Ευρυδίκη και Ορφέας ( από τον Rilke ως τον οίκο μόδας Gucci )

  Το παραπάνω, είναι ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημά μου, Στη σκιά του Ποιητή. “Τα σονέτα προς τον Ορφέα“, είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα του γερμανόφωνου λυρικού ποιητή, Rainer Maria Rilke. Στο ποίημα αυτό, ο Rilke παίρνει τον ρόλο του Ορφέα και τη θέση της αγαπημένης του Βέρας, τη δίνει στην Ευρυδίκη. Κι όπως ο Ορφέας στον μύθο κατεβαίνει στο Άδη για να μαγέψει με την μουσική του τον Άδη και την Περσεφόνη, ώστε να του επιστρέψουν την Ευρυδίκη, που είχε πεθάνει από δάγκωμα φιδιού, έτσι κι ο Rilke, προσπαθεί να φέρει και πάλι στη ζωή την νεαρή, αγαπημένη του Βέρα, διαμέσου των στίχων αυτού του ποιήματος.

Το ποίημα χαρακτηρίζεται ως βαθιά υπαρξιακό, διότι διαπραγματεύεται δύο από τις βασικές έννοιες που απασχολούν τον άνθρωπο, τη ζωή και τον θάνατο. Την ζωή που την εκφράζει ο Ορφέας με τη θεσπέσια μουσική του και τον αγώνα του να επαναφέρει στον επάνω κόσμο την αγαπημένη του γυναίκα. Και τον ανεπίστρεπτο θάνατο, που ουδείς μπορεί να νικήσει, ούτε ο Ορφέας που δελέασε του Θεούς του Κάτω  Κόσμου, ώστε να του δώσουν πίσω την Ευρυδίκη του, αλλά σε μια στιγμή αδυναμίας έσπασε την επιταγή των Θεών να μην κοιτάξει πίσω του κι έτσι χάθηκε η μοναδική ευκαιρία του, να την αναστήσει.

Παρακάτω θα σας παρουσιάσω ένα αποσπάσματα του ποιήματος αυτού, μεταφρασμένο από τον Άρη Δικταίο:

κι αποκοιμήθηκε μέσα μου, Κι όσα είχα θαυμάσει

δέντρα, άλλοτε, κι οι απτοί ορίζοντες εκείνοι

και το αισθητό λιβάδι κι όποια είχα δοκιμάσει

έκπληξη, απ’ όλ’ αυτά ο ύπνος της είχε γίνει.

Κοιμότανε τον κόσμο. Τραγουδιστή Θεέ, πώς

έτσι τέλεια την έκαμες, που να μη ζητήσει

πριν ξύπνια να ’ναι; Δες, εγεννήθηκε κι αποκοιμήθη.

Πού να ’ναι ο θάνατός της; Ω, το θέμα αυτό

θα το αποκαλύψεις, πριν το τραγούδι σου σιγήσει; —

Για πού φεύγει, έξω από με;… Μια παιδούλα σχεδόν…

(Όποιος θέλει να διαβάσει ολόκληρο το ποίημα, θα το βρει εδώ, σε μετάφραση του Γιώργου Βαρθαλίτη.)

  Ο μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης, έχει εμπνεύσει ζωγράφους, γλύπτες, ποιητές, θεατρικούς συγγραφείς, κλασικούς και σύγχρονους συνθέτες, ακόμα και διαφήμιση του οίκου μόδας Gucci έχει δημιουργηθεί με θέμα τον έρωτά τους και την πάλη με τον θάνατο. Βέβαια στην εγγραφή μου αυτή περιορίζομαι σε κάποια ποιήματα, έναν πίνακα ζωγραφικής και την δεκάλεπτη ταινία (ιδιαίτερα καλή), που σκηνοθέτησε η Gia Coppola για την Gucci.

 

George Frederic Watts (1817-1904), Ορφέας και Ευρυδίκη

 

Στον Ορφέα ( Γιάννης Ρίτσος)

Το καλοκαίρι εφέτος, κάτω απ’ τον αστερισμό της Λύρας, μένουμε συλλογισμένοι.

Ποιο τ’ όφελος που μάγεψες με το τραγούδι σου τον Άδη και την Περσεφόνη

και σου επιστρέψανε την Ευρυδίκη; Ο ίδιος εσύ, στη δύναμή σου δυσπιστώντας,

στράφηκες να βεβαιωθείς, κι εχάθη πάλι το βασίλειο των ίσκιων κάτω απ’ τις λεύκες.

Τότε, απ’ το ακατόρθωτο σκυμμένος, κήρυξες στη λύρα

τη μοναξιά σαν την ύστατη αλήθεια. Αυτό δε σου το συχωρέσαν

ούτε οι θεοί ούτε οι άνθρωποι. Μαινάδες σού κομμάτιασαν το σώμα

στις όχθες του Έβρου. Μόνο η λύρα σου κι η κεφαλή σου φτάσανε στη Λέσβο

παρασυρμένες απ’ το ρεύμα. Ποια η δικαίωση, λοιπόν, του τραγουδιού σου;

Μήπως η στιγμιαία (εικονική κι αυτή) συνοχή του φωτός και του σκότους;

Ή μήπως το που οι Μούσες κρέμασαν τη Λύρα σου καταμεσής στ’ αστέρια;

Κάτω από τούτο τον αστερισμό, το καλοκαίρι εφέτος, μένουμε συλλογισμένοι.

 Η ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΣΤΟΝ ΟΡΦΕΑ του ROBERT BROWNING 
Δώσε σ’ εμένα το στόμα, τα μάτια, το μέτωπο!Άφησέ τα και πάλι να με ρουφήξουν! Ένα βλέμμα σου τώραθα με τυλίξει για πάντα, να μην βγωέξω απ’ το φως του, αν και το σκότος κείται πιο πέρα:κράτησέ με ξανά ασφαλή με τα δεσμάενός αθάνατου βλέμματος! Κι όλη τη θλίψη που υπήρξετην ξεχνώ∙ κι όλο τον τρόμο που μπορεί να υπάρξειτον αψηφώ – παρελθόν κανένα δεν είναι δικό μου, μέλλον κανένα: κοίταξέ με!

  Και για τέλος σας φύλαξα την ταινία.  Δείτε την, αν και φτιάχτηκε για να διαφημίσει μία κολεξιόν του οίκου μόδας Gucci, αξίζει:

πηγή: το ιστολόγιο του δημιουργού

2.2.2023