Ο συγγραφέας και Προέδρος της Αδελφότητας Κασιωτών Ρόδου “Ο Χαδιώτης”, Νίκος Κωνσταντινίδης, απάντησε στις ερωτήσεις της Ροδιακής για το νέο του βιβλίο.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα για την υπόθεση του νέου βιβλίου σας;
Αρχικά ήθελα να γράψω δηλαδή τους ανθρώπους στους οποίο ανήκω και με τους οποίους συναναστρέφομαι. Επειδή όμως η επιλογή μου ήταν να γράψω ένα μυθιστόρημα και όχι ένα δοκίμιο, έπλασα τον μύθο, επέλεξα τη χρονική περίοδο που θα κινηθώ και επειδή σκέφτηκα ότι, ίσως τώρα να είναι νωρίς, αλλά αύριο σίγουρα θα είναι αργά, ξεκίνησα το συγγραφικό εγχείρημα την περίοδο της πανδημίας, δηλαδή της απραξίας.
Έχω βιωματική εκτίμηση και σεβασμό σε όλους τους πάροικους και μετανάστες. Οι περισσότεροι όταν ξενιτεύονται αποξενώνονται.
Χάνει τη χαρά της ζωής, είναι σα να ζει κάποιος άλλος τη ζωή του και βρίσκει εκείνη τη βαθιά πίκρα που τον δηλητηριάζει. Ζει την υπαρξιακή του αμηχανία που κάνει τη μέρα του νύχτα και τη νύχτα του μέρα.
Εκατομμύρια μετανάστες, και δυστυχώς τα τελευταία χρόνια πρόσφυγες, ζουν μέσα σ’ αυτή την αμηχανία, ανίκανοι να προσανατολιστούν ∙ έχοντας χάσει την πυξίδα του εγώ, άνθρωποι που όχι μόνο έχουν χάσει τη γη της επαγγελίας αλλά και τη γη της αφετηρίας, βιώνουν τον φόβο όσο κανείς άλλος.
Πίσω φτώχεια και θάνατος, μπροστά αβεβαιότητα κι ελπίδα. Χάνουν τα πάντα και νιώθουν να είναι ένα τίποτα. Βλέπετε, ο τίτλος του βιβλίου διαβάζεται και αντίθετα.
Προσωπικά πιστεύω ότι ο καλύτερος τρόπος να δεχτεί, ο μετανάστης, αυτό που έγινε είναι να θυμάται αυτό που ήταν. Όλες αυτές οι σκέψεις ήταν το αρχικό κίνητρο γραφής του βιβλίου.
Τι σηματοδοτεί ο τίτλος «Το Πάντα είναι στο Τίποτα»;
Ο τίτλος αντιπροσωπεύει τη κύρια ιδέα της απόφασης όλων των μεταναστών και την πάροικων. Το δίλημμά τους ήταν «ή ξενιτιά, ή φτώχεια» και φυσικά δεν είχαν πολλά περιθώρια επιλογής. Λέω «ήταν» και το παίρνω πίσω αμέσως. Δυστυχώς «είναι».
Το ίδιο δίλημμα αντιμετωπίζουν πολλοί νέοι και νέες, που δεν έχουν έτοιμες οικογενειακές ευκαιρίες. Όμως η σύγχρονη πραγματικότητα είναι διαφορετική. Τότε οι Έλληνες μετανάστες είχαν προς διάθεση τα χέρια τους, ενώ σήμερα το πνεύμα τους. Χιλιάδες μορφωμένοι νέοι, ιδιαίτερα των μικρών ακριτικών νησιών, μεταναστεύουν προσπαθώντας από το «τίποτα» να πετύχουν τα (το) «πάντα» στη ζωή τους.
Κι επειδή η φιλοσοφική προσέγγιση του τίτλου είναι αναπόφευκτη, ναι, πιστεύω ότι τo πάντα είναι στο τίποτα.
Αλλά, όχι μόνο συμβολικά. Από την αρχαιότητα η φιλοσοφική σκέψη έθεσε το ερώτημα: Το νόημα του κόσμου είναι η διαρκής κίνηση ή η απόλυτη ακινησία;
Το λάθος των ανθρώπων είναι ότι έχουν την τάση να ερμηνεύουν μονοσήμαντα τις καταστάσεις. Πάντα όμως υπάρχει και μια δεύτερη δυνατή ερμηνεία. Επομένως, η πραγματική σοφία συνίσταται στην υπέρβαση των πλασματικών διλημμάτων και στη σύλληψη της ενότητας των αντιθέτων. Το καθετί είναι το ίδιο και το αντίθετο ταυτόχρονα, είναι πολλά και είναι ένα.
Σας θυμίζω μερικές ρήσεις του Ηράκλειτου: «Από τα πάντα προέρχεται το ένα, και από το ένα τα πάντα», «Ένα είναι το σοφό: να γνωρίζεις τη σκέψη που τα κυβερνά όλα μέσα από όλα», «Αφού ακούσετε όχι εμένα αλλά τον Λόγο είναι σοφό να ομολογήσετε ότι τα πάντα είναι ένα».
Το «πάντα» στην αρχαία ελληνική «πᾶς» – «πᾶν» έχει και την έννοια των συνωνύμων του αεί , του αιώνιου, του πάντοτε, του παντοτινού.
Το «τίποτα» είναι το ουσιαστικό που σημαίνει την απουσία του οτιδήποτε. Σε άλλη χρήση, το τίποτα σημαίνει την έλλειψη σημασίας, ενδιαφέροντος, αξίας, σχέσης, ή σημαντικότητας από κάποιο πράγμα ή μία έννοια.
Αν ανατρέξουμε στη γνωσιοθεωρία όλων των μεγάλων μεταφυσικών «Το Μηδέν είναι το Είναι», το κατεξοχήν είναι από το οποίο πορίζεται γνώση των επί μέρους φαινομένων.
Μεγαλύτερο ρόλο στην επιτυχία ενός μυθιστορήματος παίζουν η πλοκή, οι χαρακτήρες ή οι διάλογοι;
Όλα! Η πλοκή, δηλαδή η χωροχρονική αναδιευθέτηση του story πρέπει να είναι εμπνευσμένη, καθώς με την έκρηξη της προσφοράς στον τομέα της δραματουργίας, είναι αναγκαίο να κεντρίζεται συνεχώς το ενδιαφέρον του αναγνώστη, που αλλιώς θα ατονούσε και θα χανόταν.
Τους χαρακτήρες των ηρώων μου τους προσεγγίζω με ειλικρίνεια και διεισδυτική επιμονή. Η ιδιοσυγκρασία τους είναι πραγματική και απόλυτα κατανοητή, με συνέπεια οι αναγνώστες, να ταυτίζονται και να επιθυμούν η πλοκή του έργου να ταυτίζεται με τις δικές τους επιθυμίες. Φυσικά οι χαρακτήρες, που πλάθω στη μυθοπλασία του βιβλίου, έχουν άμεση σχέση από τις περιβαλλοντικές επιρροές, το κοινωνικό, πολιτικό, ιστορικό περιβάλλον και τα βιώματα που είχαν οι Έλληνες τα εξήντα τελευταία χρόνια.
Οι διάλογοι, που χρησιμοποιώ στο βιβλίο, είναι ζωντανοί και τοποθετήθηκαν προσεκτικά εκεί που έπρεπε. Οι διάλογοι ειδικά στην περίπτωση των θεατρικών έργων είναι καθοριστικής σημασίας, Δεν συμβαίνει το ίδιο σε ένα λογοτεχνικό έργο. Η διαλογική τεχνική μου, σε αυτό το βιβλίο, θεωρώ ότι, ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του απαιτητικού αναγνώστη.
Επειδή ήδη διάβασαν το βιβλίο ορισμένοι «ειδικοί» του χώρου, έχω τις πρώτες θετικές ειλικρινείς αντιδράσεις.
Μου είπαν ότι η πλοκή, οι χαρακτήρες των ηρώων, οι διάλογοι, αλλά επί πλέον, η ιστορική αναδρομή της μεταπολεμικής Ελλάδας έως το σήμερα, τα μηνύματα που περιέχονται και η χρησιμότητα του περιεχομένου, είναι τόσο έντονα, ώστε, όπως αποφάνθηκαν, είναι σα να βλέπουν, διαβάζοντας, ένα κινηματογραφικό έργο. Αυτό μου αρκεί, ως θετική κριτική.
Μιλήστε μας για τον κεντρικό σας ήρωα. Τι τον παθιάζει, τι τον κινητοποιεί;
Ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος, όπως περιγράφεται και στο εξώφυλλο, είναι γιος πάροικων νησιωτών, που εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά, ο οποίος από πολύ μικρή ηλικία παίρνει τη ζωή στα χέρια του. Αγωνίζεται για ένα καλύτερο αύριο.
Μόνος του, χωρίς καμιά βοήθεια, από την εφηβεία του, ρίχνεται στον αγώνα της ζωής, με το όνειρο να δημιουργήσει μια ναυτική εταιρεία. Παντρεύεται την ωραιότερη γυναίκα της πόλης, κόρη μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες της Ελλάδας, και φτιάχνει, μαζί με το φίλο του, έναν τεράστιο οικονομικό όμιλο, μ’ ένα στόλο πλοίων, ξενοδοχεία και το μεγαλύτερο πολυκατάστημα του Πειραιά. Κατορθώνουν με τη διορατικότητα και το πείσμα τους ν’ ανέβουν στη κορυφή της ελληνικής οικονομικής ελίτ.
Γίνεται αντιληπτό, ότι το αρχικό του κίνητρο, όπως όλων των πάροικων και μεταναστών, της μεταπολεμικής περιόδου, ήταν η επιβίωση. Αργότερα, η δημιουργία, η επιτυχία, η ανάδειξη, η αναγνώριση, η ανικανοποίητη επιθυμία, για την κατάκτηση του πλούτου.
Ωστόσο μετά έρχεται η επίγνωση ότι, η επιτυχία δεν είναι αξία, αλλά το αποτέλεσμα άλλων αξιών, δηλαδή της αποφασιστικότητας, της έμπνευσης, της εργατικότητας, της διορατικότητας, της ικανότητας.
Ο κεντρικός ήρωας, ανακαλύπτει ότι ο σκοπός του ανθρώπου είναι ν’ αγαπά και ν’ αγαπιέται, να εκφράζεται απλά και ανθρώπινα, να αναπτύσσεται με εμπειρίες, να εξελίσσεται ως άνθρωπος. Ανακαλύπτει ότι η επιτυχία δε μας πηγαίνει πάντα στην κορυφή και ότι η αποτυχία δε σημαίνει το τέλος. Ανακαλύπτει ότι, η επιτυχία δεν είναι προορισμός, αλλά είναι απλά ένα ταξίδι.
Στο τέλος η αγάπη νικά. Η αγάπη είναι η δύναμη που μηδενίζει την τελειότητα.
Ξεκινώντας να γράφετε μία ιστορία την έχετε ήδη ολοκληρωμένη στο μυαλό σας ή την αφήνετε να εξελίσσεται καθώς προχωράει η συγγραφή;
Συνήθως στα βιβλία μου, τίποτα δεν έχει προδιαγεγραμμένη πορεία, ούτε οι ήρωες ούτε η υπόθεση.
Τα πάντα είναι ρευστά. Εξαίρεση αποτελεί αυτό το βιβλίο μου. Περίπου γνώριζα από την αρχή πια θα είναι η εξέλιξη. Ωστόσο και σ’ αυτό το βιβλίο προς το τέλος άλλαξε η πορεία. Η εξέλιξη της γραφής ενός βιβλίου επηρεάζεται και από τα τρέχοντα γεγονότα την περίοδο της γραφής.
Ο γενικός κανόνας της δικής μου γραφής είναι, όταν παίρνουν μορφή οι χαρακτήρες, τους παρακολουθώ να δρουν και να αντιδρούν στις καταστάσεις με τις οποίες τους φέρνω αντιμέτωπους και σαφώς εκείνοι, αυτόνομοι πια, επιλέγουν πως θα κινηθούν.
Γράφετε έχοντας κατά νου τον ιδανικό σας αναγνώστη; Αν ναι, ποιος είναι αυτός;
Γράφω για τον ιδανικό, απαιτητικό, αναγνώστη κι όχι για τον αναγνώστη που συμβιβάζεται και εγκλωβίζεται στην εμπορευματοποιημένη λογοτεχνία.
Πιστεύω ότι πολλά best seller «υπνωτίζουν» το κοινό και ευθύνονται για το χαμηλό επίπεδο των εμπορικών βιβλίων.
Συνήθως παίζουν ρόλο η αναγνωσιμότητα, η προβολή, το «ελαφρύ» περιεχόμενο ενός εμπορικού βιβλίου. Στην παγίδα της πώλησης «τεμαχίων» έχουν πέσει πολλοί συγγραφείς και εκδοτικοί οίκοι. Αυτό είναι το κοινό μυστικό της επιβίωσης και της … επιτυχίας.
Όμως αυτός πρέπει να είναι ο σκοπός των συγγραφέων και των εκδοτών; Αν ζούσα από την συγγραφή πιθανόν να έμπαινα στον πειρασμό. Τώρα δεν το έχω ανάγκη. Αισθάνομαι ελεύθερος και όχι δέσμιος της εμπορικότητας, γι αυτό γράφο με καρδιά και σκέψη και στοχεύω ακριβώς τη καρδιά και την σκέψη του αναγνώστη.
Θεωρώ ότι υπηρετώ την αξιοσύνη των συγγραφέων που επιδιώκουν να ανεβαίνουν πνευματικά σκαλοπάτια, οι ίδιοι και το κοινό τους. Κι επειδή ο συγγραφέας για να κρίνεται, οφείλει και να κρίνει είμαι πολύ επιλεκτικός στην ανάγνωση.
Είστε ένας άνθρωπος επαγγελματικά και κοινωνικά δραστήριος, πολυπράγμων και ταυτόχρονα πολυγραφότατος. Πώς βρίσκετε τον χρόνο και τον τρόπο να συνδυάζετε τη συγγραφή με όλες τις άλλες υποχρεώσεις και δραστηριότητές σας;
Για να τα προλαβαίνω όλα, απαιτείται εγρήγορση. Στη δική μου περίπτωση λειτουργεί ως ελάχιστη προσωπική αξία για να πλησιάσω κάπως ποιοτικά την αγάπη. Ο προσωπικός χρόνος στην άχρονη αιωνιότητα πάντα υπάρχει, όταν αξιοποιείται κατάλληλα, ιδιαίτερα όταν η χρήση του γίνεται για να γεμίσουν ξανά οι αποθήκες της ψυχής. Όταν είσαι συγγραφέας, πάντα έχεις χρόνο για διάβασμα και για γράψιμο. Η συγγραφή είναι το ψυχοφάρμακο που με κρατάει ζωντανό και ευδιάθετο. Άλλωστε όταν έχεις την επίγνωση κάποιων αληθειών και γεύεσαι τους καρπούς τις ευτυχίας, έχεις το δικαίωμα να τους κρατάς μόνο για τον εαυτό σου;
Αν υπάρχει κάποιο μήνυμα για τους αναγνώστες μέσα από τη συγκεκριμένη ιστορία, ποιο είναι αυτό;
Δεν υπάρχει ένα μήνυμα αλλά πολλά: Η επιτυχία ξεκινάει από μέσα μας. Η επιτυχία δεν ορίζεται με τον ίδιο τρόπο για όλους τους ανθρώπους.
Ο χρόνος δε μας κάνει ευτυχισμένους, αλλά η στάση μας απέναντι στην ευτυχία, γιατί η ευτυχία δε βρίσκεται έξω από εμάς, αλλά μέσα μας. Στη σύντομη επίγεια ζωή μας, δεν είναι το τέρμα, το καινούργιο, που κάνει τη διαφορά, αλλά εμείς οι ίδιοι. Εμείς δίνουμε σάρκα και οστά στον Παράδεισο ή στην Κόλαση, που κουβαλάμε μέσα μας. Γνωρίζοντας ποιοι είμαστε και πού πάμε, έχουμε ξεκάθαρο προορισμό, όπως ο Οδυσσέας.
Το μέλλον έχει θέση στα όνειρά μας ∙ όχι όμως για να τρέφει τους φόβους μας, ούτε για να ρουφάει την ενέργεια μας από το σήμερα. Έχει σαν σκοπός, σαν στόχος, σαν προορισμός. Ποτέ δεν είναι αργά για την ευτυχία. Το σήμερα έχει τη δύναμη ν’ αλλάξει το αύριο και όχι το χθες. Το μόνο τέλειο πράγμα στη ζωή είναι η ίδια η ζωή. Ο χρόνος μας είναι η ίδια η ζωή μας.
Οι μεγάλες προσδοκίες μας προσγειώνουν επώδυνα. Ευτυχία είναι να νιώθεις πως αξίζει να παίρνεις γιατί αξίζει να δίνεις. Η καλοσύνη είναι ανθρωπιά. Η αγάπη που δίνουμε και δεν την κρατάμε απλώνεται. Η Αλήθεια πρέπει να έχει πολλή αγάπη γιατί κι η αγάπη έχει πολλή Αλήθεια. Η ομορφιά της ψυχής, αγγίζει και την πιο δύστροπη ανθρώπινη ύπαρξη.
Η ομορφιά της ζωής βρίσκεται παντού γύρω μας ∙ όταν το θυμόμαστε, απολαμβάνουμε το ταξίδι. Η ικανότητα μας να απολαμβάνουμε τις επιλογές μας κάθε στιγμή είναι η ελευθερία μας. Με τη συγχώρεση καθαρίζει η ψυχή μας. Ο πλούτος δεν φέρνει την ευτυχία. Το να είσαι άνθρωπος σημαίνει ότι κάνεις λάθη. Ο άνθρωπος για να μάθει πρέπει να πονέσει. Όλα όσα κατακτήσαμε, πνευματικά, υλικά, τα Πάντα είναι ένα Τίποτα χωρίς την Αγάπη!
Στο βιβλίο αναφέρεστε σε παροικίες νησιωτών. Ποιο ρόλο παίζει η καταγωγή, το περιβάλλον και ο κοινωνικός περίγυρος στην εξέλιξη ενός ανθρώπου;
Ο τόπος μας είναι η ζωή μας! Η καταγωγή μας, η κουλτούρα μας, οι καταβολές μας, είμαστε εμείς. Όπου πηγαίνουμε μας ακολουθούν, γιατί απλούστατα είναι μέσα μας. Η κοινωνία και οι άνθρωποι είναι έννοιες σχεδόν ταυτόσημες. Η κοινωνία δεν αλλάζει, αν δεν αλλάξουν οι άνθρωποι κι οι άνθρωποι δεν αλλάζουν, αν δεν αλλάξει η κοινωνία. Η εξέλιξη μας εξαρτάται από εμάς και το περιβάλλον που πορευόμαστε ∙ τόπος, συνήθειες, ιστορία, πολιτικές επιλογές, δυνατότητες αξιοποίησης, οικογενειακές συνθήκες.
Η εξέλιξη ως έννοια είναι πολυσήμαντη. Οικονομική, πολιτισμική, πνευματική κ.λ.π. Συνήθως ο άνθρωπος θέλγεται από αυτά που δεν έχει. Για παράδειγμα, τα μικρά ακριτικά νησιά μας, είναι τόποι από τους οποίους οι νέοι θέλουν ν’ αποδράσουν γιατί δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους.
Ωστόσο άλλοι προερχόμενοι από εκείνους τους τόπους στους οποίους θέλουν ν’ αποδράσουν οι προηγούμενοι, ονειρεύονται να έρθουν για να ζήσουν στα δικά μας νησιά. Δεν καταλαβαίνουμε τη ζωή που ζούμε γιατί προσπαθούμε να καταλάβουμε μια ζωή που δε ζούμε. Ο τόπος μας είμαστε εμείς! Πρέπει να εξελιχθούμε εμείς για να εξελιχθεί και ο τόπος μας και πρέπει να εξελιχθεί ο τόπος μας για να εξελιχθούμε εμείς.
Οι παροικίες των νησιωτών, δημιουργήθηκαν στην Αθήνα, στο Πειραιά, στη Ρόδο, στην Αμερική, στον Καναδά, στην Αυστραλία και σε όλο τον κόσμο από αναγκαιότητα. Οι μετανάστες και οι πάροικοι, υπέφεραν πολλά, στερήθηκαν πολλά, εργάστηκαν σκληρά και πέτυχαν από το τίποτα το πολύ.
Όμως, όσο μακριά κι αν βρέθηκαν, όσο κι αν θάμπωσαν από ότι είδαν, αυτό που αισθάνονται για τη πατρίδα τους, βαθιά στα σπλάχνα τους, είναι πέρα για πέρα ελληνικό. Της ξενιτιάς η απόσταξη είναι πάντα πικρή, όπως αναφέρω και στο βιβλίο μου. Γι’ αυτό η μεγάλη επιθυμία τους είναι να επιστρέψουν στο τόπο καταγωγής τους.
Πώς σας έχει επηρεάσει η πανδημία και τι σκέφτεστε για το μέλλον;
Όπως όλους με επηρέασε. Μου στέρησε την ελευθερία! Σταμάτησαν οι πολιτιστικές δράσεις, οι εκδηλώσεις, τ’ ανταμώματα κι οι αγκαλιές. Με λίγα λόγια η πανδημία μου στέρησε τη ζωή. Ωστόσο ήταν μια περίοδος περισυλλογής. Έγραψα το βιβλίο «Το πάντα είναι στο τίποτα», ένα θεατρικό μονόπρακτο που έχει τίτλο «Το όνομά μου είναι Ashar» κι ένα θεατρικό έργο, μια «έξυπνη κωμωδία», όπως την χαρακτηρίζω, με τον πολύ επίκαιρο τίτλο «Θέλω να ζήσω».
Όλες οι κινήσεις μου, επηρεάζονται από τις δυνατότητες που έχω και εξαρτώνται από την υγεία των ανθρώπων του στενού μου οικογενειακού περιβάλλοντος.
Για το μονόπρακτο ήδη ξεκινήσαμε πρόβες. Πιστεύω, σύντομα, θα ανακοινωθεί ποιος θα ερμηνεύσει το ρόλο και πότε θ’ ανέβει η παράσταση.
Το θεατρικό βρίσκεται στην αυστηρή κρίση του (της) σκηνοθέτη (τριας), γιατί άλλο λογοτεχνία, άλλο θεατρικό έργο, στο οποίο περισσότερο κυριαρχούν οι διάλογοι και η πλοκή, παρά η αφήγηση.
Επίσης έχω μια ιδέα στο μυαλό μου για το επόμενο βιβλίο μου. Υπάρχει ένας πραγματικός ήρωας που ζει στις φυλακές. Αυτός ο νέος, το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον και οι αμφισβητούμενοι θεσμοί με προβλημάτισαν. Πολλές φορές σκέφτηκα ότι θα μπορούσε οποιοσδήποτε να βρεθεί στη θέση του. Άλλωστε ισχύει και το αντίθετο: «Το τίποτα είναι στο πάντα».
πηγή www.rodiaki.gr
