φωτογραφίες: Αναστασία Βδοκάκη – Μιχάλης Παναγιώτου
Κυριακή 11 Οκτωβρίου 2020 και στα πλαίσια του 76ου εορτασμού της Επανάστασης Καρπάθου σειρά είχε το Απέρι να τιμήσει τα Ελευθέρια του νησιού.
Από νωρίς η πνευματική και πρώτη πρωτεύουσα της Καρπάθου είχε ντυθεί με τα γιορτινά της, με τις επίσημες αρχές να έχουν πάρει τη θέση τους στον Μητροπολιτικό ναό του νησιού. Μετά την πρωινή λειτουργία εκφωνήθηκε ο πανηγυρικός από την εκπαιδευτικό κ. Αναστασία Βδοκάκη.
Στη συνέχεια κατατέθηκαν στεφάνια στο μνημείο του ήρωα πιλότου αντισμήναρχου Παναγιώτη Ορφανίδη. Από την Επάρχο Καρπάθου και ΗΝ Κάσου κα Καλλιόπη Νικολαϊδου, τον δήμαρχο Καρπάθου κ. Γιάννη Νισύριο, την πρόεδρο του συλλόγου Ομόνοια κα Σοφία Οικονομίδου, και τους προέδρους των Τοπικών Κοινοτήτων: Απερίου κ. Γιώργο Παπά, Βωλάδος κος Γιάννη Λυτό, το Μενετών κ. Μανώλη Μαγριπλή, Μεσοχωρίου κ. Βασίλειος Νοταράς, Πυλών κα Ευγενία Καμαράτου, της Αρκάσας κ. Μηνάς Χουβαρδάς. Επίσης από τον διοικητή Αεροπορικού Αποσπάσματος Καρπάθου , τον Διοικητή ΔΑΝ Καρπάθου, τον Διοικητή του Αστυνομικού τμήματος Καρπάθου, και τη Λυκειάρχη κα Βασιλεία Γεργατσούλη. Την τελετή παρακολούθησε αρκετός κόσμος.
Επίσης διαβάστηκαν ποιήματα από μαθητές του Δημοτικού σχολείου Απερίου και σε συγκινητικά φορτισμένο κλίμα έγινε το προσκλητήριο των νεκρών.
Τελετάρχης της εκδηλώσεως ήταν ο κ. Μιχάλης Μικροπανδρεμένος.
Η ομιλία για την 11η Οκτωβρίου, εκφωνημένη από την κα Αναστασία Βδοκάκη
Σήμερα, γιορτάζουμε μια ιστορική επέτειο.
Είναι η μέρα, που 76 χρόνια πριν, στο Απέρι, οι Ιταλοί, τελευταίοι κατακτητές των νησιών μας, παρέδιδαν τη στρατιωτική και πολιτική εξουσία στους αρχηγούς του Επαναστατικού Κινήματος της Καρπάθου. Η πράξη αυτή σήμαινε και διακήρυττε προς όλες τις κατευθύνσεις ότι η Κάρπαθος, μαζί και με τα υπόλοιπα νησιά της Δωδεκανήσου, ήταν πλέον ελληνικά και επιζητούσαν την Ένωσή τους με τη Μητέρα Ελλάδα.
Πολλοί ήταν οι κατακτητές που πέρασαν και άφησαν ανεξίτηλα τα ίχνη τους στα νησιά της Δωδεκανήσου. Ήδη από το 1309 ξεκίνησε η σκλαβιά τους όταν η Ρόδος καταλήφθηκε από το Ιπποτικό Τάγμα του Αγίου Ιωάννου όταν αυτό εκδιώχθηκε από την Αλεξάνδρεια. Στη συνέχεια οι Τούρκοι, ξανά οι Ιταλοί, οι Γερμανοί και τελευταίοι οι Άγγλοι, οι οποίοι στις 10 Φεβρουαρίου 1947 υπέγραψαν στο Παρίσι συνθήκη ειρήνης η οποία εκχωρούσε την πλήρη κυριαρχία των νησιών της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα, με την 7η Μάρτη 1948, να ορίζεται ως ημέρα τυπικής ενσωμάτωσης.
Στο νησί της Καρπάθου, έπειτα από την σκληρή, φασιστική κατοχή των Ιταλών που ξεκίνησε από τον Απρίλιο του 1912 με απαγορεύσεις της ελληνικής γλώσσας και αντικατάσταση των ελληνικών σχολείων και δασκάλων από Ιταλικά και Ιταλούς, φτάνουμε στις 19 του Σεπτέμβρη του 1943 όπου φτάνουν στο νησί 800 Γερμανοί στρατιώτες, οι νέοι κατακτητές της ελληνικής επικράτειας. Οι Ιταλοί, 2500 άτομα, παραδίδονται άνευ όρων οι περισσότεροι από τους οποίους χάθηκαν στο Αιγαίο.
ΟΙ Γερμανοί σκληροί και αδίστακτοι τουφεκίζουν στο χωριό Σπόα 3 εικοσάχρονα παιδιά, το Μανωλή της Ζαχάρης, τον Πάχο Πιπέρη και το Μανώλη Σισαμή με την κατηγορία της σύλισης του πτώματος Γερμανού πιλότου. Στον Αφιάρτη επίσης τουφεκίζουν για ένα μουλάρι τον Μιχάλη Φρέσκο και στην περιοχή Κούτελα τον Ιωάννη Σταυράκη.
Λίγους μήνες νωρίτερα πριν την άφιξη των Γερμανών τρεις ομάδες κατασκόπων έδρασαν στο νησί από τις αρχές Αυγούστου του 1943 έως και τα μέσα Απριλίου του 1944 με επικεφαλής τον Άγγλο λοχαγό Στέφεν, το Βωλαδιώτη ήρωα Χριστόφορο Λυτό και το Σαμιώτη ασυρματιστή Κρασόπουλο. Οι δυο τελευταίοι αποβιβάστηκαν με ένα μικρό πλοιάριο στην Αγία Ειρήνη του Μεσοχωρίου, σταλμένοι από το Κάιρο και το στρατηγείο της Μέσης Ανατολής.
Βοηθούμενοι από τους κατοίκους του Μεσοχωρίου, αγωνιστές της αντίστασης, το δάσκαλο Εμμ. Χαροκόπο, τον Ιωάννη Ανδρεάδη, το Βασίλη Πέρο, το Νικόλαο Λύκο (Χατζηλύκο), μετέπειτα συλληφθέντα και κρατούμενο για 375 μερόνυχτα στο κολαστήριο Νταχάου, το Φραγκίσκο Οικονομίδη ιατρό από τη Βωλάδα ο οποίος υπηρετούσε στο Μεσοχώρι, οι οποίοι τους έκρυψαν και πήραν και εκείνοι μέρος στην αντίσταση ή αλλιώς κατασκοπεία όπως συνηθίζουν να το λένε, κατάφεραν σημαντικά πλήγματα στους κατακτητές τόσο σε άψυχο όσο και σε έμψυχο υλικό.
Αγωνιστές της αντίστασης επίσης και συνεργάτες του Χριστόφορου Λυτού ήταν ο Χριστόφορος Σακελλαρίδης (Γραμματέας της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου-Κάσου), γιατρός Ιωάννης Μηνά Οικονομίδης (Γιανναγάς) και Ιωάννης Ηλ. Λυτός.
Μετά από τις θυσίες και τους αγώνες των Ελλήνων και του Δωδεκανησιακού λαού οι Γερμανοί αρχίζουν την αποχώρησή τους στις αρχές Οκτώβρη του 1944. Γεννάται ελπίδα στην ψυχή των Καρπαθίων για τη δική τους απελευθέρωση.
Οι πρώτες επαναστατικές επιτροπές αρχίζουν να δημιουργούνται στις Μενετές με την ελπίδα για ξεσηκωμό και απελευθέρωση από τα τελευταία απομεινάρια ιταλικών δυνάμεων στο νησί της Καρπάθου. Η επιτροπή αποτελούμενη από τους Γεώργ. Γιαννόπουλο, Ιωάννη Οθείτη, Βάσο Aνδρέου, Μηνά Οικονομίδη Γεώργιο Λοϊζο, Γεώργιο Σακελλιάδη, Βάσο Γεραπετρίτη και Γεώργ. Μαρή μεταδίδει το μήνυμα, τη φλόγα του ξεσηκωμού.
Αντίστοιχα στο Απέρι συστήθηκε την 5η Οκτωβρίου 1944 στα γραφεία της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου και Κάσου επιτροπή αποτελούμενη από τους ήρωες Χριστόφορο Σακελλαρίδη του Φραγκίσκου, δάσκαλο και γραμματέα της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου και Κάσου, τον ιατρό Ιωάννη Οικονομίδη (Γιανναγά) το δικηγόρο από τις Μενετές Ιωάννη Γιαννάκη, και από τον επίσης δικηγόρο Δημήτριο Καπετανάκη.
Με την αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων από την Κάρπαθο τη νύχτα της 4ης προς 5ης Οκτωβρίου 1944 οι Ιταλοί με ένα τάγμα αποτελούμενο από 300 άντρες αναλαμβάνει ξανά την πολιτική και στρατιωτική εξουσία επί των νήσων Καρπάθου και Κάσου.
Οι νέοι του Απερίου έχοντας συλλέξει όπλα, νάρκες και χειροβομβίδες κατέφτασαν στο καφενεδάκι του παπά-Ηλία στην συνοικία Κυρκαλού Απερίου και εκεί ο Παπά-Ηλίας ξεδίπλωσε την ελληνική σημαία που έκρυβε στο στρώμα και κρεμώντας της από το ταβάνι του καφενείου όλοι γονάτισαν και ορκίστηκαν «Ελευθερία ή Θάνατος».
Την ίδια ημέρα επίσης αποφασίστηκε η καθαίρεση από όλους τους δήμους της Καρπάθου, των «ποδεστά» των δημάρχων που είχαν διορίσει οι Ιταλοί, εκλέγοντας τριμελείς επιτροπές με την επιτροπή στο Απέρι να αποτελείται από τους Γεώργιο Λαμπρινό, φαρμακοποιό, Φραγκίσκο Σακελλαρίδη, ιατρό, και Γεώργιο Λογοθέτου Χιωτάκη, δάσκαλο.
Η απόφαση που πάρθηκε ήταν να ανοίξουν άμεσα τα ελληνικά σχολεία, να απολυθούν οι Ιταλοί και να διοριστούν όλοι οι παλιοί δάσκαλοι που είχαν απολυθεί από τους Ιταλούς. Ο Γεώργιος Χιωτάκης ανέλαβε να εκγυμνάσει και να προετοιμάσει για τα όπλα 54 νέους και μεσήλικους του χωριού και αστυνομικά καθήκοντα είχε αναλάβει ομάδα από 10 άτομα υπό τον Μιχαήλ Νιοτή του οποίου τον πατέρα είχαν σκοτώσει το 1919 οι Ιταλοί σε εξέγερση στο Απέρι. Όσο και αν οι Ιταλοί αξίωναν την παράδοση των όπλων οι Απερίτες ήταν αποφασισμένοι. Ο Κωστής Πέρου Μακρής αναρριχήθηκε στο καμπαναριό της Μητροπόλεως και υπό τον κρότο των πυροβολισμών τοποθέτησε στην κορυφή του καμπαναριού την ελληνική σημαία.
Από τις αυλές και τα σπίτια οι άνθρωποι ανέμιζαν πια τις ελληνικές σημαίες αξιώνοντας και από τον Διευθυντή της Αστυνομίας να την χαιρετήσει.
Έτσι σιγά σιγά με τη σύνεση, την ψυχραιμία και την αποφαστικότητα όλων των επαναστατικών επιτροπών του Απερίου και των άλλων χωριών της Καρπάθου οι ιταλικές και στρατιωτικές αρχές εσύρθησαν σε διαπραγματεύσεις και την 11η προς 12η Οκτωβρίου 1944 υπέγραψαν πρωτόκολλο παράδοσης όλων των πολιτικών και στρατιωτικών εξουσιών στην Παγκαρπαθιακή Επαναστατική Επιτροπή, στα γραφεία της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου και Κάσου.
Αξίζει να παραθέσουμε το κείμενο του διαγγέλματος της Επιτροπής προς το λαό της Καρπάθου και της Κάσου.
«Δυνάμει του υπό χθεσινήν ημερομηνίαν συμφώνου μεταξύ των μελών της Παγκαρπαθιακής Επιτροπής και των Επιτρόπων των κοινοτήτων αφ’ ενός και των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών αφετέρου, κατηργήθη η ιταλική εξουσία εν Καρπάθω και Κάσω και η διοίκησης των νήσων περιέρχεται εις χείρας ημών οριστικώς. Επομένως αι νήσοι Κάρπαθος και Κάσος είναι πλέον ελεύθεραι και κατόπιν της κηρύξεως της Ενώσεως μετά της μητρός Ελλάδας και της ανυψώσεως της ελληνικής σημαίας, αποτελούσιν αύται μέλος αναπόσπαστον του Βασιλείου της Ελλάδος».
Όλα αυτά τα έγγραφα της παράδοσης των ιταλικών αρχών, την κήρυξη της Ένωσης με τη Μητέρα Ελλάδα και την ανάγκη για βοήθεια ανέλαβαν να μεταφέρουν στο Αρχηγείο των συμμάχων στη Μέση Ανατολή με ένα μικρό καίκι το ΙΜΜΑΚΟΛΑΤΑ επτά νέοι ριψοκίνδυνοι πατριώτες. Ο Σοφοκλής Οικονομίδης, ο Λάζαρος Κοσμάς, ο Κων/νος Λαμπρίδης, ο Γεώργιος Χριστοδούλου, ο Νίκος Σταματάκης, ο Μιχαήλ Πιττάς και ο Εμμανουήλ Πατσουράκης. Στις 17 Οκτωβρίου 1944 έρχονται δυο πολεμικά αγγλικά πλοία φέρνοντας μαζί τους εκτός από τους επτά ριψοκίνδυνους Καρπάθιους και το μήνυμα της οριστικής απελευθέρωσης από τους Ιταλούς κατακτητές.
Σιγά σιγά τα Δωδεκάνησα, μαζί και το δικό μας το νησί φτάνουν πια προς το τέλος της πολύπαθης ιστορίας αιώνων απαρτιζόμενης από λογής λογής κατακτητές που δεν κατάφεραν να αμαυρώσουν την ελληνικότητά τους.
Η υπογραφή του Πρωτοκόλλου παράδοσης στο Απέρι των ιταλικών πολιτικών και στρατιωτικών αρχών την 11η Οκτωβρίου 1944 αποτέλεσε την τελευταία ηρωική πράξη των συμπατριωτών μας και την πρώτη της οριστικής απελευθέρωσης και ένωσής τους με τη Μητέρα Ελλάδα.
Σε μια εποχή όπου τα κυριαρχικά, εδαφικά δικαιώματα της Ελλάδας και των νησιών μας παραβιάζονται καθημερινά είναι ανάγκη να ενσκύψουμε και να μελετήσουμε τα γεγονότα και τους ανθρώπους που αγωνίστηκαν δίδοντας και τη ζωή τους για το μέγιστο αγαθό της Ελευθερίας.
Μεγαλύτερό μας χρέος είναι να προσπαθήσουμε να κάνουμε γνωστά τα γεγονότα αυτά και τους ήρωες του κάθε χωριού, της κάθε γωνιάς της Καρπάθου στα παιδιά μας, στους αυριανούς πολίτες αυτού του τόπου καθώς είναι γνωστό ότι λαός χωρίς ιστορική μνήμη είναι καταδικασμένος να χαθεί.
Η ουρανοφίλητη Κάρπαθος όπως πολύ λογοτεχνικά την αποκάλεσε η αξιότιμη κυρία πρόεδρος της δημοκρατίας, η ανεμόεσσα Κάρπαθος του Ομήρου, η Κάρπαθος του πολιτισμού, της παράδοσης, των γραμμάτων και των τεχνών στέκει ακλόνητη και αλύγιστη στο πέρασμα του χρόνου μεταδίδοντας το μήνυμα ότι εδώ στην εσχατιά του Αιγαίου αν χρειαστεί με την ίδια δύναμη και θάρρος θα υπερασπιστεί και πάλι τα χώματά της.
Ζήτω τα Δωδεκάνησα, ζήτω η Κάρπαθος.
