Γράφει ο Αντρέας Μακρής
Στις νοτιοανατολικές εσχατιές της Ελλάδος, σε αυτήν την αραιοκατοικημένη γωνιά της πατρίδας μας δυό νησιά της, η Κάρπαθος και Κάσος απομονωμένα στην απεραντοσύνη του Αιγαίου πελάγους, αλλά και τόσο κοντινά μεταξύ τους -ένα σάλτο απόσταση- δια μέσου των αιώνων μοιράστηκαν από κοινού τις τύχες τους σε ημέρες δόξας και πολιτισμού, αλλά και σε περιόδους μακραίωνης υποταγής σε κατακτητές. Θα επιχειρήσω ενδεικτικά να αναδείξω την κοινή ιστορία και την πολιτισμική τους μοίρα.
Λόγω διαφορετικού μεγέθους και της μορφολογίας των νησιών οι κάτοικοι τους για να επιβιώσουν επέλεξαν να δραστηροποιούνται -με επιτυχία μάλιστα- σε διαφορετικούς τομείς της οικονομίας. Η μεν στεριανοί Καρπάθιοι Πανελλήνια καταξιωμένοι οικοδόμοι και λατόμοι, οι δε Κασιώτες στη θάλασσα, μοναδική διέξοδος χάρη στην πανθολογούμενη ναυτοσύνη(1) και τον ηρωισμό των παιδιών της, όπως απαιτεί το σκληρό επάγγελμα του ναυτικού, ιδιαίτερα αν αναφερθούμε στην εποχή των ιστιοφόρων καραβιών. ‘Όπως ίδια και απαράλλακτα έπραξαν και τα μικρά ιστορικά ναυτικά νησιά μας: Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά.
Για λόγους αβρότητας θα αναδείξω πρώτα τις αλληλοεπιδράσεις που είχαν μεταξύ τους οι κάτοικοι των δύο νησιών αρχίζοντας με τους Κασιώτες από τα χρόνια της Παλιγγενεσίας, μέχρι τις μέρες μας.
Δεν με εκπλήσσει το γεγονός ότι ο ηγέτης των Καρπαθίων Χατζηλίας Γ. Οικονόμου στην εξέγερση του 1821 εμπιστεύθηκε την αρχηγία του πατριωτικού του εγχειρήματος να εκδιώξει την οθωμανική διοίκηση του Καϊμακάμη Χαϊρολά Αγά από την Κάρπαθο, στον σκληροτράχηλο και γενναίο Κασιώτη πλοίαρχο Καπετά- Χατζη-βαρθολομαίο Λιόκουρα και όχι σε συμπατριώτη μας.
Και πάλι αργότερα, στην απόπειρα των Οθωμανών να επανεγκαθιδρύσουν διοίκηση στην Κάρπαθο, εκδιώχθηκαν από άλλο τώρα Κασιώτη πατριώτη, τον Καπετά Ι. Εμίρη. Επίσης οι Κασιώτες Νικόλαος Γρηγοριάδης και Καπετά- Μάρκος Μαλλιαράκης(2) ήταν απεσταλμένοι της Ελληνικής Πολιτείας οι οποίοι ανέλαβαν καθήκοντα του πρώτου διοικητού της απελευθερωθείσας Καρπάθου.
Και ερχόμαστε στην Καρπαθιακή Επανάσταση της 5ης Οκτωβρίου 1944 των Μενετών εναντίον των Ιταλικών στρατευμάτων στη συνδρομή που προσέφεραν οι Κασιώτες να εξοπλίσουν την Καρπαθιακή αποστολή προ του απόπλου της «Immacolata» για την Αλεξάνδρεια, με πυξίδα και άλλα ναυτικά όργανα να επιδώσουν στην εξόριστη Ελληνική κυβέρνηση του Καϊρου την βαρυσήμαντη επιστολή Απελευθέρωσης της Καρπάθου & Κάσου από τους Ιταλούς και κείμενο της ίδιας επιστολής στη γαλλική, για το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής με τις υπογραφές 50 Καρπαθιακών προσωπικοτήτων, ανάμεσα των οποίων ευδιάκριτες και των ακολούθων επτά Κασιωτών, γνωστών αντιφασιστικών αισθημάτων:
Βασίλειος Εμμ. Περσελής, Φραγκιός Ν. Οικονόμου, Ιατρός Εμμανουήλ Σταματάκης, Ε. Κουτλάκης, Εμμανουήλ Χ. Βασιλαράς, Ιωάννης Σταυρούλης, Εμμανουήλ Βασιλογιώργης.
Συμπληρώνοντας την προσφορά των σύγχρονων Κασιωτών δεν παραλείπω τους εφοπλιστές, ιδιαίτερα τους Παπαδάκη(3) και Νικολάου που έδωσαν «γλυκό ψωμί» σε δεκάδες νέους ναυτικούς μας, λοστρόμους και καπεταναίους.
Ολοκληρώνω τον κύκλο των Κασίων προσωπικοτήτων με αναφορά στον πρώτο Γενικό Διοικητή Δωδεκανήσου (1948-1950) γιατρό και αγωνιστή της ελευθερίας Νικόλαο Μαυρή, εξέχων μέλος της Κασιώτικης διασποράς και στον αγαπητό φίλο και τέως ΄Επαρχο Καρπάθου, νυν Δήμαρχο Κάσου Μιχάλη Ερωτόκριτο(4).
Επιπρόσθετα αν αναφερθούμε στη σύνθεση της πολυπολιτισμικής κοινωνίας των Πηγαδίων από τους πρώτους οικιστές που εγκαταστάθηκαν στη συνοικία «Σκάλα» -πρωταρχικός πειρήνας ζωής των Μπαλουκσήδων- ήταν οι Κασιώτικες οικογένειες των Εμίρη, Μπρουσιανού, Λαμπρίδη, Σκευοφύλακα, Δρακογιάννη, Κουτσάκη Αθηναίου κ.ά.
Σε αντιδιαστολή, η προσφορά των Καρπαθίων στην οικιστική(5) ανάπτυξη της Κάσου -ιδιαίτερα των Ολυμπιτών οι οποίοι είχαν αναπτύξει μεταξύ τους πολλά «πάρε-δώσε»- ήταν αξιοσημείωτη. Είτε ως οι μοναδικοί μαστόροι-οικοδόμοι της Κάσου και αφορμή αρκετών μεταξύ τους μεικτών γάμων ή ως χειμερινοί φύλακες του στόλου των Κασιώτικων αγκυροβολημένων ιστιοφόρων στο «Τρίστομο» γνωστό ασφαλές φυσικό αραξοβόλι στη βόρεια Κάρπαθο.
Να μην παραλείψω το γεγονός ότι οι Κασιώτες ναυτικοί είχαν για προστάτιδα Παναγία στα ταξίδια τους ανά τον κόσμο, την αντικριστή τους Παναγία μας της «Βρυσιανής» Μεσοχωρίου. Στις 8 κάθε Σεπτέμβρη στη χάρη της, καϊκιές ευλαβών Κασίων προσκυνητών ερχόντουσαν μέχρι τα τέλη του περασμένου Αιώνα αποβιβαζόμενοι στον κοντινό όρμο του «Λευκού».
Όσον αφορά τη σχολική εκπαίδευση της Κάσου, αρκετοί οι Καρπάθιοι δημοδιδάσκαλοι και καθηγητές οι οποίοι δίδαξαν στην Κάσο διαχρονικά: Στην πρώτη βαθμίδα οι Παπά-Νικόλας Φιλιππίδης, Μανώλης Κρητικός κ.ά. Στη Μέση εκπαίδευση οι Αριστοτέλης Σταυράκης, Μανώλης Νιοτής, Μιχάλης Τσαγκάρης κ.ά.
Για τους ανωτέρω λόγους φρονώ ότι, με την ευκαιρία των εορταστικών εκδηλώσεων του Ιωβηλαίου των 200 χρόνων από την έναρξη του Απελευθερωτικού Αγώνα του 1821 θα έπρεπε να συμπεριληφθεί και η Αδελφοποίηση των δύο νησιωτικών Δήμων μας, ώστε να εγκαινιάσουμε επί τέλους ανταλλαγές και συνεργασίες σε πολιτισμικούς και τουριστικού ενδιαφέροντος τομείς.
Άλλωστε οι Κασιώτες μας συναγωνίζονται -αν δεν υπερέχουν- στη μουσική παράδοση. Αίφνης, ο Γάλλος νεοελληνιστής φιλόλογος και μουσικολόγος Μπωβύ στα ταξίδια του στα Δωδεκάνησα το 1930, 1931, 1932 κατέγραψε 168 κασιώτικά τραγούδια και 63 καρπάθικα (εκτός και δεν είχε επισκεφεί κάποια χωριά μας).
Να μην παραλείψω τις ετήσιες Αυγουστιάτικες συναυλίες στην Κάσο του καταξιωμένου παγκοσμίως Κασιώτη βαρύτονου καλλιτέχνη Μάριου Φραγκούλη, με το περιωπής πολυμελές μουσικό του συγκρότημα.
Αναμένουμε με ενδιαφέρον την αντίδραση των αρμοδίων φορέων.
___________________
1. Για τους λάτρεις των λεπτομερειών παραθέτω τρανταχτά ονόματα σύγχρονων μεγαλοεφοπλιστών της Κάσου: Ο παγκοσμίου κύρους μεγιστάνας εφοπλιστής Μανώλης Κουλουκουντής, οι Νικόλαος & Μηνάς Ρεθύμνης, Παπαδάκης, Νικολάου, Μαυρής, Διακάκης, Μιχάλης Πνευματικός, Στάθης Γιανναγάς,Μαυρολέων, Λεντάκης κ.ά.2. Μαλλιαράκης, ο «Λευκός Άγγελος» -όπως τον αποκαλούσαν- διοικητής Καρπάθου μέχρι το ηρωικό του τέλος στο «Ολοκαύτωμα» της Κάσου στις 7 Ιουνίου1824 υπερασπιζόμενος το νησί του από τις ορδές του Χουσεϊν.3. Επί δεκαετίες Γενικός διευθυντής της εφοπλιστικής Εταιρείας Παπαδάκη παραμένει ο παλαίμαχος Πηγαδιώτης εμποροπλοίαρχος και παιδικός φίλος Ηλίας Γ. Χριστοδούλου.4. Ο Μιχάλης Ερωτόκριτος αποδεδειγμένα φίλος της Καρπάθου, ενήμερος του εκτάκτου προβλήματος παραχώρησε εθελούσια στο Δήμο Καρπάθου πέρσι και επί μακρό χρονικό διάστημα, ένα απορριμματοφόρο όχημα του Δήμου Κάσου, επειδή λέει τα δικά μας είχαν ακινητοποιηθεί από σοβαρό έλλειμα υπευθυνότηταςτων αρμοδίων.5. Ελάχιστοι οι στεριανοί Κασιώτες οι οποίοι απασχολούνταν με την ποιμενική ζωή τρέφοντάς όμως χιλιάδες αιγοπρόβατα σε βοσκοτόπια, χωρίς ανεπτυγμένη δενδροκομία. Χωρίς τον κίνδυνο παρουσίας «Μπεξήδων» της πρώην Αγροφυλακής με το… ντουφέκι στον ώμο κρεμασμένο. Σήμερα μάλιστα στην Κάσο λειτουργεί σύγχρονη βιοτεχνία τυποποιημένων γαλακτομικών προϊόντων με εξαγωγές σε όλη την Ελλάδα!
