κρίνει τους αιρετούς που την υπηρετούν με ορθά κριτήρια κι όχι με τσιτάτα και αερολογίες , μια κοινωνία που θα διεκδικεί και θα καρπώνεται αυτά που της χρειάζονται .
Τότε και μόνο τότε , όταν ο ορθός λόγος και η γνώση επικρατήσουν της μάζας με τα λόγια του “καφενείου “ και του “ξερολισμού “ θα υπάρξει προοπτική και πρόοδος .Πολλές φορές βρέθηκα μεταξύ της άποψης του “καφενείου “ και της ορθής και τεκμηριωμένης η οποία ήταν εντελώς αντίθετη .
Για να γίνω πιο συγκεκριμένος θα αναφέρω ένα προσωπικό παράδειγμα σχετικού με το θέμα της λειψυδρίας που αποτυπώνει χαρακτηριστικά αυτό το οποίο συμβαίνει . Αν για κάτι είμαι πολύ υπερήφανος είναι γιατί στην τετραετή θητεία μας, με τις τόσες δυσκολίες, μετά από ενέργειες που διήρκησαν τρία χρόνια αναθέσαμε κι εκπονήσαμε μελέτες για την αντικατάσταση των δικτύων ύδρευσης σχεδόν όλων των οικισμών και βέβαια των Πηγαδίων .
Κι αν για κάποιον που γνωρίζει από Δημόσια Διοίκηση αυτό από μόνο είναι κάτι σημαντικό , εμείς το πήγαμε ακόμη παραπέρα αφού χρηματοδοτήσαμε κιόλας με 7.3 εκατομμύρια η υλοποίηση του εμβληματικού αυτού έργου .Αντίθετα από ότι κανείς θα περίμενε στην όλη αυτή προσπάθεια από την σύλληψη της ιδέας , την εκπόνηση μελετών και τη χρηματοδότηση του έργου, είχαμε να αντιμετωπίσουμε τον χλευασμό διοικούντων και μη οι οποίοι το θεωρούσαν δευτερεύουσας σημασίας ή χάσιμο χρόνου .
Ειλικρινά, μέχρι να τελεσφορήσει η χρηματοδότηση του ένιωθα τεράστια απογοήτευση από την έλλειψη στοιχειώδους αντίληψης της κατάστασης που εκφραζόταν με την απαξιωτική αντιμετώπιση των προσπαθειών μας .
Και μετά την χρηματοδότηση όμως ενός τεράστιου έργου όπως αυτό ίδια απογοήτευση καθώς ακούς το κλασσικό “δεν κάνατε τίποτα για τα νερά “ που αντηχεί στα αυτιά σου σαν … κωμωδία !
Την ίδια απογοήτευση νιώθω και τώρα που στον δημόσιο διάλογο από αιρετούς και πολίτες , εν μέσω τεράστιου προβλήματος υδροδότησης , ενώ θα έπρεπε να είναι πρώτο θέμα προς συζήτηση και πρώτη προτεραιότητα η δημοπράτηση του έργου , ( ώστε τα επόμενα δύο τρία χρόνια να έχει ολοκληρωθεί ) δεν άκουσα να αναφέρεται σε αυτό κανείς !
Όπως κανείς δεν αναφέρεται και στα υπόλοιπα βήματα τα οποία άμεσα πρέπει να ξεκινήσουν να σχεδιάζονται με ομόνοια και συναίσθηση ευθύνης απέναντι στην κοινωνία και τις επόμενες γενιές .
2.7.2024
Καρπαθιακά Νέα
