Πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό και σπάνιο τεκμήριο που πέρασε στη Συλλογή του συμπατριώτη μας Ιωάννη Β Βασιλάκη!
Το πρώτο τεύχος της επίσημης εφημερίδας της Βρετανικής Στρατιωτικής Διοίκησης Δωδεκανήσου (The Dodecanese Gazette), που εκδόθηκε στη Ρόδο στις 28 Φεβρουαρίου 1946.
Η Εφημερίδα της Βρετανικής Διοίκησης Δωδεκανήσου (The Dodecanese Gazette, 1946)
Ένα τεκμήριο της μεταβατικής διοίκησης πριν την Ένωση με την Ελλάδα
Το τεύχος που σώζεται με τον τίτλο The Dodecanese Gazette – Volume I (1946) No. 1 αποτελεί ένα από τα πλέον σπάνια επίσημα έντυπα της νεότερης δωδεκανησιακής ιστορίας. Εκδόθηκε στη Ρόδο στις 28 Φεβρουαρίου 1946, υπό την εποπτεία της British Military Administration (B.M.A.) – Dodecanese, δηλαδή της Βρετανικής Στρατιωτικής Διοίκησης που ανέλαβε προσωρινά τη διακυβέρνηση των νησιών μετά την αποχώρηση των Ιταλών και των Γερμανών.
Η Dodecanese Gazette λειτουργούσε ως η επίσημη εφημερίδα της Διοίκησης, το αντίστοιχο δηλαδή της σημερινής Εφημερίδας της Κυβερνήσεως. Δημοσίευε διατάγματα, προκηρύξεις, κανονισμούς και διοικητικές πράξεις που αφορούσαν τη λειτουργία του κράτους στα Δωδεκάνησα κατά τη διετή μεταβατική περίοδο (1945–1947), ώσπου να ολοκληρωθεί η διαδικασία της Ένωσης με την Ελλάδα. Ήταν γραμμένη εξ ολοκλήρου στην αγγλική γλώσσα και έφερε το βασιλικό έμβλημα του Ηνωμένου Βασιλείου στην κορυφή, ένδειξη ότι η Διοίκηση λογοδοτούσε απευθείας στο Βρετανικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής.
Το συγκεκριμένο τεύχος φέρει τον διακριτικό τίτλο Part I: Proclamations, Orders and Regulations και Part II: General Notices, δηλαδή περιείχε δύο τμήματα:
το πρώτο με τις προκηρύξεις, διαταγές και κανονισμούς, και το δεύτερο με γενικές ανακοινώσεις προς τον πληθυσμό των νησιών. Εκεί δημοσιεύονταν διατάξεις για τη δημόσια ασφάλεια, τη λειτουργία των λιμανιών, τη φορολογία, τις συναλλαγές, τη διοίκηση των δήμων, ακόμη και για ζητήματα εκπαίδευσης και υγείας. Οι αποφάσεις αυτές είχαν πλήρη ισχύ νόμου και ρυθμίζονταν με στρατιωτική ακρίβεια.
Η Dodecanese Gazette εκδόθηκε σε λίγα αντίτυπα και διανεμήθηκε στις τοπικές διοικήσεις Ρόδου, Καρπάθου, Κάσου, Κω και Καλύμνου, καθώς και στα βρετανικά στρατιωτικά φυλάκια που λειτουργούσαν μέχρι το 1947. Κάθε φύλλο φέρει την ένδειξη Published by the British Military Administration, Dodecanese, on the authority of the Chief Civil Affairs Officer — δηλαδή «εκδόθηκε υπό την εξουσία του Ανωτάτου Αξιωματικού Πολιτικών Υποθέσεων», αξίωμα που τότε κατείχε ο Συνταγματάρχης P. B. E. Acland, γνωστός από την παρουσία του και στην Κάρπαθο το 1944.
Η σημασία αυτού του εντύπου είναι διπλή. Από τη μια, αποτελεί διοικητικό τεκμήριο της βρετανικής κυριαρχίας, που διαδέχθηκε την ιταλική και προηγήθηκε της ελληνικής, από την άλλη, αποτυπώνει την προσπάθεια των Βρετανών να οργανώσουν έναν ελληνικό χώρο με σεβασμό στις τοπικές δομές και με προοπτική ομαλής μετάβασης στην ελληνική διοίκηση. Είναι δηλαδή το έγγραφο-γέφυρα ανάμεσα στην κατοχή και την ελευθερία, ανάμεσα στην προσωρινή διοίκηση και την οριστική ένωση.
Μέχρι σήμερα ελάχιστα αντίτυπα της Dodecanese Gazette έχουν διασωθεί. Το παρόν αποτελεί ανεκτίμητο ιστορικό ντοκουμέντο, που φωτίζει την τελευταία σελίδα μιας πολύχρονης περιόδου ξένης διοίκησης στα Δωδεκάνησα — λίγους μόλις μήνες πριν από τη μεγάλη ημέρα της 7ης Μαρτίου 1948, όταν η ελληνική σημαία υψώθηκε επίσημα σε όλα τα νησιά.
Η Απαγόρευση Κυκλοφορίας στην Ελεύθερη Κάρπαθο (Νοέμβριος 1944)
Ένα σπάνιο έγγραφο της Βρετανικής Στρατιωτικής Διοίκησης
Τον Οκτώβριο του 1944 η Κάρπαθος απελευθερώθηκε από τους ίδιους της τους κατοίκους. Μετά την αποχώρηση της γερμανικής φρουράς, οι Καρπάθιοι ύψωσαν την ελληνική σημαία και συγκρότησαν την Προσωρινή Διοικούσα Επιτροπή της Ελεύθερης Καρπάθου. Ήταν η πρώτη ελληνική περιοχή του Αιγαίου που απέκτησε την ελευθερία της με δική της πρωτοβουλία, χωρίς εξωτερική βοήθεια. Λίγες εβδομάδες αργότερα, στο νησί αποβιβάστηκαν Βρετανοί αξιωματικοί, οι οποίοι ανέλαβαν προσωρινά τη στρατιωτική διοίκηση, ενόσω η Ρόδος και τα περισσότερα Δωδεκάνησα παρέμεναν υπό γερμανική κατοχή.
Από εκείνη την περίοδο σώζεται το εξαιρετικά σπάνιο διοικητικό έγγραφο που παρουσιάζεται εδώ: η Διαταγή υπ’ αριθ. 4 της Βρετανικής Στρατιωτικής Διοίκησης Καρπάθου (District of Carpathos Regulation No. 4), με ημερομηνία 18 Νοεμβρίου 1944. Υπογράφεται από τον John Leslie Pyke, λοχαγό και αξιωματικό Πολιτικών Υποθέσεων, και εγκρίνεται στις 6 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους από τον συνταγματάρχη P. B. E. Acland, αναπληρωτή αρχηγό Πολιτικών Υποθέσεων της British Military Administration (B.M.A.).
Ο κανονισμός αφορά την επιβολή απαγόρευσης κυκλοφορίας (Curfew) σε ολόκληρη την Περιφέρεια Καρπάθου. Σύμφωνα με τη διαταγή, «όλα τα πρόσωπα θα παραμένουν εντός των οικιών τους μεταξύ 22.00 και 05.00 ημερησίως», ενώ όποιος βρεθεί εκτός αυτών των ωρών «χωρίς άδεια εκδοθείσα από τον Διοικητή Αστυνομίας» θεωρείται ένοχος αδικήματος και υπόκειται σε φυλάκιση έως έξι μηνών ή σε πρόστιμο έως 20 λίρες της B.M.A. Η διαταγή, αν και αυστηρή, αποσκοπούσε στη διατήρηση της δημόσιας τάξης και στην αποφυγή επεισοδίων σε μια περίοδο ανασφάλειας, με τα γύρω νησιά να τελούν ακόμη υπό πολεμικές συνθήκες.
Το έγγραφο είναι ένα ντοκουμέντο της μεταβατικής εποχής: η Κάρπαθος είχε απελευθερωθεί, αλλά δεν είχε ακόμη ενωθεί επισήμως με την Ελλάδα. Οι Βρετανοί διοικούσαν ως δύναμη συμμαχική, μέχρι να αποκατασταθεί η ομαλότητα στην περιοχή. Ο τόνος της γλώσσας –λιτός, στρατιωτικός και τυπικά αγγλικός– φανερώνει τον τρόπο με τον οποίο η Βρετανική Διοίκηση προσπάθησε να επιβάλει πειθαρχία σε έναν πληθυσμό που μόλις είχε βγει από την Κατοχή και ζούσε τις πρώτες του μέρες ελευθερίας.
Πέρα από τη διοικητική του σημασία, το έγγραφο αυτό έχει και συμβολική αξία. Μαρτυρεί την ένταση και την αβεβαιότητα εκείνων των ημερών, αλλά και τη συντεταγμένη προσπάθεια να αποκατασταθεί η ειρήνη. Η Κάρπαθος, ζούσε μέσα σε ένα νέο πλαίσιο, ανάμεσα στη χαρά της ελευθερίας και στην ανάγκη της τάξης. Λίγα χρόνια αργότερα, στις 7 Μαρτίου 1948, το νησί και ολόκληρα τα Δωδεκάνησα θα ενσωματώνονταν επισήμως στην Ελλάδα, επισφραγίζοντας έναν αγώνα που ξεκίνησε με θάρρος, πειθαρχία και πίστη.
Το τεκμήριο αυτό αποτελεί πολύτιμο κρίκο της ιστορικής συνέχειας της Καρπάθου .
15.11.2025
Καρπαθιακά Νέα
